SÜHEYL Ü NEVBAHÂR’DA KAFİYESİZ BEYİTLER SORUNU

Yıl 2022, Sayı: 54, 7 - 26, 17.10.2022

Sadettin Özçelik

https://doi.org/10.24155/tdk.2022.205

Öz

Manzum tarihî metinlerde kullanılmış olan kafiye, redif, vezin vb. şekil özellikleri, bu metinlerin doğru okunması bakımından önemlidir. Çünkü manzum metinlerdeki söz konusu yapılar, metinlerin okunmasında yardımcı unsurlar olup bu konuya ışık tutar. Ancak müstensihlerin tarihî metinlerde zaman zaman yazım yanlışları yapmış olmaları da kaçınılmaz bir gerçek olarak karşımıza çıkabilmektedir. Metinlerinde karşılaştığımız bu yazım yanlışlarının düzeltilmesi bazen oldukça uzun zaman alabilir.
Bu tür düzeltme teklifleri için bazen metinde kullanılmış olan kafiye, redif ve aliterasyon gibi şekil özelliklerinden veya vezinden yararlanılabilir. Bazen de düzeltme teklifleri için metinde geçen benzer dil yapılarından hareketle karşılaştırmalar yaparak doğru sonuçlara ulaşmak mümkün olabilir. İşte bu makalede Süheyl ü Nevbahâr mesnevisinin metninde müstensihten kaynaklanan yazım yanlışlarından dolayı kafiyesiz gibi görünen bazı beyitler üzerinde durulmaktadır. Makalede ayrıca söz konusu yazım yanlışları ile ilgili okuma teklifleri sunulmaktadır. Süheyl ü Nevbahâr metninde tespit edilmiş olan bu yazım yanlışları, dip nüshayı işaret ettiğinden eldeki nüshaların daha geç döneme ait olduğunu da göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tarihî metinler, Süheyl ü Nevbahâr, müstensih yanlışları, kafiyesiz beyitler sorunu, tamir teklifleri.

The Problem of Unrhymed Couplets in Süheyl u Nevbahâr

Öz

Structural features such as rhyme, redif, meter, etc. used in historical texts written in verse are important for the correct reading of these texts. Because the structures in question in verse texts are helpful elements in the reading of the texts and shed light on this issue. However, it is an inevitable fact that the scribes sometimes make spelling mistakes in historical texts. At times, it can take a long time to correct these misspellings that we encounter in their texts. For such correction proposals, morphological features such as rhyme, redif, and alliteration or verse sometimes used in the text can be used. Sometimes, it may be possible to reach correct results by making comparisons based on similar language structures in the text for correction proposals. This article focuses on some couplets that seem to have no rhyme due to spelling mistakes in the text of Süheyl u Nevbahâr masnavi. The article also offers reading suggestions on the aforementioned spelling mistakes. These typographical errors found in the text of Süheyl u Nevbahâr point to the bottom copy and also show that the copies in hand belong to a later period.

Anahtar Kelimeler

Historical texts, Süheyl u Nevbahâr, misspellings, problem of rhyming couplets, repair offers.

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Ciğa, Ö. (2013). “Süheyl ü Nev-Bahâr Üzerine Düzeltmeler”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE). 2013. s.230-239.
• Cin, A. (2012). Mesud bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahâr (Kenzü’l-Bedâyî‘); İnceleme- Metin-Dizin. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Dankoff, R. (2004). Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü (Katkılarla İngilizceden çeviren: Semih Tezcan). İstanbul.
• Derleme Sözlüğü (1965-1979). I-XI C. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dilçin, C. (1991). Mes’ūd bin Ahmed Süheyl ü Nev-Bahâr; İnceleme- MetinSözlük, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: 51
• Erkan, M. ve Özkan, M. (1998). “Hoca Mesud”. TDV İslam Ansiklopedisi. C 18. s. 189-190.
• Mordtmann, J. H. (1925). Suheil und Nevbehâr. Hannover.
• Özçelik, S. (2014). “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE). Haziran 2014, s. 62-79.
• Özçelik, S. (2016/I). Dede Korkut -Dresden Nüshası- Giriş, Notlar (I. Cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özçelik, S. (2016/II). Dede Korkut -Dresden Nüshası- Metin, Dizin (II. Cilt). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Özçelik, S. (2016). “Tarihî Metin Okumalarında Kelimeyi Bölme ve Kelimeleri Birleştirme Sorunları: Süheyl ü Nevbahâr’dan Örnekler”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE). Aralık 2016. s.1593-1602.
• Özçelik, S. (2017a). “Tarihî Metinlerde Yuvarlak Ünlülerin Okunması Sorunu: Süheyl ü Nevbahâr’dan Örnekler”. Uluslararası 8. Türk Dil Kurultayı’nda sunulmuş bildiri metni.
• Özçelik, S. (2017b). “Süheyl ü Nevbahâr’da Kafiye Tasarrufları”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 18. İstanbul. s. 425-440.
• Özçelik, S. (2017c). “Süheyl ü Nevbahâr ve Tarama Sözlüğü’nde boyla- Fiili Üzerine Düzeltmeler”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE). Aralık 2017. S. 6/4. s. 2114-2121.
• Özçelik, S. (2017ç). “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler (2)”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. Aralık 2017. 65. Cilt - 2. Sayı. s.233-242.
• Özçelik, S. (2018a),. “Süheyl ü Nevbahâr’da deg-, degür- Fiilleri ve +A degir / degmez Söz Kalıbının Anlaşılması Sorunu”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. Güz 2018, 46. Sayı. s.181-193.
• Özçelik, S. (2018b). “Süheyl ü Nevbahâr’da Kafiye Tasarrufları (2)”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 21. İstanbul. s. 605-628.
• Özçelik, S. (2018c). “Süheyl ü Nevbahâr Üzerine Düzeltmeler (3)”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. Aralık 2018/1. 66. Cilt - 1. Sayı. s. 5-62.
• Özçelik, S. (2019). “Süheyl ü Nevbahâr’da Vezin Tasarrufları”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 22. İstanbul. s. 611-642.
• Steingass, F. (1892). A Comprehensive Persian-English Dictionary. London. Tarama Sözlüğü (1977). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Taş, İ. (2009). Süheyl ü Nevbahâr’da Eskicil Öğeler. Konya: Palet Yayınları.
• Taş, İ. (2015). Süheyl ü Nevbahārda Eskicil Ögeler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 1141.
• Tezcan, S. (1994). Süheyl ü Nev-bahâr Üzerine Notlar. Ankara: Simurg Yayınları.
• Tezcan, S. (1995a). “Mes’ud ve XIV. Yüzyıl Türk Edebiyatı Üzerine Yeni Bilgiler”. Türk Dilleri Araştırmaları Cilt: 5. Ankara: Simurg Yayınları. s. 65-84.
• Tezcan, S. (1995b). “Süheyl ü Nev-bahâr Üzerine Notlara Birkaç Ekleme”. Türk Dilleri Araştırmaları Cilt: 5. Ankara: Simurg Yayınları. s. 239-245