ACCOUNTING FOR REVENUE FROM INNOVATIVE PRODUCT LICENSES

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 2, 317 - 338

Derya Onocak

https://doi.org/10.58702/teyd.1625626

Öz

Innovative products that offer novel solutions different from existing ones and have a strong technological focus support sustainable economic growth by increasing productivity and providing competitive advantage. The emergence of innovative products and their transformation into economic value involves a series of processes including idea development, research and development (R&D) activities, prototyping, and commercialization. One of the ways to introduce these products to the market and transform them into economic value is through licensing to manufacturers by the product developers. Revenue obtained through licensing is an important source of financing, especially for small and medium-sized enterprises. License revenues are significant for businesses as they provide a sustainable income stream on one hand and ensure the return on R&D investments on the other. In this study, which aims to demonstrate the accounting records related to revenue arising from licensing agreements concerning intellectual property rights transformed into innovative products, accounting entries have been made through a hypothetical example constructed by considering the procedures and principles in ‘Turkey Financial Reporting Standard 15’titled ‘Revenue from Contracts with Customers’, the ‘Financial Reporting Standard for Large and Medium-Sized Enterprises’, the ‘Financial Reporting Standard for Small and Micro Enterprises’ and tax legislation. The differences that emerge between these four regulations during the accounting process have been explained.

Anahtar Kelimeler

TFRS 15, Revenue, License Agreement

İNOVATİF ÜRÜN LİSANSLARINDAN ELDE EDİLEN HASILATIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Öz

Mevcut ürünlerden farklı, yenilikçi çözümler sunan ve teknolojik yanları ağır basan inovatif ürünler, verimliliği artırarak ve rekabet üstünlüğü sağlayarak sürdürülebilir ekonomik büyümeyi desteklemektedir. İnovatif ürünlerin ortaya çıkması ve ekonomik değere dönüşmesi fikir geliştirme, araştırma-geliştirme (Ar-Ge) çalışmaları, prototipleme ve ticarileştirme olmak üzere bir dizi süreci içerir. Bu ürünlerin pazara sunularak ekonomik değere dönüşmesinin yollarından biri ürünü geliştiren tarafından, ürünü üretecek kişilere lisans verilmesidir. Lisanslama yoluyla elde edilen hasılat, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler için önemli bir finansman kaynağıdır. Lisans gelirleri işletmelere bir taraftan sürdürülebilir gelir akışı sağladıkları için diğer taraftan Ar-Ge yatırımlarının geri dönüşünü sağladıkları için önem taşımaktadır. İnovatif ürüne dönüşen, fikri mülkiyet haklarının konu edinildiği lisans sözleşmelerinden doğan hasılata dair muhasebe kayıtlarının gösterilmesinin amaçlandığı bu çalışmada, ‘Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat’ başlıklı ‘Türkiye Finansal Raporlama Standardı 15’teki , ‘Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standardı’ndaki , ‘Küçük ve Mikro İşletmeler için Finansal Raporlama Standardı’ndaki ve vergi mevzuatındaki usul ve esaslar dikkate alınarak kurgulanan hipotetik bir örnek üzerinden muhasebe kayıtları yapılmış ve muhasebeleştirme sürecinde, bahsi geçen dört düzenleme arasında ortaya çıkan farklar açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

TFRS 15, Hasılat, Lisan Sözleşmesi

Kaynakça

• Akıncı, A. (2011). Sürdürülebilir rekabet üstünlüğünün sağlanmasında inovasyonun üretim maliyetlerine etkisi ve ampirik bir uygulama [Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ayiter, N. (1981). Hukukta fikir ve sanat ürünleri. Sevinç Matbaası Yayınları.
• Biber, A. E. (2016). Türkiye’de fikri mülkiyet hakları koruması ekonomik büyüme ve teknoloji ihracatı ilişkisinin karşılaştırmalı analizi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 61-88. https://doi.org/10.11616/basbed.vi.455294
• Çavuşoğlu, A. (2024). Patentle sen de zengin ol patent ticarileştirme rehberi (1. Baskı). Türkiye Patent Hareketleri Platformu Yayınları.
• Çörtoğlu-Koca, S. (2013). Teknoloji transfer sözleşmelerinden doğan kanunlar ihtilafı. Yetki Yayınları.
• Daşbaşı, B. (2013). Bilgisayar tabanlı buluşların ve iş metotlarının patentlenebilirliği: Dünyadaki uygulamalar ve ülkemizdeki durum [Uzmanlık tezi, Türk Patent Enstitüsü Patent Dairesi Başkanlığı]. https://akademi.turkpatent.gov.tr/
• Demirli, Y. (2014). Türkiye’de teknoparklara yönelik teşvikler ve teknoparkların bilim ve teknoloji kapasitesinin gelişimine katkısı. Maliye Dergisi, (166), 95-114.
• Gökovalı, U. ve Bozkurt, K. (2006). Fikri ve sınaî mülkiyet hakkı (FSMH) olarak patentler: Dünya ve Türkiye açısından tarihsel bir bakış. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 135-146.
• Gömleksiz, M. (2012). Bölgesel inovasyon sistemleri ve Türkiye: İstatistiki bölge birimleri sınıflandırması düzey 2 bölgeleri inovasyon indeksi [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Günay, D. ve Çalık, A. (2019). İnovasyon, icat, teknoloji ve bilim kavramları üzerine. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1-11.
• Gündüz, E. (2012). Rekabet geriliminin stratejik inovasyona etkisinin farkındalık motivasyon ve yetenek perspektifinde incelenmesi [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Hangül, F. (2018). Türkiye’de buluşların ticari değere dönüşümü [Uzmanlık tezi, Türk Patent Marka Kurumu, Patent Daire Başkanlığı]. https://akademi.turkpatent.gov.tr/
• Ilgaz, D. (2000). Know-How ve ticari sırlar (teknoloji transferi ve lisans anlaşmaları, Devlet Planlama Teşkilatı Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Fikri Haklar Özel İhtisas Komisyonu Raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Fikri-Haklar-OIK-Raporu.pdf
• İncaz, S. (1992). Lisans anlaşmaları yoluyla teknoloji transferi [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Kamu Gözetimi Kurumu. (2024). BOBİ FRS modül 5. https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/PDF%20linkleri/BOB%C4%B0%20FRS.pdf
• Karahan, S., Suluk, C., Saraç, T. ve Nal, T. (2015). Fikri mülkiyet hukukunun esasları (4. Basım). Seçkin Yayınevi.
• Keskin, S. (2018). Girişimcilik ve inovasyon arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(13), 186-193.
• Kılıç, G. (2017). UFRS 15 müşteri sözleşmelerinden doğan hasılat standardının değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi, Başkent Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Koçman, R. ve Şen, İ. K. (2019). Müşteri sözleşmelerinden hasılat standardının incelenmesi: Haberleşme sektöründe bir uygulama. İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, 3(5), 14-28.
• McDaniel, B. A. (2002). Entrepreneurship and innovation an economic approach (1. Baskı). Routledge.
• Odman, A. (2002). Fikri mülkiyet hukuku ile rekabet hukukunun teknolojik yeniliklerin teşvikindeki rolü (1. Baskı). Seçkin Yayınevi.
• Oktay-Özdemir, S. (2002). Sınaî haklara ilişkin lisans sözleşmeleri ve rekabet hukuku düzenlemelerinin lisans sözleşmelerine uygulanması. Beta Yayınevi.
• Ongan, B. (2007). Sınai haklara ilişkin lisans sözleşmelerinde tarafların hukuki durumu. Seçkin Yayıncılık.
• Ortan, A. N. (1987). İşçi buluşları hukuku. Dokuz Eylül Yayınevi.
• Özkaya, P. ve Samet, R. (2020). Yazılım ürünlerinin telif hukuku kapsamında korunması. Uluslararası Bilgi Güvenliği Mühendisliği Dergisi, 6(1), 17-34. https://doi.org/10.18640/ubgmd.735437
• Resmî Gazete. (1951, 13 Aralık). Fikir ve sanat eserleri kanunu. https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5846&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=3
• Resmî Gazete. (1961, 10 Ocak). Vergi usul kanunu. https://mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.4.213.pdf
• Resmî Gazete. (2004, 15 Ocak). Yeni bitki çeşitlerine ait ıslahçı haklarının korunmasına ilişkin kanun. https://mevzuat.gov.tr/anasayfa/MevzuatFihristDetayIframe?MevzuatTur=1&MevzuatNo=5042&MevzuatTertip
• Resmî Gazete. (2016, 9 Eylül). Türkiye finansal raporlama standardı 15 müşteri sözleşmelerinden hasılat. https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContent Files/T%C3%BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2018Seti/TFRS/TFRS_15_2018.pdf
• Resmî Gazete. (2017, 10 Ocak). Sınai Mülkiyet Kanunu. https://mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6769.pdf
• Resmî Gazete. (2017, 29 Temmuz). Büyük ve orta boy işletmeler için finansal raporlama standardı. https://mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=23810&mevzuatTur=Teblig&mevzuatTertip=5
• Resmî Gazete. (2023, 16 Ocak). Küçük ve mikro işletmeler için finansal raporlama standardı. https://www.resmigazete.gov.tr/fihrist?tarih=2023-01-16&mukerrer=1
• Sarı, O. (2018). Patent lisans sözleşmesi [Doktora tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Stim, R. (2004). License your invention. Consolidated Printers INC.
• Tekinalp, Ü. (2008). Fikri mülkiyet hukuku. Beta Yayınevi.
• Topaloğlu, M. (1997). Bilgisayar programları üzerindeki haklar ve bu hakların korunması. Bilişim Vakfı Yayınları.
• Tosun, M. (2015). Bitki ıslahı. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2024). Lisans terimi. https://www.sozluk.gov.tr
• Türk Patent ve Marka Kurumu. (2018). Tasarım başvuru kılavuzu. https://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/resources/temp/4617A4A1-D2E1-4220-AB41-878D1F9F410A.pdf adresinden 21 Şubat 2024 tarihinde alınmıştır.
• Ünal, K. (2020). Patent değerlemesi ve Türkiye'de uygulamalı olarak incelenmesi. [Uzmanlık tezi, Türk Patent ve Marka Kurumu]. https://akademi.turkpatent.gov.tr/
• Weisberg, S. (2004). Practising Law institute, patents, copyrights, trademarks and literary property course habdbook series. Practising Law Institute.