Sünnî Kaynaklara Göre Hz. Fâtıma’nın Evliliği

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 676 - 701, 30.06.2025

Saliha Özdeğirmenci

https://doi.org/10.32711/tiad.1617581

Öz

Bu çalışma, Hz. Fâtıma’nın evliliğine dair rivayetleri tarihsel ve sosyo-politik bağlamda incelemektedir. Hz. Fâtıma, Resûlullah’ın soyunu devam ettiren tek çocuğu olması nedeniyle özel bir konuma sahiptir. Evlilik sürecine dair rivayetler, sonraki dönemlerde dinî ve siyasî tartışmaların merkezinde yer almıştır. Araştırmada, Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer’in evlilik tekliflerinin reddedilmesi ve Hz. Ali’nin kabulü üzerinden şekillenen anlatılar değerlendirilmiştir. Rivayetlerdeki farklılıklar ve eklemeler, bu anlatıların oluşumunda mezhepsel ve siyasî etkilerin belirleyici olduğunu göstermektedir. Karşılaştırmalı analizle ele alınan bu rivayetler, tarihsel gerçeklik ve dönemin sosyo-politik yapısıyla ilişkisi ortaya konmuştur. Hz. Fâtıma’nın evliliğiyle ilgili anlatıların mezhepsel ve siyasî ayrışmaların sembolik yansıması olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi , Sünnî , Evlilik , Hz. Fâtıma , Hz. Ali

The Marriage of Lady Fātimah According to Sunni Sources

Öz

This study examines the narrations concerning the marriage of Lady Fâtıma within a historical and socio-political context. Lady Fâtıma holds a special position as the only child who continued the lineage of the Prophet Muhammad. The narrations concerning the marriage process became a focal point of religious and political debates in later periods. The research evaluates the narratives shaped around the rejection of marriage proposals by Abu Bakr and Umar, and the acceptance by Ali. Variations and additions in these narrations demonstrate that sectarian and political influences were decisive in their formation. Through a comparative analysis, these narrations are examined in relation to their historical authenticity and the socio-political structure of the period. Consequently, it is concluded that the narratives regarding Lady Fâtıma’s marriage symbolically reflect sectarian and political divisions in Islamic history.

Anahtar Kelimeler

Islamic History , Sunni , Marriage , Fāṭimah , ʿAlī

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr b. Hemmâm es-Sanʿânî. el-Musannef. nşr. Habîburrahmân el-ʾAzamî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403/1982.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû ʿAbdullâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Fedâilu’s-Sahâbe. nşr. Vasiyyullâh Muhammed ʿAbbâs. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1404/1983.
• Akkad, Abbas Mahmûd b. İbrâhim el-. Fatımatü’z-Zehra ve’l-Fatımiyyun. Kahire: Dârü’l-Hilâl, 1953.
• Algül, Ayşe Betül - Habergeti̇ren, Ömer Faruk. “Hz. Peygamber Dönemi Mehir Miktarları ve Günümüzdeki Karşılıkları”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/12 (30 Aralık 2019), 209-232. https://doi.org/10.17859/pauifd.643770
• Apak, Adem. “Hz. Ali’nin İlk Dönem Siyasi Hadiselerdeki Rolü”. Marife 1 (2005), 121-143.
• Apak, Adem. “Hz. Fâtıma’nın (RAH) Evliliği ve Aile Hayatı”. Cennet Kadınlarının Seyyidesi Hz. Fâtıma, 67-74.
• Arı, Mehmet Salih. “Şia Kaynaklarında Hz. Fâtıma”. 117-134. Sivas: Sivas Belediyesi, 2017.
• Asmara, Musda - Kurniawan, Rahadian. “Polygami Practices of Khulafa al-Rasyidin: A Classical Turast Study”. Justicia Islamica 16 (19 Kasım 2019), 319-342. https://doi.org/10.21154/justicia.v16i2.1558
• Ayhan, Bayram. “Hilafetin Nass ile Tayini Meselesi = The Matter Designation of Caliphate with Nass-Verses”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi (İLTED) 50 (2018), 79-103.
• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî el-Hatîb el-. Târîhu Bağdâd. nşr. Beşşâr Avvâd Maʿrûf. I-XVI Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1422/2002.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd (ö. 279/892-93) el-. Ensâbü’l-eşrâf. çev. Mehmet Akbaş Musa K. Yılmaz. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. Basım, 2020.
• Buhârî, Ebû ʿAbdullâh Muhammed b. İsmâʿîl el-. el-Câmiʿü’l-Müsnedü’s-Sahîhü’l-Muhtasar. nşr. Muhammed Zuheyr en-Nâsır. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Demir, Mahmut. Fezâilu’s-Sahâbe rivayetleri bağlamında Şiî-Sünnî ihtilafının Sünnî hadis rivayetine yansımaları. Yayımlanmamış: Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed er-Râzî (ö.310/923) ed-. ez-Zürriyyetü’t-tâhire. nşr. Muhammed Cevâd. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1407/1986.
• Durguti, Abdylkader. “Hilafet Tartışmalarının Siyasi Mezheplerin Oluşumuna Etkisi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2016), 149-176.
• Ebû Bekr ʿAbdurrezzâk b. Hemmâm es-Sanʿânî, Ebû Bekr ʿAbdurrezzâk b. Hemmâm es-Sanʿânî. el-Musannef. nşr. Heyet. Kahire: Dâru’t-Teʿsîl, 1435/2015.
• Eşʿarî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâʿîl el-. Makâlâtu’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn. nşr. Nʿaîm Zarzûr. el-Mektebetu’l-Asriyye, 1426/2005.
• Hatiboğlu, Mehmed Said. Siyasi-İctimai Hadiselerle Hadis Münasebetleri. Ankara: Otto, 2016.
• Hattâbî, Ebû Suleymân Hamd b. Muhammed b. İbrâhîm b. el-Hattâb el-Bustî el-. Ğarîbu’l-Hadîs. Dımeşk, ts.
• Heysemî, Ebü’l-Hasan Nûruddîn ʿAlî b. Ebî Bekr b. Suleymân el-. Mecmaʿu’z-Zevâîd ve Menbaʿu’l-Fevâid. nşr. Husâmeddîn el-Kudsî. Kahire: Mektebetu’l-Kudsî, 1414/1994.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-İrbilî. Vefiyâtu’l-Aʿyân ve Enbâu Ebnâi’z-Zamân. nşr. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Hamdûn, Ebü’l-Meâlî Muhammed b. el-Hasan b. Muhammed b. Alî Bahâü’d-Dîn el-Bağdâdî. et-Tezkiretu’l-Hamdûniyye. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed ʿAbdulmelik b. Hişâm el-Himyerî. es-Sîretu’n-Nebeviyye. nşr. Mustafâ es-Sakkâ vd. Mısır: Mektebetu Mustafâ el-Bâbî’l-Halebî, 1375/1955.
• İbn İshâk, Ebû Abdullah Muhammed b. İshâk b. Yesâr el-Muttalibî. Kitâbu’s-Siyer ve’l-Meğâzî. nşr. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1398/1978.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâʾ İsmâîl b. ʿOmer b. Kesîr ed-Dimeşkî. el-Bidâye ve’n-Nihâye. nşr. ʿAbdullâh b. ʿAbdi’l-Muhsin et-Turkî. Kahire: Dâru Hicr, 1418/1997.
• İbn Saʿd, Ebû Abdullah Muhammed b. Saʿd b. Menîʿ. Kitâbü’t-Tabakāti’l-kebîr. nşr. ʿAlî Muhammed ʿOmer. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1421/2001.
• İbn Şâhîn, Ebû Hafs ʿOmer b. Ahmed el-Bağdâdî. Kitâbu’l-Latîf li-Şerhi Mezâhibi Ehli’s-Sunne. nşr. ʿAbdullâh b. Muhammed el-Busayrî. Medine: Mektebetu’l-Ğurebâʾi’l-Eseriyye, 1416/1995.
• İbn ʿAsâkir, Ebû’l-Kâsım ʿAlî b. el-Hasen. Târîhu Dimeşk. nşr. ʿOmer b. Ğarâme el-ʿAmravî. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec ʿAbdurrahmân b. ʿAlî. el-Mevdûʿât. nşr. Nureddin Şükrü Boyacılar. Riyad: Edvâʾu’s-Selef, 1997.
• İbnü’l-Esîr, İzzuddîn Ebü’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed. Üsdü’l-Gâbe fî Ma‘rifeti’s-Sahâbe. nşr. Ali Muhammed Muavvaz, Adil Ahmed Abdülmevcud. Beyrut: Darü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1. Basım, 1417/1996.
• İbnü’l-Meğâzilî, Ebü’l-Hasan Alî b. Muhammed b. Muhammed b. et-Tayyib el-Vâsıtî. Menâkibü Alî. San’a: Dârü’l Âŝâr, 1424/2003.
• İshâk b. Râheveyh, Ebû Yaʿkûb İshâk b. İbrâhîm el-Mervezî. Müsnedü İshâk b. Râheveyh. nşr. Heyet. Kahire: Dâru’t-Teʾsîl, 1437/2016.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Hüreyre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/160-167. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Kaya, İsmail - Yrd. Doç. Dr. İsmail Altun. Hz. Ömer ve ailesi. Yayımlanmamış: Atatürk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Makrîzî, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkadir. İmtâu’l-esmâ‘ bimâ li’n-nebî mine’l-ahvâl ve’l-emvâl ve’l-hafede ve’l-meta’. nşr. Muhammed Abdülhamid en-Nemisi. Beyrut: Dârü’l-kitabi’l-ilmiyye, 1999.
• Meclisî, Muhammed Bâkır (ö.1111/1699) el-. Bihâru’l-Envâr. I-CX Cilt. Beyrut: Muessesetu’l-Vefâ, 1403/1983.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûriddîn Alî (ö. 1031/1622) el-. İthâfü’s-Sâʾil Bimâ li-Fâtımete Mine’l-Menâkıb: Seyyidetü Nisâʾi Ehli’l-Cenne Fâtımetü’z-Zehrâ. çev. nşr. Abdüllatîf Âşûr. Kahire: Mektebetü’l-Kur’ân, t.y.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuʿayb el-Hurâsânî en-. es-Sünenü’s-Suğrâ. nşr. Heyet. Kahire: Dâru’t-Te’sîl, 1433/2012.
• Nur Veli, Abdülaziz Muhammed. “Haberu Zevâci’s- Seyyide Fatıma”. Journal of Saudi Historical Society 4/8 (2003).
• Ömerî, Ekrem Ziyâ. es-Siretü’n-nebeviyyeti’s-sahiha. Medine: Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem, 6. Basım, 1994.
• Öztürk, Mehmet. “Hz. Ali Dönemi Siyasi ve Fıkhi Gelişmelerin Mezheplerin Oluşumuna Etkisi”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Amasya İlahiyat Dergisi = Amasya Theology Journal] 1 (2013), 83-103.
• Safa, Mustafa. “Hicret Sonrası Medine’de Sosyal ve Dini Hayat”. Toplum Bilimleri (Dergi) IX/17 (2015), 355-398.
• Şenyayla, Gencal. “Hz. Ali’nin, Ebû Cehil’in Kızı İle Evlenme Teşebbüsü Hakkındaki Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. İSTEM 37 (30 Haziran 2021), 103-124. https://doi.org/10.31591/istem.957847
• Taberânî, Ebû’l-Kâsım Suleymân b. Ahmed eş-Şâmî et-. el-Muʿcemu’l-Kebîr. nşr. “Hamdî b. ʿAbdulmecîd es-Selefî”. Beyrut: Dâru İhyâʾi’t-Turâŝi’l-ʿArabî, 1983.
• Temir, Hakan. “Hz. Ebû Bekir’in Evlilikleri ve Çocukları”. Hazreti Ebu Bekir, 33-56.
• Varol, M. Bahaüddin. Ehli Beyt Kavramsal Boyut. Konya: Yediveren, 2004.
• Yemani, Muhammed Abduh. İnneha Fatıma ez-Zehra. Beyrut: el-Menar, 1416/1996.
• Yeniçeri, Celal. “Hz. Peygamber Ailesinin Gelirleri, Geçimi ve Bıraktığı Miras”. Hz. Peygamber ve Aile Hayatı (İlmî Toplantı), 343-402.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû ʿAbdullâh Muhammed b. Ahmed b. ʿOsmân b. Kâymâz ez-. el-ʿUluvv li’l-ʿAliyyi’l-Ğaffâr fî Îdâhi Sahîhi’l-Ahbâr ve Sakîmihâ. nşr. Ebû Muhammed Eşref b. ʿAbdilmaksûd. Riyad: Mektebetu Edvâʾi’s-Selef, 1416/1995.
• Zürkânî, Ebû ʿAbdullâh Muhammed b. ʿAbdulbâkî b. Yûsuf el-Mâlikî ez-. Şerhü’z-Zürkânî ʿalâ’l-Mevâhibi’l-Ledunniye bi’l-Menhi’l-Muhammediyye. b.y.: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1417/1996.
• ʿAlîyyul-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn ʿAlî el-Mollâ. Mirkâtu’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1422/2002.
• ʿUkaylî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Amr el-Mekkî el-. ed-Duʿafâu’l-Kebîr. nşr. Mâzin es-Sersâvî. Mısır: Dâru İbn Abbas, 2008.