The Effect of Turkish in the History of Bosnia and Herzegovina

Yıl 2021, Sayı: 52, 291 - 310, 27.10.2021

Yasemin Uzun Edina Solak

https://doi.org/10.24155/tdk.2021.185

Öz

Bosnia and Herzegovina has hosted many civilizations throughout
history, such as the Roman Empire, Byzantines, Hun Turks, and the
Ottoman Empire. When the Ottoman Empire came to this geography in
1463, the people adopted Islam, Turkish language and Turkish culture.
During the period from the Ottoman rule to 1878, Turkish lessons
took place in many schools. In this period, as a result of the interest in
Turkish language, dictionary studies were also carried out. Over time,
Turkish newspapers were published and Turkish was included in Bosnian
literature. Turkish continued to be used during the period when Bosnia
and Herzegovina came out of the Ottoman administration. During the
Yugoslavia period, the dominance of Turkish continued and works were
written in Turkish. 116 Bosnian poets wrote their poems in Turkish,
Bosnian Divan literature emerged. The influence of Turkish language
and culture is also seen in Bosnian literature, such as sevdalinkas, epics,
anecdotes and Karagöz-Hacivat. The period after the war between 1992-
1995 marked the beginning of a new era for Turkish. Turkish Language
and Literature departments have been opened in many universities.
Turkish has started to be taught as a compulsory / elective course in
Bosnia and Herzegovina. At the same time, media organs broadcasting in
Turkish marked the beginning of a new era in Bosnia and Herzegovina.
Postgraduate Turkish language teaching in Bosnia and Herzegovina have
been carried out in the Turcology departments of Sarajevo, Zenica Tuzla,
Mostar Džemal Bijedić and International Sarajevo universities. Every
year, lecturers from Turkey are assigned to these institutions and Maarif
Foundation School by the Ministry of National Education of Turkey. In
this study, teaching of Turkish Language and literature in Bosnia and
Herzegovina from past to present and its effect on Bosnia and Herzegovina
language and literature will be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Turkish, language, literature, Bosnia and Herzegovina, Yugoslavia period, Turcology.

Bosna Hersek Tarihinde Türkçenin Etkisi

Öz

Bosna Hersek tarih boyunca Roma İmparatorluğu, Bizanslılar, Hun
Türkleri, Osmanlı İmparatorluğu gibi pek çok medeniyete ev sahipliği
yapmıştır. Osmanlı Devleti’nin 1463 yılında bu coğrafyaya gelmesiyle
halk İslamiyet ile Türkçeyi ve Türk kültürünü benimsemiştir. Osmanlı
hâkimiyetinden 1878 yılına kadar olan dönemde, birçok okulda Türkçe
dersleri yer almıştır. Bu dönemde Türkçeye duyulan ilginin bir sonucu
olarak sözlük çalışmaları da yapılmıştır. Zamanla Türkçe gazeteler çıkarılmış, Bosna edebiyatında Türkçeye yer verilmiş ve okullarda Türkçe
okutulmaya başlanmıştır. Bosna Hersek’in Osmanlı idaresinden çıktığı
süreçte de Türkçe kullanılmaya devam etmiştir. Yugoslavya döneminde
Türkçenin hâkimiyeti devam etmiş, Türkçe eserler yazılmıştır. 116 Bosna Hersekli şair şiirlerini Türkçe yazmıştır, Bosna divan edebiyatı ortaya
çıkmıştır. Sevdalinkalar, destanlar, fıkralar ve Karagöz-Hacivat gibi Bosna edebiyatı ürünlerinde de Türk Dili ve kültürünün etkisi görülmektedir.
1992-1995 yılları arasında gerçekleşen savaştan sonraki dönem Türkçe
için yeni bir devrin başlangıcı olmuştur. Pek çok üniversitede Türk Dili
ve Edebiyatı bölümleri açılmıştır. Türkçe, Bosna Hersek’te zorunlu / seçmeli ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Türkçe kursları açılmış, aynı
zamanda Türkçe yayın yapan basın-yayın organları da Bosna Hersek’te yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Bosna Hersek’te lisansüstü Türkçe öğretimi faaliyetleri Saraybosna, Zenica, Tuzla, Mostar Džemal Bijedić ve Uluslararası Saraybosna üniversitelerinin Türkoloji bölümlerinde yapılmaktadır. Türkiye’den her yıl bu kurumlara Millî Eğitim Bakanlığı
tarafından okutman ve Maarif Vakfı okuluna öğretmen görevlendirilmesi
yapılmaktadır. Bu çalışmada Bosna Hersek’te geçmişten günümüze Türk
Dili ve Edebiyatı öğretimi ile bunun Bosna Hersek dil ve edebiyatına etkisi değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

: Türkçe, dil, edebiyat, Bosna Hersek, Yugoslavya dönemi, Türkoloji. The Effect of Turkish in th

Kaynakça

• Barjaktarović, Danojla (2006). Sancak Bölgesinde Boşnak Epik Destan Geleneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayraktar, Z. (2012). “Bosna Hersek Sözlü Kültüründe Nasreddin Hoca Tipi Üzerine”. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 5, 33- 42. https://jasstudies.com/DergiTamDetay. aspx?ID=197
• Çangal, Ö. (2013). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Dil İhtiyaç Analizi: Bosna–Hersek Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çelik, M. E. (2021). “Bosna Hersek’te Türkçe Öğretiminin Güncel Durumu”. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, Özel Sayı, 108-128.
• Çelik, M., Gürel, Z. (2017). “Makedonya’da Türkoloji Bölümünün Kırkıncı Yıl Dönümü”. I. İnternational World of Turks Symposium of Sociences. https:// eprints.ugd.edu.mk/19674/
• Đurđev, B. (1992). “Bosna-Hersek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Yayınları (TDVİA), 6.
• Filan, K. (2017). O turskom jeziku u Bosni. Sarajevo: Connectum.
• Geçer, G. O. (2011). “Türkçenin Çekilmeye Direndiği Bir Vatan: Bosna-Hersek”. III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri, İzmir.
• Hafız, N. (2001). “Eski Yugoslavya Bölgelerinde Türkçe’nin Öğretimi”. Avrupa’da Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Sempozyumu, https://www.turkceogretimi.com/yabanclara-tuerkce-oeretimi/eski-yugoslavya-bolgelerinde-turkcenin-ogretimi.
• Ilgar, M., Çangal, Ö. (2013). “ XV. Yüzyıldan Günümüze Bosna Hersek’te Türkçe’nin Durumu ve Türkçe Öğretimi Çalışmaları”. Uluslararası Dil ve Edebiyat Çalışmaları Konferansı “Balkanlarda Türkçe”, 1, Arnavutluk.
• İyiyol, F., Ćatović, A. (2012). “Sevdalinkalarda Türk-Boşnak Halk Kültürünün Ortak Unsurları”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1/1 2012, 246-264.
• Koštić, M. (2004). Državna štamparija i službene i poluslužbene novine u Bosni i Hercegovini od 1866. do 1945. godine. Rijaset Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini.
• Kujundžić, E. (2001). Narodna književnost Bošnjaka. Dom štampe, Zenica.
• Melanlıoğlu, D. (2016). “Bosna Hersek Örneğinde Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenen Çocukların Dinleme Alışkanlıkları”. T.C. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı Avrasya Etüdleri, 50, 2, 529-546.
• Morina, İ., Latifi Xhanari, L. (2013). “Bosna’da Osmanlı Dönemine Ait Edebiyat Araştırmaları ve Namık Kemal’in Boşnakça’ya Tercüme Edilen Eserleri”. Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı 2/3, 90-99.
• Nametak, F. (2013). Historija turske književnosti. Posebna izdanja XL, Sarajevo. Öner N. A. Ş., Dedeić, A. (2015). “Bosna-Hersek’te Türkçe”. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, 6, 1, 2015, 63.
• Šiljak-Jesenković, A. (2021). “Bosna Hersek’in Gülen ve Güldüren Yüzü Nasreddin Hoca. Eski-Yeni Şehir Kültür Dergisi”. https://www.sivrihisar.com. tr/hocanin-gulen-ve-gulduren-yuzu.html
• Smailhodžić, S. (2019). Elementi turske kulture u listu „Ogledalo“. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Univerzitet u Sarajevu Filozofski Fakultet Odsjek za orijentalnu filologiju, Sarajevo.
• Solak, E (2014). Rasprave o jeziku u Bosni i Hercegovini od 1850. do 1914. godine (sociolingvistički pristup). Edicija posebna izdanja, kniga XX, Institut zajezik, Sarajevo.
• Solak, E. (2011). “Bosna Hersek’te Türkçe ve Türk Dili Eğitimi ile İlgili Çalışmalar”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2).
• Tursunović, M. (2019). Bosna Hersek’te Türkçe Öğretiminin Tarihi ve Uygulanan Metotların İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uzun, Y., Bašić, Z. (2021). “Boşnak Destanlarının İçerik ve Türkçe Söz Varlığı Açısından Değerlendirilmesi”. Geçmişten Geleceğe Avrasya, Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Uzun, Y., Türksever, Z. (2021). Bosna Hersek’te Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi. III. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi Sempozyumu, 20-21 Mayıs 2021, Ankara.
• Yiğit, M. (2021). “Saraybosna Yunus Emre Enstitüsündeki Kursiyerlerin Türkiye Algısı ve Türkçe Öğrenme Sebepleri”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 1.
• Začinović, N. (2003). Bosna Kütüphanelerindeki Eski Türkçe Gazetelerin Dili. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• URL 1: https://islamansiklopedisi.org.tr/saraybosna (erişim tarihi: 13.05.2021)
• URL 2: https://dilberyunus.wordpress.com/2015/07/02/95-yil-sonra-karagoz-hacivat-bosna-hersekte/ (erişim tarihi: 14.06.2021).
• URL 2: https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/karagoz-ve-hacivat-bosna-hersekte- kullerinden-doguyor/834103;
• https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/karagoz-ve-hacivat-bosna-hersekte-kullerinden-doguyor (erişim tarihi: 14.06.2021).
• URL 4: https://mostar.yee.org.tr/tr/kurumsal/yunus-emre-enstitusu (erişim tarihi: 28.05.2021)
• URL 5: https://kiev.yee.org.tr/tr/yayin/turkce-bosna-hersek-devlet-okullari da-en- çok- tercih-edilen-ikinci-yabanci-dil-oldu (erişim tarihi:30.05.2021)
• URL 6: https://www.aa.com.tr/tr/egitim/yee-bir-yilda-15-bin-yabanciya-turkce -ogretti-/1671750 (erişim tarihi: 26.04.2021)
• URL 7: https://www.timeturk.com/maarif-okullari-bosna-hersekliler-icin-cazibe-egitim-merkezi-haline-geldi/haber-1196751 (erişim tarihi: 30.05.2021)
• URL 8: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bosna-hersekte-turkceye-ilgi-artiyor/1568361 (erişim tarihi:29.04.2021)
• URL 9: https://medresasa.edu.ba/docs/Nastavni%20plan%20i%20program%20medresa%20(2014).pdf (erişim tarihi: 07.04.2021