Comparision of Illness Perceptions of Individuals With and Without Colorectal Cancer in Their First-Degree Relatives

Yıl 2022, Cilt: 16 Sayı: 2, 385 - 393, 20.06.2022

Hande Bölükbaşı , Pınar Döner Güner

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1054287

Öz

Aim: This study aimed to evaluate and compare the knowledge and attitudes of relatives of patients with colorectal cancer and those who do not have colorectal cancer. Methods: The study was conducted with the relatives of colorectal cancer patients who applied to the Oncology outpatient clinic and the patients who did not have colorectal cancer in the family who applied to the Family Medicine outpatient clinic. In the data collection, the questionnaire prepared by the researcher to determine the personal characteristics of the individuals participating in the study and the 'Health Belief Model Scale for Colorectal Cancer Prevention' to determine the health beliefs were used. Results: The mean age of the 120 participants was 36.59 ± 12.7 years, 55.8% (n = 67), women, 65.8% (n=79) is married and 69.2% (n=83) live in the city. Colorectal cancer screening rate was significantly higher in the case group (p=0.004). The most frequently reported barriers to get colorectal cancer screening tests were not knowing colorectal cancer and screening tests (38.3%). The confidence benefit perception score average of the control group was significantly higher than the average score of the case group (p = 0.018). Conclusion: In our study, the level of the perception of trust and benefit was lower in the patients whose first-degree relatives had CRC compared to those who had not in their family. Although the expectation of early diagnosis, using CRC screening, was higher in the patients with CRC in their first-degree relatives, there was no significant difference between the two groups. This fact reveals the necessity of evaluating the risks for the individuals while providing counseling to them for colorectal cancer screening as well as updating the training.

Anahtar Kelimeler

knowledge, attitude, behavior, health belief model, colorectal cancer, early detection of cancer

Birinci Derece Yakınlarında Kolorektal Kanser Tanısı Olan ve Olmayan Bireylerin Hastalık Algılarının Karşılaştırılması

Öz

Amaç: Kolorektal kanser (KRK) tanılı hastaların yakınlarının ve yakınında kolorektal kanser tanısı olmayan hastaların kanserden korunmaya yönelik bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi ve karşılaştırılması amaçlanmıştır. Yöntem: Çalışma, Mustafa Kemal Üniversitesi Hastanesi Onkoloji Polikliniği’ne başvuran KRK hasta yakınları ile Aile Hekimliği Polikliniği’ne başvuran ailesinde KRK olmayan hastalar ile yapıldı. Veri toplamada, araştırmaya katılan bireylerin kişisel özelliklerini belirlemeye yönelik araştırmacı tarafından hazırlanan anket ve sağlık inançlarını belirlemeye yönelik 'Kolorektal Kanserden Korunmaya Yönelik Sağlık İnanç Modeli Ölçeği' kullanılmıştır. Bulgular: 120 katılımcının yaş ortalaması 36,59±12,7 yıl, %55,8’i (n=67) kadın, %65,8’i(n=79) evli olup %69,2’si (n=83) kentte yaşamaktadır. Bilgisizlik (%38,3) en sık bildirilen tarama yaptırmama nedeniydi. Kontrol grubunun güven yarar algısı puan ortalaması vaka grubunun puan ortalamasından anlamlı olarak yüksek saptandı (p=0,018). Sonuçlar: Çalışmamızda birinci derece yakınlarında KRK olanların güven yarar algısı ailesinde KRK olmayanlara göre daha düşük bulunmuştur. KRK taraması ile erken tanı konabileceği bilgisi ise birinci derece yakınlarında KRK olanlarda yüksek olması beklenirken gruplar arasında farklılık bulunamamıştır. Bu durum kolorektal kanser taraması için danışmanlık verilirken bireye yönelik risklerin değerlendirilmesi ve eğitimlerin güncellenmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır.

Anahtar Kelimeler

bilgi, tutum, davranış, sağlık inanç modeli, kolorektal kanser, kanser erken teşhisi

Kaynakça

• 1. Global Cancer Observatory: Cancer Today. International Agency for Research on Cancer; 2020. https://gco.iarc.fr/today/online-analysis-pie (Erişim tarihi:05/01/2022)
• 2. Navarro M, Nicolas A, Ferrandez A, Lanas A. Colorectal cancer population screening programs worldwide in 2016: An update. World J Gastroenterol. 2017;23(20):3632-42.
• 3. Babaoğlı AB, Büyüközmen E, Can FE. İzmir’de Toplumda Kanser Tarama Testleri Farkındalığı ve Bireylerin Kanser Tarama Testlerine Katılımını Etkileyen Faktörler. Med J West Black Sea 2021;5(2): 173-181
• 4. Sancaktar E, Tuncer Ö. Erişkin kişilerin kolorektal kanser risk faktörleri ve erken tanı yöntemleri hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının incelenmesi. Türk Aile Hek Derg. 2021;25(2):53-8.
• 5. Tuohy TM, Rowe KG, Mineau GP, et al. Risk of colorectal cancer and adenomas in the families of patients with adenomas: a population-based study in Utah. Cancer 2014; 120:35
• 6. Taylor DP, Stoddard GJ, Burt RW, et al. How well does family history predict who will get colorectal cancer? Implications for cancer screening and counseling. Genet Med. 2011 May;13(5):385-91.
• 7. Taylor DP, Burt RW, Williams MS, et al. Population-based family history-specific risks for colorectal cancer: a constellation approach. Gastroenterology. 2010 Mar;138(3):877-85
• 8. Tözün N, Şimşek H, Özkan H, Şimşek İ, Gören A (editörler). Kolorektal Polipler ve Polipozis Sendromları. Klinik Gastoenteroloji ve Hepatoloji. Medikal ve Nobel Yayıncılık, 2007: 963-70.
• 9. Şahin NŞ, Üner BA, Aydın M, Akçan A, Gemalmaz A, Dişçigil G, Demirağ S, Başak O. Knowledge of, attitudes toward, and barriers to participation of colorectal cancer screening in Aydın central region. Türk Aile Hek Derg 2015;19 (1): 37-48
• 10. Inadomi JM, Vijan S, Janz JK, et al. Adherence to colorectal cancer screening. Arch Intern Med 2012;172(7):575-82
• 11. Corman ML, Veidenheimer MC, Coller JA. Colorectal carcinoma: a decade of experience at the Lahey Clinic. Dis Colon Rectum. 1979 Oct;22(7):477-9.
• 12. Rex DK, Rahmani EY, Haseman JH, et al. Relative sensitivity of colonoscopy and barium enema for detection of colorectal cancer in clinical practice. Gastroenterology. 1997 Jan;112(1):17-23.
• 13. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı. Kolorektal Kanser Tarama Programı Ulusal Standartları. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-tarama-standartlari/listesi/kolorektal-kanser-tarama-program%C4%B1-ulusal-standartlar%C4%B1.html (Erişim tarihi: 05/01/2022)
• 14. Keskinkılıç B, Gültekin M, Karaca AS et all. Türkiye kanser kontrol programı. 1. Baskı. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Yayını;2016.
• 15. Öztaş B, İyigün E, Taştan S, Can MF, Öztaş M. Kolorektal Kanser Tanısı ile Opere Edilmiş Hastaların Birinci Derece Akrabalarının Kanser Risk Algıları ve Sağlık İnançlarının Belirlenmesi. Turk J Colorectal Dis 2018;28:80-87
• 16. Baysal HY, Türkoğlu N. Evaluation of health beliefs and knowledge levels on protection from colorectal cancer in individuals. Bireylerin kolorektal kanserden korunmaya yönelik sağlık inançlarının ve bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Journal of Human Sciences. 2013;10(1):1238-50.
• 17. Jacobs LA. Health beliefs of first-degree relatives of individuals with colorectal cancer and participation in health maintenance visits: a population-based survey. Cancer Nurs. 2002;25(4):251-65
• 18. Champion VL. Instrument development for health belief model constructs. ANS Adv Nurs Sci. 1984;6(3):73-85
• 19. Ozsoy S, Ardahan M, Ozmen D. Reliability and validity of the colorectal cancer screening belief scale in Turkey. Cancer Nurs. 2007;30(2):139-45
• 20. CDC. Defining adult overweight and obesity. Adult Body Mass Index (BMI), https://www.cdc.gov/obesity/adult/defining.html (Erişim tarihi:28/02/2022)
• 21. Yilmaz M, Dereli F, Yelten G. Some sociodemographic characteristics, healthy lifestyle behaviors and health beliefs of individuals aged 50 and over effect on screening behaviors of colon cancer. Journal of Education and Research in Nursing. 2016;13(3):226-35.
• 22. Bidouei F, Abdolhosseini S et all. Knowledge and perception toward colorectal cancer screening in east of Iran. Int J Health Policy Manag 2014, 3(1), 11–15
• 23. Şahin NŞ, Üner BA et all. Aydın merkez ilçede kolorektal kanser taramasına ilişkin bilgi, tutum ve engeller. Türk Aile Hek Derg 2015;19 (1): 37-48