Buğday Üreticilerinin Zirai Mücadele Bilinç Düzeylerinin Belirlenmesi: Diyarbakır İli Sur İlçesi Örneği, Türkiye

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 12 - 24, 30.06.2025

Hakan Güngör , Mehmet Aydoğan

https://doi.org/10.61513/tead.1599182

Öz

Bu araştırmanın temel amacı, buğday üreticilerinin zirai mücadele bilinç düzeylerinin tespit edilmesidir. Çalışmada buğday üreticilerinin hastalık ve zararlılara karşı tercih ettikleri zirai mücadele yöntemleri ve zirai mücadele bilinç düzeylerinin uygulama öncesi, uygulama aşaması ve uygulama sonrası olmak üzere üç aşamada tespit edilmesi hedeflenmiştir. Araştırmada kullanılan veriler Diyarbakır ili Sur İlçesinde 66 buğday üreticisinden yüz yüze yapılan anketler ile elde edilmiştir. Buğday üreticilerinin sosyoekonomik ve işletme karakteristiklerinin analizinde ortalama, frekans ve oran gibi tanımlayıcı istatistiklerden, üreticilerin uygulama öncesi, uygulama esnası ve uygulama sonrasına ait bilinç düzeyi değerleri arasındaki farklılığın analizinde Eşleştirilmiş T testinden yararlanılmıştır. Buğday üreticilerine göre tarım ilaçlarının etkilediği faktörlerin analizinde Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) tercih edilmiştir. Araştırma sonuçları, buğday üreticilerinin tarım ilaçlarının etkileri konusundaki farkındalıklarının insan sağlığına etkileri, biyoçeşitliliğe etkileri, ekosisteme etkileri, cilt hastalıkları ve insanda kalıtsal hasarlar faktörleri altında toplanabileceğini göstermektedir. Ayrıca buğday üreticilerinin zirai mücadele bilinç düzeyleri uygulama öncesi, uygulama esnası ve uygulama sonrası aşamalarında farklılık göstermektedir. Buğday üreticilerinin zirai mücadele bilinç düzeyinin uygulama esnasında en düşük, uygulama öncesinde en yüksek olduğu tespit edilmiştir. Etkin zirai mücadele yapılması konusunda yapılacak yayım çalışmalarında zirai mücadele esnası ve sonrasında uygulanması gereken yöntemler ve bu konuda çiftçilerin bilinç düzeylerini artırıcı faaliyetlere öncelik verilmesi yararlı olabilir.

Anahtar Kelimeler

Tarım ilacı , Buğday , Bilinç düzeyi , Zirai mücadele , Diyarbakır

Etik Beyan

Araştırmanın materyalini toplamak için Malatya Turgut Özal Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu 28.03.2024 tarihinde 22 nolu oturumda 10 karar sayısına göre etik kurul uygunluk kararı alınmıştır.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

TÜBİTAK 2209-A 1919B012316800

Teşekkür

Çalışma verilerinin toplanması aşamasında katkı sağlayan Sur İlçe Tarım ve Orman Müdürü Murat ÖDOĞLU ve personellerine teşekkür ederiz.

Determination of The Awareness Level of Wheat Farmers on Pest Control: The Case of Sur District of Dı̇yarbakır Province, Türkiye

Öz

The main objective of this research is to determine the level of pesticide awareness among wheat farmers. The study aimed to identify the agricultural pest control methods preferred by wheat farmers and the level of awareness of pest control in three stages: pre-application, application stage, and post-application. The data used in the study were obtained from 66 wheat farmers in Sur district of Diyarbakır province through face-to-face questionnaires. Descriptive statistics such as mean, frequency, and ratio were used to analyse the socio-economic and farm characteristics of the wheat farmers, and the Paired T-test was used to analyse the difference between the farmers' awareness levels pre-application, application stage, and post-application stages. Explanatory factor analysis (EFA) was used to analyse the factors influenced by pesticides according to wheat farmers. The findings of the study indicate that the awareness of wheat farmers regarding the impact of pesticides can be classified into the following categories: effects on human health, effects on biodiversity, effects on ecosystems, skin diseases, and hereditary damage in humans. Furthermore, it was established that the degree of awareness regarding pesticides among wheat farmers exhibited variation across the three stages: pre-application, during application, and post-application. Notably, the lowest level of awareness was observed during the application stage, while the highest was noted pre-application. This finding suggests a potential need to prioritize the methods and activities that enhance awareness and understanding among farmers regarding pesticide control, particularly during and after the application process.

Anahtar Kelimeler

Pesticide , Wheat , Level of awareness , Pest control , Diyarbakır

Proje Numarası

TÜBİTAK 2209-A 1919B012316800

Kaynakça

• Afolayan, A. J., Masika, P., & Odeyemi, O. O. (2006). Farmers' knowledge and experience of indigenous insect pest control in the Eastern Cape province of South Africa. Indilinga African Journal of Indigenous Knowledge Systems, 5(2), 167-174. https://journals.co.za/doi/abs/10.10520/EJC61509
• Akar, Ö., & Tiryaki, O. (2018). Antalya ilinde üreticilerin pestisit kullanımı konusunda bilgi düzeyi ve duyarlılıklarının araştırılması. Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(1), 60-70.
• Akbaş, B. (2018). Bağ alanlarında entegre mücadele prensipleri ve gelinen nokta. Bahçe, 47(Özel Sayı 1), 111-116. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1570629
• Akhmadi, H., & Shofiyati, I. (2021). Adoption of good agriculture practice for export-oriented snake fruit farming. Earth And Environmental Science, 759(1), 012052. https://doi.org/10.1088/1755-1315/759/1/012052
• Alalade, O. A., Olorunfemi, O. D., Olaoye, I. J., Ladipo, T. O., & Yusuf, A. (2018). Assessment of factors influencing biosecurity measures employed by livestock farmers in selected LGAs of Kwara State Nigeria. Journal of Science, Technology, Mathematics and Education, 14(2), 90-100. https://www.researchgate.net/profile/Oa-Alalade/publication/337137201
• Arslan, Ü., Erbek, E., & Özyörük, A. (2018). Bursa ili Gürsu ve Kestel ilçelerindeki meyve üreticilerinin pestisit kullanımına yönelik tutum ve davranışlarının belirlenmesi. Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(2), 69-74. https://dergipark.org.tr/en/pub/bursauludagziraat/issue/40721/480505
• Aydoğan, M., & Baran, M. (2023). Tütün yetiştiriciliğinde tarım ilaçları kullanımı ve üreticilerin zirai mücadele bilinç düzeylerinin belirlenmesi: Çelikhan tütünü örneği, Türkiye. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 180-190. https://doi.org/10.19159/tutad.1288334
• Bayraktar, A.ve Boz, İ. (2020). Samsun ili Çarşamba ilçesinde çiftçilerin yönetimi, mücadelenin kullanımında değerin karşı tutum ve varlığı. Türk Tarım-Gıda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi, 8(2), 392-398. https://doi.org/10.24925/turjaf.v8i2.392-398.3030
• Belen, M., Yanar, D., & Erdal, G. (2020). Sivas ilinde buğday üretiminde karşılaşılan bitki koruma sorunlarının belirlenmesi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8, 208-214. https://doi.org/10.24925/turjaf.v8isp1.208-214.4114
• Bentley, J. W., Danielsen, S., Phiri, N., Tegha, Y. C., Nyalugwe, N., Neves, E., Sharma, D. R. (2018). Farmer responses to technical advice offered at plant clinics in Malawi, Costa Rica and Nepal. International Journal of Agricultural Sustainability, 16(2), 187-200. https://doi.org/10.1080/14735903.2018.1440473
• Constantine, K. L., Kansiime, M. K., Mugambi, I., Nunda, W., Chacha, D., Rware, H., ... & Day, R. (2020). Why don't smallholder farmers in Kenya use more biopesticides? Pest Management Science, 76(11), 3615-3625. https://doi.org/10.1002/ps.5896
• Çelik, A., & Karakaya, E. (2017). Bingöl ili Adaklı ilçesi elma üreticilerinin tarımsal ilaç kullanımında bilgi tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi ve ekonomik analizi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(2), 119-129. https://doi.org/10.30910/turkjans.307405
• Demircan, V., & Yılmaz, H. (2005). Isparta İli elma üretiminde tarımsal ilaç kullanımının çevresel duyarlılık ve ekonomik açıdan analizi. Ekoloji, 14(57), 15-25.
• Durmaz, S., Mandıracıoğlu, A., Özvurmaz, S., & Hassoy, D. (2022). Tarım sektöründe çalışanların tarım ilaçları konusunda bilgilerinin belirlenmesi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 5(1), 1-6. https://doi.org/10.46291/ISPECJASvol5iss3pp641-651
• Ertürk, Y. E., Bulak, Y., & Uludağ, A. (2012). Iğdır ili tarım işletmelerinin zirai mücadele uygulamalarında çevreye duyarlılıkları. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 1(4), 393-401. https://doi.org/10.7596/taksad.v1i4.132
• Eryılmaz, G. A., Kılıç, O., & Çakır, S. (2021). Meyvecilik yapan işletmelerde kimyasal gübre ve tarım ilacı kullanım tercihleri ve bilgi kaynakları: Zonguldak ili örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 8(2), 420-426. https://doi.org/10.30910/turkjans.824649
• Gedikli, O., Uzundumlu, A. S., & Tozlu, G. (2015). Mısır üretiminde kimyasal ilaç kullanımını etkileyen faktörlerin analizi: Samsun ili örneği. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-8. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/237563
• Gedikli, O., Uzundumlu, A., & Tozlu, G. (2015). Çeltik, mısır ve buğday üretiminde tarımsal ilaç kullanımının çevresel duyarlılık yönünden incelenmesi: Samsun ili örneği Türk Bilim Araştırma Vakfı Bilim Dergisi, 8(2), 19-26. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/200984
• Gözener, B., Sayılı, M., & Çağlar, A. (2017). Tokat ili Kazova bölgesinde domates yetiştiriciliğinde ilaç kullanımı. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(5), 451-458. https://doi.org/10.24925/turjaf.v5i5.451-458.742
• Kadıoğlu, İ. (2003). Tokat ilinde üreticilerin zirai mücadele etkinlikleri üzerinde bir araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (JAFAG), 20(1), 7-15. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/82390
• Kalıpcı, E., Özdemir, C., & Öztaş, H. (2011). Çiftçilerin pestisit kullanımı ile ilgili eğitim ve bilgi düzeyi ve çevresel duyarlılıklarının araştırılması. Türk Bilim Araştırma Vakfı Bilim Dergisi, 4(3), 179-187. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/200941
• Karaca, V., Gözüaçık, C., & Şimşek, Z. (2012). Güneydoğu Anadolu Bölgesi tahıllarında entomolojik sorunlara çözüm önerileri. Türk Bilimsel İnceleme Dergisi (2), 154-159. https://doi.org/10.16955/bitkorb.1375136
• Karataş, E., & Alaoğlu, Ö. (2011). Manisa ilinde üreticilerin bitki koruma uygulamaları. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 48(3), 183-189. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/59385
• Kaymak, S., Özdem, A., Karahan, A., Özercan, B., Aksu, P., Aydar, A., ... & Güler, Y. (2015). Ülkemizde zirai mücadele girdilerinin değerlendirilmesi. Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Keshavareddy, G., Nagaraj, K., Bai, S. K., & Kulkarni, L. R. (2018). Pesticides usage and handling by the tomato growers in Ramanagara District of Karnataka, India-An analysis. International Journal Current Microbiologic App Sciences, 7(4), 3312-3321. https://doi.org/10.20546/ijcmas.2018.704.375
• Kim, S. E., Seo, I. W., & Choi, S. Y. (2017). Assessment of water quality variation using exploratory factor analysis and empirical orthogonal function. Environmental Modelling & Software, 95, 112-120. https://doi.org/10.1016/j.envsoft.2017.06.006
• Lorenzo-Toja, Y., Carballa, M., & Hospido, A. (2016). Using factor analysis to improve the sustainability assessment of wastewater treatment plants. Water Research, 88, 830-839. https://doi.org/10.1016/j.watres.2015.11.007
• Newbold, J. D., Sweeney, B. W., Jackson, J. K., & Kaplan, L. A. (1995). Concentrations And Export of Solutes From Six Mountain Streams In Northwestern Costa Rica. Journal Of The North American Benthological Society, 14(1), 21-37. https://doi.org/10.2307/1467722
• Oparaeke, A. M. (2018). Studies on insecticidal potential for control of field pests of cowpea, Vigna unguiculata (L.) Walp: The pod borer, Maruca vitrata, and the coreid bug, Clavigralla tomentosicollis. Journal of Plant Protection Research, 58(3), 123-135. https://doi.org/10.24425/jppr.2018.124590
• Özbek, F., & Fidan, H. (2014). Buğday üretiminde kullanılan tarım ilaçları seçimine etki eden tüketici davranışlarının incelenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 29(3), 211-216. https://doi.org/10.7161/anajas.2014.29.3.211-216
• Özcan, Z., & Tongur, S. (2019). Pestisitlerin toksisitesinin lepidium sativum test moduyla çevre ve insan sağlığı açısından değerlendirilmesi. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(4), 144-150. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1107465
• Özercan, B., & Özdem, A. (2015). Kimyasal mücadele tarımsal araştırmalardan bakış. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Müdürlüğü, Ankara.
• Özercan, B., & Taşcı, R. (2022). Türkiye’de pestisit kullanımının iller, bölgeler ve pestisit grupları açısından incelenmesi. Ziraat Mühendisliği, (375), 75-88. https://doi.org/10.33724/zm.1120599
• Patrick, U. O., Chiahalam, A. A., Christian, A. C., & Chizoma, O. O. (2023). Analysis of the smallholder farmers information needs on climate change in Southeast of Nigeria. Russian Journal of Agricultural and Socio-Economic Sciences, 134(2), 107-113. https://doi.org/10.18551/rjoas.2023-02.11
• Peker, A. E. (2012). Konya ili domates üretiminde tarımsal ilaç kullanımına yönelik çevresel duyarlılık analizi. Fen Bilimleri ve Teknoloji Enstitüsü Dergisi, 2(1), 47-54. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/89138
• Ranga Rao, G., Kumari, B., Sahrawat, K., Wani, S. (2015). Integrated Pest Management (IPM) for Reducing Pesticide Residues in Crops and Natural Resources. In: Chakravarthy, A. (eds) New Horizons in Insect Science: Towards Sustainable Pest Management. Springer, New Delhi. https://doi.org/10.1007/978-81-322-2089-3_35
• Sevim, Ş., Boyacı, M., Gülmez, M., Ateş, E., Karakaş, U. S., Kaya, C., & Orak, A. B. (2023). Pestisit kullanımında üreticilerin bilgi düzeyi: Diyarbakır ili örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 10(1), 247-257. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2808960
• Taş, B., & Taş, H., (2020). Halk kültüründe buğday. 3. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi, 12-14 Kasım, Antalya, Türkiye, 1-4.
• Tozlu, G., Uzundumlu, A. S., & Gedikli, O. (2014). Çeltik üretiminde ilaçlama başarısızlığını etkileyen faktörlerin analizi: Samsun ili örneği. Alinteri Journal of Agriculture Science, 25(2), 13-22. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/26312
• TÜİK, (2023). Tarım alanları istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=tarım alanları
• Tzatzarakis, M., Kokkinakis, M., Renieri, E., Goumenou, M., Kavvalakis, M., Vakonaki, E., ... & Tsatsakis, A. (2020). Multiresidue analysis of insecticides and fungicides in apples from the Greek market. Applying an alternative approach for risk assessment. Food and Chemical Toxicology, 140, 111262. https://doi.org/10.1016/j.fct.2020.111262
• Unakıtan, G., Aydın, B., Azabağaoğlu, Ö., Hurma, H., Demirkol, C., & Yılmaz, F. (2017). Bitkisel üretimde çiftçilerin girdi kullanım bilinç düzeylerinin analizi: Trakya Bölgesi örneği. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi (JAFAG), 34(1), 104-117. https://doi.org/10.13002/jafag1054
• Uzundumlu, A.S., Kutaruk, Ö. (2020). Akdeniz bölgesinde örtüaltı domates üreticilerinin ilaç kullanım alışkanlıklarının analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(108), 35-49. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.45014
• Widyaningrum, R. (2023). The phenomenon of farmer behavior in using chemical pesticides. Envibility: Journal of Environmental and Sustainability Studies, 1(1), 47-54. https://doi.org/10.55381/envibility.v1i1.101
• Yanar, D., Yanar, Y., Erdal, H., Erdal, G., & Poyraz, E. (2018). Antalya ilinde örtü altı yetiştiriciliğinde karşılaşılan bitki koruma sorunları ve üretici bilinç düzeyi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 7(3), 38-48. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/559984
• Yetkin, C., Arslan, Z. F., & Bilgili, A. (2013). Şanlıurfa ilinde bitki koruma ürünlerinin kullanım durumunun ve sorunlarının belirlenmesi. 1. Bitki Koruma Ürünleri Ve Makineleri Kongresi, 2-5 Nisan, Antalya.
• Yüksel, N. Y., & Canik, F. (2011). Türkiye’de Tarım İlaçları Kullanımı. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Ankara.