Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Mesleki Kaygı ve Mesleki Dayanıklılık İnançları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 3, 2251 - 2272

Özlem Dönmez , Bahar Dağ

https://doi.org/10.37217/tebd.1637732

Öz

Bu araştırmanın amacı, okul öncesi öğretmen adaylarının mesleki kaygı ile mesleki dayanıklılık inançları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu amaçla ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada, kolay ulaşılabilirlik ve gönüllülük esasına dayanarak 76 okul öncesi öğretmen adayına ulaşılmıştır. Veri toplama araçları olarak araştırmacılar tarafından hazırlanan “Katılımcı Bilgi Formu”, Tagay ve Demir (2016) tarafından geliştirilen “Öğretmen Adayları için Mesleki Dayanıklılık İnancı Ölçeği” ile Cabi ve Yalçınalp (2013) tarafından oluşturulan “Öğretmen Adaylarına Yönelik Mesleki Kaygı Ölçeği” (MKÖ) kullanılmıştır. Veriler, SPSS yazılımı aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen adaylarının büyük bir kısmının mesleki dayanıklılık inançlarının yüksek, kaygı seviyelerinin ise düşük olduğu gözlemlenmiştir. Mesleki dayanıklılık ile okul yönetimi odaklı kaygı arasında pozitif yönde ancak düşük düzeyde bir ilişki bulunmuştur. Ayrıca öğretmen adaylarının mesleki dayanıklılıkları açısından sınıf düzeylerine göre anlamlı bir fark tespit edilmiştir. Bu fark, 1. ve 4. sınıflar arasında 4. sınıflar, 1. ve 2. sınıflar arasında ise 2. sınıflar lehine çıkmıştır. Mesleki dayanıklılık ile mesleki kaygı toplam puanları ve alt boyutları ile yaşları arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Araştırma bulguları doğrultusunda sunulan önerilerin öğretmen yetiştirme alanyazınına önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi , Öğretmen adayı , Mesleki kaygı , Mesleki dayanıklılık

Examination of the Relationship Between Professional Anxiety and Professional Resilience Beliefs of Preservice Preschool Teachers

Öz

The aim of this study is to examine the relationship between professional anxiety and resilience beliefs of preservice preschool teachers. For this aim, relational survey model was used. The study involved 76 preservice preschool teachers, selected through convenience sampling based on voluntarism. The data collection tools used in the study included the “Participant Information Form” developed by the researchers, “Professional Resilience Beliefs Scale for Preservice Teachers” developed by Tagay and Demir (2016), and “Professional Anxiety Scale for Preservice Teachers” (PASE) developed by Cabi and Yalçınalp (2013). The data were analyzed through SPSS software package. The findings of the study revealed that most of the preservice teachers had high levels of professional resilience beliefs and low levels of anxiety. A positive, low-level relationship was found between professional resilience and anxiety related to school management. There was a significant difference in professional resilience according to grade levels. This difference was between 1st and 4th years in favor of 4th-years and between 1st and 2nd years in favor of 2nd years. No significant relationship was found between professional resilience, professional anxiety, and age of the participants. Suggestions presented in line with the research findings will make significant contributions to teacher training literature.

Anahtar Kelimeler

Preschool , Preservice teacher , Professional anxiety , Professional resilience

Kaynakça

• Akdoğan, K. K., Durmaz, E., Kimzan, İ., & Rakap, A. P. (2024). Temel eğitim bölümü öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin incelenmesi. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 57(1), 1-59.
• Akbulut, S., Erol, A., & Say, S. (2018). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile mesleki kaygıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 1-11.
• APA. (2022). Anxiety. https://www.apa.org/topics/anxiety sayfasından erişilmiştir.
• Arslan, G. (2015). Yetişkin Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin (YPSÖ) psikometrik özellikleri: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 16(2), 344-357.
• Arslan, R., Tunca-Güçlü, N. & Alkın-Şahin, S. (2023). Öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(1), 161-171. https://doi.org/10.33206/mjss.1158406
• Atkins, C. & Danley, A. (2020). Supporting teacher candidates during COVID-19: lessons learned. Educational Renaissance, 9(1), 31-40.
• Aydın, İ. (2018). Öğretmenlik kariyer evreleri ve öğretmenlerin mesleki gelişimi. Journal of Human Sciences, 15(4), 2047-2065.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem.
• Chan, D. W. (2003). Hardiness and its role in the stres-burnout relationship among prospective Chinese teachers in Hong Kong. Teaching and Teacher Education, 19(1), 381-395.
• Çelik, M., Sanberk, İ., & Deveci, F. (2017). Öğretmen adaylarının yaşam doyumlarının yordayıcısı olarak psikolojik dayanıklılık ve umutsuzluk. İlköğretim Online, 16(2), 654-662.
• Balcı, E. (1991). Öğretmenlerin sosyal statüsü ve ödüllendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(6), 121-128.
• Baatz, J. & Wirzberger, M. (2025). Resilience as a professional competence: A new way towards healthy teachers? Social Psychology of Education, 28, Article 56. https://doi.org/10.1007/s11218-024-10010-8
• Beltman, S., Mansfield, C., & Price, A. (2011). Thriving not just surviving: A review of research on teacher resilience. Educational Research Review, 6(3), 185-207.
• Bozgeyikli, H. & Şat, A. (2014). Öğretmenlerde psikolojik dayanıklılık ve örgütsel vatandaşlık davranışlarının bazı degişkenler açısından incelenmesi: Özel Okul Örneği. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(5), 172-191.
• Bozdam, A. (2008). Öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Bozdam, S. & Taşğın, M. (2011). Öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(3), 567-588.
• Cabi, E. & Yalçınalp, S. (2013). Öğretmen Adaylarına Yönelik Mesleki Kaygı Ölçeği (MKÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 85-96.
• Çubukçu, Z. & Dönmez, A. (2011). The examination of the professional anxiety levels of teacher candidates. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 7(1), 3-25.
• Deniz, S. & Tican, C. (2017). Öğretmen adaylarının öğretmen öz-yeterlik inançları ile mesleki kaygılarına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 1838-1859.
• Doğan, T. & Çoban, A. E. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 34(153), 157-168.
• Dönmez, Ö. & Karasulu-Kavuncuoğlu, M. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının mesleki dayanıklılık inançları, öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ve mesleki benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Temel Eğitim Dergisi(1), 48-59.
• Du Bois-Reymond, M. (1998). ‘I don't want to commit myself yet’: Young people's life concepts. Journal of Youth Studies, 1(1), 63-79. https://doi.org/10.1080/13676261.1998.10592995
• Erdaş, E., Aşıkuzun, E., & Recepoğlu, E. (2017). Okul öncesi öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin incelenmesi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(14), 333-356. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9163
• Erkuş, A. (2011). Bilimsel araştırma süreci. Seçkin.
• Faul, F., Erdfelder, E., Buchner, A., & Lang, A. G. (2009). Statistical power analyses using G*Power 3.1: Tests for correlation and regression analyses. Behavior Research Methods, 41(4), 1149 1160.
• Fırat-Durdukoca, S. & Demir-Atalay, T. (2019). Occupational anxiety and self- efficacy levels among prospective teachers. International Journal of Evaluation and Research in Education, 8(1), 173-180. https://doi.org/10.11591/ijere.v8.i1.pp173-180
• Flores, M. A. & Day, C. (2006). Contexts which shape and reshape new teachers’ identities: A multi-perspective study. Teaching and Teacher Education, 22(2), 219-232.
• Fuller, F. F. (1969). Concerns of teachers: A development conceptualization. American Educational Research Journal, 6(2), 207–226. https://doi.org/10.3102/00028312006002207
• George, D. & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10. b.). Pearson.
• Gizir, C. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3(28), 113-128.
• Goldstein, L. S. (2005). Becoming a teacher as a hero's journey: Using metaphor in preservice teacher education. Teacher Education Quarterly, 32(1), 7-24.
• Gökçe, E. & Erdem, A. (2015). Etkili öğretmenlik. Desen.
• Gökmen, B. (2014). Özel eğitim okulu yöneticilerinin psikolojik dayanıklılık ve iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi: İstanbul örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Gülay-Ogelman, H., Amca-Toklu, D., & Özbilen, A. E. (2023). Okul öncesi öğretmen adaylarının psikolojik dayanılıkları ile gelecekten beklentilerinin incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 8(1), 106-119.
• Güngör, C. & Gül, İ. (2019). Öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Giresun ili örneği). Asya Öğretim Dergisi, 7(2), 74-89.
• Iwaniec, D. (2006). The emotionally abused and neglected child: Identification, assessment and intervention—A practice handbook. John Wiley & Sons.
• Izard, C. E. & Buechler, S. (1980). Aspects of consciousness and personality in terms of Differential Emotions Theory. R. Plutchik & H. Kellerman (Ed.), Emotion: Theory, research, and experience, Volume 1: Theories of emotion içinde (s. 165-188). Academic.
• Klassen, R. M. & Chiu, M. M. (2011). The occupational commitment and intention to quit of practicing and pre-service teachers: Influence of self-efficacy, job stress, and teaching context. Contemporary Educational Psychology, 36(2), 114–129. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2011.01.002
• Kafkas, M. E., Açak, M., Çoban, B., & Karademir, T. (2010). Investigation of the relationship between preservice physical education teachers’ sense of self-efficacy and professional concerns. Inonu Unıversity Journal of the Faculty of Education, 11(2), 93-111. https://www.idealonline.com.tr/IdealOnline/pdfViewer/index.xhtml?uId=30288&ioM=Paper&preview=true&isViewer=true#pagemode=bookmarks sayfasından erişilmiştir.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3(26), 129-142.
• Karasar, N. (2024). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler (39. b.). Nobel.
• Karataş, R. (2016). Özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeyleri ve başa çıkma stratejilerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kılınç, A., Watt, H. M., & Richardson, P. W. (2012). Factors influencing teaching choice in Turkey. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 40(3), 199-226.
• Kırımoğlu, H., Yıldırım, Y., & Temiz, A. (2010). İlk ve ortaöğretim okullarında görev yapan beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin yılmazlık düzeylerinin incelenmesi. Hatay ili örneği. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(1), 88-97.
• Kim, H. Y. (2013). Statistical notes for clinical researchers: assessing normal distribution (2) using skewness and kurtosis. Restorative Dentistry & Endodontics, 38(1), 52-54.
• Köklükaya, A. N. & Güven-Yıldırım, E. (2016). Öğretmenlik mesleğine yönelik kaygı ölçeğinin geliştirilmesi ve fen bilgisi öğretmen adaylarının kaygı düzeylerinin belirlenmesi. Journal of International Social Research, 9(43), 1454-1462.
• Külekçi-Akyavuz, E. (2021). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine ilişkin kaygılarının belirlenmesi. International Journal of Education and Psychology in the Middle East, 11(2), 61-75.
• Lazarus, R. S. & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. Springer.
• Lu, J., Chen, J., Li, Z., & Li, X. (2024). A systematic review of teacher resilience: A perspective of the job demands and resources model. Teaching and Teacher Education, 151, 104742. https://doi.org/10.1016/j.tate.2024.104742
• Mandler, G. (1980). The generation of emotion: A psychological theory. R. Plutchik & H. Kellerman (Ed.), Emotion: Theory, research, and experience, Volume 1: Theories of emotion içinde (s. 219-243). Academic.
• Mansfield, C. F., Beltman, S., & Weatherby-Fell, N. (2020). "I actually felt more confident": An online resource for enhancing pre-service teacher resilience during professional experience. Australian Journal of Teacher Education (Online), 45(4), 30-48.
• Martel, J. P. & Dupuis, G. (2006). Quality of work life: Theoretical and methodological problems, and presentation of a new model and measuring instrument. Social Indicators Research, 77, 333-368.
• Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-238.
• Mergen, H., Arslan, H., Mergen, B. E., & Arslan, E. (2014). Öğretmen adaylarının mesleklerine yönelik tutum ve kaygıları. Education Sciences, 9(2), 162-177.
• Newton, C., Teo, S. T., Pick, D., Ho, M., & Thomas, D. (2010). Emotional intelligence as a buffer of occupational stress. Personnel Review, 45(5), 1010-1028.
• Oktan, V. (2012). Psikolojik sağlamlığın gelişiminde bir moderator olarak umut. International Journal of Human Sciences, 9(2), 1691-1701.
• Önen, A. S. (2012). Öğretmen adaylarının kişilik özellikleri ve duygusal zekâ düzeylerinin stresle başa çıkmalarına etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(42), 310-320.
• Özbağır, T. (2019). Öğretmenlerde psikolojik dayanıklılığın duygusal zekâyla, pozitif öğretmen özellikleriyle ve demografik değişkenlerle ilişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özen, R., Yıldız, S., & Yıldız, K. (2013). Teaching profession anxiety levels of preservice teachers. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 3(6), 21-30.
• Öztürk, Y. A., Şahin, Ç., Demir, M. K., & Arcagök, S. (2019). Temel eğitim bölümünde öğrenimlerini sürdüren öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik kaygı düzeylerinin incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20[Özel Sayı], 107-122.
• Richardson, P. W. & Watt, H. M. (2005). ‘I’ve decided to become a teacher’: Influences on career change. Teaching and Teacher Education, 21(5), 475-489. https://doi.org/10.1016/j.tate.2005.03.007
• Schwarzer, R. & Hallum, S. (2008). Perceived teacher self-efficacy as a predictor of job stress and burnout: A longitudinal study. Journal of Educational Psychology, 100(3), 633-643.
• Sezgin, F. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 489-502.
• Skaalvik, E. M. & Skaalvik, S. (2017). Still motivated to teach? A study of school context variables, stress and job satisfaction among teachers in senior high school. Social Psychology of Education, 20, 15–37. https://doi.org/10.1007/s11218-016-9363-9
• Sönmezer, B. (2015). Öğretmenlerin tükenmişlik ve psikolojik dayanıklılıklarının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Sünbül, A. M. (2001). Bir meslek olarak öğretmenlik. Ö. Demirel & Z. Kaya (Ed.), Öğretmenlik mesleğine giriş içinde (s. 223-254). Pegem.
• Tagay, Ö. & Demir, K. (2016). Öğretmen adayları için mesleki dayanıklılık inancı ölçeği’nin geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(4), 1603-1620.
• Thieman, E. B., Marx, A. A., & Kitchel, T. (2014). "You've always got challenges": Resilience and the preservice teacher. Journal of Agricultural Education, 55(4), 12-23.
• Teke, A. & Koç, H. (2017). The investigation of teachers candidates' occupational anxiety levels and their views on occupational anxiety. Journal of Education and Practice, 8(30), 165-171. https://eric.ed.gov/?id=ED577238 sayfasından erişilmiştir.
• Tschannen-Moran, M. & Hoy, A. W. (2007). The differential antecedents of self-efficacy beliefs of novice and experienced teachers. Teaching and teacher Education, 23(6), 944-956.
• Tümerdem, R. (2007). Dicle Üniversitesi eğitim fakültesi ve fen-edebiyat fakültesi kimya son sınıf öğrencilerinin kaygılarını etkileyen etmenler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 32-45.
• Türkdoğan, S. C. (2014). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih etmelerinde etkili olan faktörlere göre mesleki kaygıları. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Uçar, T. (2014). Özel eğitim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin ve mesleki sosyal destek düzeylerinin bazı degişkenler açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Wagner, L. A. (2008). Occupational stress and coping resources of K–12 probationary teachers. (Doktora Tezi). Morgridge College of Education, University of Denver.
• Yalçın, S. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile stres, psikolojik dayanıklılık ve akademik iyimserlik arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım-Usta, E. (2018). Hayatın anlam algısı ve psikolojik dayanıklılık düzeyi arasındaki ilişkinin analizi İstanbul ili, Üsküdar ilçesi, resmi liselerde görev yapan öğretmenler örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yöş, B. (2018). Üniversite öğrencilerinde bilişsel duygu düzenleme stratejileri ile depresyon ve kaygı arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Zengin, M. (2019). Üniversite öğrencilerinde mükemmeliyetçilik, bilişsel duygu düzenleme stratejileri ve kaygı arasındaki ilişkiler. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.