InterperationNTERPRETATION OF HZ. MÛSÂ AND PLOT OF FATE IN THE WORKS OF CHINGHIZ AITMATOV

Yıl 2022, Sayı: 54, 183 - 194, 17.10.2022

Cüneyt Akın

https://doi.org/10.24155/tdk.2022.211

Öz

Chinghiz Aitmatov succeeded to be one of the best writers of the world with his mastership in writing, extraordinary fiction writing ability in his narration and symbolized narration. His works have been translated into hundred ninety four languages. One of the main aspects that make Aitmatov’s fictions out of the ordinary is his handling the concept of “fate”, which we can call “measure or order” and which is the order of creation or the harmony of highly interrelated events in the universe, with a very subtle skill. He intersected the destinies of the heroes events, the creatures
of the nature and animals in his novels skillfully. The fates in question sometimes intersect in human-nature and human-animal contexts, which are sometimes embellished in the triangle of human-animal-nature, and in some cases nature-animal. One of the main purposes of revealing the intersections here may be the concern of bringing what the author wants
to explain in his symbolic narration to the understanding of the reader, as well as the purpose of revealing the wisdom of the creation in the universe and the events taking place accordingly. In addition to these points, it is seen that Aitmatov used the aforementioned destinies as an implicit system criticism tool. In this context, the main framework of the study will be to bring attention to the aforementioned intersections of fate. In this way, we believe that it will be helpful to understand the feature of Aitmatov’s authorship ability. In this study, Aitmatov, dealing with the
functioning of the universe and its disruptive elements will be discussed within the framework of the “track of destiny” and with a glance over the parable between the Prophet Moses and St. Khidr.

Anahtar Kelimeler

Chinghiz Aitmatov, fate, human, animal, nature, Prophet Moses, St. Khidr.

CENGİZ AYTMATOV’UN ESERLERİNDE KADER İZLEĞİ VE HZ. MUSA TEVİLİ

Öz

Cengiz Aytmatov, yazarlığındaki mükemmeliyet derecesine varan ustalığı ve anlatılarındaki olağanüstü kurgularıyla ve sembolik anlatımlarıyla dünyanın en büyük yazarlarından biri olmayı başarmış ve yüz doksan dört dile eserleri çevrilerek bunu ispatlamış bir yazardır. Aytmatov’un kurgularını sıradan olmaktan çıkaran başlıca hususlardan biri, bir nevi yaratılış düzeni veya evrende birbiriyle son derece ilişkili hadiselerin ahengi diyebileceğimiz ve “ölçü veya düzen” kelimeleriyle de adlandırabileceğimiz “kader” kavramını çok ince bir ustalıkla işleyerek, eserlerindeki kahramanların, olayların, doğadaki varlıkların ve hayvanların kaderlerini birbiriyle kesiştirmesidir diyebiliriz. Söz konusu kaderler, bazen insan-hayvan-doğa üçgeninde bezen insan-doğa ve insan-hayvan, bazı durumlarda ise doğa-hayvan bağlamlarında kesişmektedir. Buradaki kesişmeleri ortaya koymadaki ana maksatlardan biri, yazarın sembolik anlatımında anlatmak istediğini, okurun anlayışına yaklaştırma endişesi veya evrendeki yaratılış ve buna bağlı olarak gerçekleşen olayların hikmetlerini ortaya koyma amacı söz konusu olabilir. Ayrıca Aytmatov’un söz konusu kaderleri örtük bir sistem eleştirisi aracı olarak kullandığı da söylenebilir. Bu bağlamda, yukarıda bahsedilen ortak kaderlerin birbiriyle münasebetleri ele alınarak, yazarın metin kurgusunun anlaşılması ve yazarlık kabiliyetinin dikkatlere sunulması mümkün olabilecektir kanaatindeyiz. Çalışmada, insanlığın ortak dertlerine çareler arayan ve bu çareleri eserlerinde işleyen Aytmatov’un, evrendeki işleyişi ve bu işleyişi bozucu unsurları ortaya koyduğu eserlerinden yola çıkarak, “kader izleği” çerçevesinde ve Hz. Mûsâ ile Hz. Hızır arasında geçen kıssa üzerinden bir inceleme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Aytmatov, kader, insan, hayvan, doğa, Hz. Mûsâ, Hz. Hızır

Kaynakça

• Aytmatov, C. (2007a). Dişi Kurdun Rüyaları. İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
• Aytmatov, C. (2007b). Dağlar Devrildiğinde-Ebedî Nişanlı. İstanbul: Ufuk Kitap.
• Aytmatov, C. (2018). Kassandra Damgası. (Çev.: Prof. Dr. Ahmet Pirverdioğlu). İstanbul: Nora Kitap.
• Çetişli, İ. (2008). “Dağlar Devrildiğinde-Ebedî Nişanlı’da Kader Fikri ve İnancı”. Türk Yurdu, 253.
• Çınar, A. A. (1998). “Türkmen Halk Edebiyatında At Kültürü ve Atın Türkmen Hayatındaki Rolü”. Bilig, 7, 122-130.
• Erbay, N. K. (2002). Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Tabiat. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ergeç, Z. (2021). “On Beş Dakika Romanında Çokseslilik”. Journal of Turkish Language and Literature, 7(2), 347-366.
• Köker, S. (2017). “Mukayeseli Edebiyat ve Postmodernizm Bağlamında Kırmızı Saçlı Kadın Üzerine Bir İnceleme”. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı, 3, 205-213.
• Mavil, K. A. (2016). “Hızır-Musa Kıssasında Kader -Çift Perspektifli Bir Bakış-“. İslâm ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5, 8.
• Sayım, E. (2018). Murathan Mungan’ın Mahmud ile Yezida, Taziye ve Geyikler Lanetler Oyunlarının Kader Olgusu Bağlamında İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi.
• Söylemez, O. (2008). “Aytmatov’da İnanç Meselesi”. Kardeş Kalemler, 19, 39-43.
• Söylemez, O. (2009). “Cengiz Aytmatov’un Romanlarında Kader ve Kadercilik”. Gazi Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(5), 303-320.
• Söylemez, O.; Demircioğlu, S. C. (2009). “Kassandra Damgası’nda Önsezi/Hiss-i Kablelvuku ve Kader”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 41, 99- 108.
• Söylemez, O. (2010). Cengiz Aytmatov: Tematik İncelemeler. Ankara: Yeni Reform Matbaacılık Yayınları.
• Yılmaz, E. B. (2012). “Cengiz Aytmatov’un Toprak Ana Romanında Toprağın Dili”, ACTA TURCICA Online Thematic Journal of Turkic Studies, 4(1), 172- 182.