Literary Activities of Jafar Jabbarlı and Review of the Drama Aydın

Yıl 2021, Sayı: 51, 301 - 328, 19.03.2021

Sevinç Aksay Albuz

https://doi.org/10.24155/tdk.2021.168

Öz

Jafar Jabbarli is very popular and important person in Azerbaijan. He
has been investigated and researched a lot. In order to better understand
his meaning and importance in Azerbaijani literature, he has been
commemorated. His house has been turned into a museum. Recognition
of his works and translation into Turkey Turkish are also important to be
examined.
Jabbarli is one of the important literary figures of Azerbaijani
literature. In general, he has poems, stories and dramas dealing with topics
such as love, patriotism, freedom, equality and justice, individual rights,
women’s issues, gender equality, public education, reaction and religious
abuse and theatre problems. Moreover, he started to write his works when
he was only sixteen years old, during his poverty years.
Jabbarli’s work titled as Aydın can be regarded as the play that best
represents the second period of the author’s literary personality, which
was divided into three periods by other researchers. Aydın, one of the
early examples of Azerbaijani theatre, has the characteristics of the early
20th century Azerbaijani theatre. In addition, the language and views of the
period are presented with philosophical presentations in the Aydın drama.
Jabbarli aims to deal with the problems of education, social relations and
workers’ rights in Azerbaijan society due to ignorance. He carried the reflections
of these problems on individual life with a critical style on the stage.
In this study, it is necessary to emphasize the importance of the
recognition of Jafar Jabbarli in order to evaluate both Turkish literature
and cultural history as well as Azerbaijani literature and cultural history.
In this study, it is aimed to evaluate the literary power of Jafar Jabbarli
in the field of Azerbaijani theatre, reflections of his ideas on Azerbaijani
intellectuals, and his contribution to the cultural and social life of the
Azerbaijani people in the analysis of his drama named Aydın.
Keywords: Ji, , Azerbaijan, ,
sociocultural influences.

Anahtar Kelimeler

Cafar Jabbarli, Aydın, Azerbaijan literature

Cafer Cabbarlı’nın Edebî Faaliyetleri ve Aydın Dramı Üzerine Bir Araştırma

Öz

Azerbaycan’da çok sevilen, hakkında pek çok inceleme ve araştırma
yapılmış olan, Azerbaycan edebiyatındaki anlam ve öneminin daha
iyi anlaşılması için adına anma programları düzenlenen, evi müze
hâline dönüştürülen Cafer Cabbarlı’nın eserlerinin Türkiye Türkçesine
aktarılması ve incelenmesi ile Türk edebiyatında da tanınması önemlidir.
Cafer Cabbarlı, genel olarak aşk, vatan sevgisi, özgürlük, eşitlik ve
adalet, bireysel haklar, kadın sorunları, kadın erkek eşitliği, halkın eğitimi,
irtica ve din istismarı, tiyatro sorunları gibi konuları ele alan şiirleri, hikâye
ve dramaları ile Azerbaycan edebiyatının önemli edebî şahsiyetlerinden
biridir. Üstelik eserlerini fakirlikle geçen gençlik yıllarında, henüz on altı
yaşındayken yazmaya başlamıştır.
Cabbarlı’nın Aydın eseri, yazarın diğer araştırmacılar tarafından üç
döneme ayrılan edebî kişiliğinin ikinci dönemini en iyi temsil eden eser
olarak kabul edilebilir. Azerbaycan tiyatrosu erken dönem örneklerinden
biri olan Aydın, XX. yüzyıl Azerbaycan tiyatrosunun başlangıç dönemi
özelliklerine sahiptir. Ayrıca eserde, dönemin dili ve görüşleri de felsefi
sunumlarla verilmektedir.
Cabbarlı, Azerbaycan toplumunda cahillik nedeniyle eğitim, sosyal
ilişkiler ve işçi hakları konularında meydana gelen sorunları ele almayı
amaç edinmiştir. Bu sorunların bireysel hayata yansımalarını sahne
üzerine eleştirel bir üslupla taşımıştır.
Bu çalışmada hem Türk edebiyatı ve kültür tarihini hem de Azerbaycan
edebiyatı ve kültür tarihini çok boyutlu olarak değerlendirebilmek için
Cafer Cabbarlı’nın tanınmasının önemini belirtmek gerekir. Bu çalışmada,
Aydın adlı drama eserinin incelemesinde Azerbaycan tiyatrosu alanında
Cafer Cabbarlı’nın edebî gücü, fikirlerinin Azerbaycan aydınlarına
yansımaları, Azerbaycan halkının kültür ve sosyal hayatına katkılarının
ana çizgileriyle değerlendirilmesi hedeflenmiştir.
Anahtar sözcükler: Cafer Cabbarlı, Aydın, Azerbaycan,
Azerbaycan edebiyatı

Anahtar Kelimeler

Cafer Cabbarlı, Aydın, Azerbaycan, sosyokültürel etkiler, Azerbaycan edebiyatı

Kaynakça

• Ahmadov, H. (2020). Abdurrahim Bey Hakverdiyev ve Çağdaş Azerbaycan Tiyatrosu. Ankara: İksad Yayınevi.
• Ahmedov, R. (2019). “Türkiye’de Modern Azerbaycan Edebiyatına Dair Araştırmalar”. Her Boydan Dünya Edebiyatından Şiir ve Yazılar. İstanbul: Anadolu Yazarlar Birliği Yayınları.
• Akpınar, Y. ve Ağca, F. (2012). “Azerbaycan’da Tiyatro (XX. Yüzyılda Oluşumu ve Gelişmesi)”. Çağdaş Türk Edebiyatları I, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Aksay, S. (2007). Cafer Cabbarlı’nın Drama Eserleri Üzerine Bir İnceleme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Cabbarlı, G. (2002). Cəfər Cabbarlı Seçilmiş Əsərləri [Mətn]: 3 Cilddə (I), Bakı: QAPP-Poliqraf.
• Ceylan, M. (2016). Türk ve Dünya Edebiyatında Öldürülen Şairler II. Ankara: Gülce Edebiyat.
• Hacıyeva, A. (2016). ‘‘Abdulla Şaiqin Dərsliklərində Ümumtürk Mədəniyyətinin Təhlili və Qiymətləndirilməsi’’. I Türkoloji Qurultayın 90 İlliyinə Həsr Olunmuş “Türkoloji Elmi-Mədəni Hərəkatda Ortaq Dəyərlər və Yeni Çağırışlar” Mövzusunda Beynəlxalq Konfransın Materialları (I Hissə). Bakı.
• Kaplan, M. (2017). Azerbaycan Edebiyat Muhitinde Tevfik Fikret. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ardahan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ardahan.
• Nebiyev, B. (2007). ‘‘Azərbaycanın Ədəbiyyat Elmi Mühacirətdə’’. 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi), Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri (Cilt III). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Nutku, Ö. (2001). Dram Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Özakman, T. (2004). Oyun ve Senaryo Yazma Tekniği. Ankara: Bilgi Yayınları.
• Rüstəmli, A. (2005). Cəfər Cabbarlı Əsərləri Dörd Cilddə (II. cild). Bakı: Şərq-Qərb.
• Uygur, E. (2002). Cafer Cabbarlı’nın Hayatı ve Eserleri Üzerine Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Uygur, E. (2004, Nisan). “Azerbaycanlı Şair ve Yazar Cafer Cabbarlı”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi-Turkish Journal of Social Research, 1, 9-33.
• Yagublu, N. (2015). Mehmet Emin Resulzade Ansiklopedisi. Ankara:Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları.