Akademik Kütüphane Konsorsiyumları ile İlgili Yayınlara Yönelik Sistematik Bir Literatür Değerlendirmesi

Yıl 2024, Cilt: 38 Sayı: 1, 57 - 76, 30.03.2024

Hanife Gül Bozkurt , Ümit Konya

https://doi.org/10.24146/tk.1380171

Öz

Amaç: Bu çalışmada akademik kütüphane konsorsiyumları ile ilgili yazılmış bilimsel makalelerin bibliyografik olarak incelenerek kütüphanecilik disiplini alanında bir sentez yapılması amaçlanmıştır. Akademik kütüphane konsorsiyumu kavramıyla ilgili Web of Science veri tabanında bulunan bilimsel makaleler derlenerek, bu konuda çalışmalarda üzerinde durulan kavramlara odaklanılarak; Dünyadaki ve Türkiye’deki eğilim belirlenmeye çalışılmıştır.

Yöntem: Çalışmada 2019 ile (Ekim) 2023 yılları arasında Web of Science veri tabanında yayımlanmış araştırmalardan elde edilen veriler PRISMA 2020 bildirgesi kullanılarak belirlenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Verilerin kategorize edilmesinde ve kodlanmasında bu çalışmanın yazarları tarafından ortak geliştirilen “Veri Toplama Formu” kullanılmıştır. Veriler MAXQDA 2020 programı ile analiz edilmiştir.

Bulgular: Web of Science veri tabanında yapılan arama sonucu 418 çalışma tespit edilmiş, bu çalışmalardan sadece 33’ü sistematik derleme için uygun bulunmuştur. Çalışmaların çoğunun Amerika Birleşik Devletleri ve gelişmekte olan Afrika ülkelerinde yapıldığı, Türkiye adresli ise bir çalışmanın olduğu tespit edilmiştir. Akademik kütüphane konsorsiyumu konusunda yapılan çalışmalarda, elektronik kaynak paylaşım modelleri, kütüphaneler arası ödünç verme hizmetleri, iş birlikçi koleksiyon geliştirme, elektronik kaynak kullanım istatistiği standartları, maliyet paylaşım modelleri, kütüphane konsorsiyumlarının yeni rolleri gibi konular üzerinde durulmuştur.

Sonuç: Yapılan çalışmaların çoğunda akademik kütüphane konsorsiyumlarının geliştirdiği hizmetler ve kütüphanelerin yayıncılarla yaptıkları iş birlikleri üzerinde durulmuştur. Türkiye’de akademik kütüphane konsorsiyumu araştırmalarının eksik olduğu gözlemlenmiştir.

Özgünlük: Türkiye’de akademik kütüphane konsorsiyumu konusunda uluslararası literatürü değerlendirmeye yönelik yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır. Ayrıca çalışmanın gelecekteki araştırmalar için olası alanları belirleyerek, araştırmacılara fikir vermesi yönünden önemli bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kütüphane Konsorsiyumu, ulusal lisanslar, kütüphane iş birlikleri, üniversite kütüphaneleri

Etik Beyan

Yazarlar, makalenin etik kurul izni gerektirmediğini beyan etmişlerdir.

Teşekkür

Çalışmanın yöntem bölümünde tüm sorularımızı içtenlikle cevaplayan Sayın Mehmet Keskin'e teşekkür ederiz.

A Systematic Literature Review of Publications on Academic Library Consortia

Öz

Purpose: In this study, it is aimed to make a synthesis in the field of librarianship discipline by bibliographically examining scientific articles written about academic library consortia. By compiling scientific articles in the Web of Science database regarding the concept of academic library consortia and focusing on the concepts emphasized in studies on this subject, an attempt was made to determine the trend in the world and Türkiye.

Method: In the study, data from studies published in the Web of Science database between 2019 and (October) 2023 were determined using the PRISMA 2020 declaration. Document review, one of the qualitative research methods, was used. The “Data Collection Form” jointly developed by the authors of this study was used to categorize and code the data. The data was analyzed with the MAXQDA 2020 program.

Findings: As a result of the search in the Web of Science database, 418 studies were identified, and only 33 were found suitable for systematic review. It was determined that most of the studies were conducted in the United States and developing African countries, and there was only one study from Türkiye. Studies on academic library consortia have focused on topics such as electronic resource-sharing models, interlibrary loan services, collaborative collection development, electronic resource usage statistics standards, cost-sharing models, and new roles of library consortia.

Implications: Most of the studies focused on the services developed by academic library consortia and the collaborations of libraries with publishers. It has been observed that academic library consortium research is lacking in Türkiye.

Originality: No study has been conducted to evaluate the international literature on academic library consortia in Türkiye. It is also thought that the study will significantly contribute to researchers by identifying possible areas for future research.

Anahtar Kelimeler

Library consortium, library collaborations, national licenses, PRISMA

Kaynakça

• American Library Association (ALA) web sayfası (2024). https://www.ala.org/
• Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu Kütüphaneler Arası İşbirliği Takip Sistemi (ANKOS KİTS) web sayfası (2024). https://kits.ankos.gen.tr/
• Alpay Aslan, S. (2007). Elektronik bilgiye erişim modelleri. Akademik Bilişim’07-IX. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri 31 Ocak-2 Şubat 2007 içinde (ss. 203-211). Dumlupınar Üniversitesi https://ab.org.tr/ab07/kitap/aslan_AB07.pdf
• Amir-Behghadami, M. ve Janati, A. (2020). Population, Intervention, Comparison, Outcomes and Study (PICOS) design as a framework to formulate eligibility criteria in systematic reviews. Emergency Medicine Journal, 37(6), 387–387. doi.org/10.1136/emermed-2020-209567
• Bentil, W., Liew, C. L. ve Chawner, B. (2022). The management and the usage of electronic resources in academic libraries: A bi-directional relationship. Information Development, 38(1), 114–124. doi.org/10.1177/0266666920983600
• Busch, T., Campbell, D., Howell, S. M., Konkel, M. S., Krieb, D., Li, M., Mayer, C. ve Taft, R. (2023). Liaising the catalog: Collaborating across library departments to promote successful discoverability through enhanced cataloging. College and Resarch Libraries, 84(2).
• Chisita, C. T. ve Chiparausha, B. (2019). Open Access initiatives in Zimbabwe: Case of academic libraries. Journal of Academic Librarianship, 45(5). https://doi.org/10.1016/j.acalib.2019.102047
• Çimen, E. (2021). Bilgi merkezlerinde iş birliği ve koordinasyon: Kütüphaneler arası iş birliği çalışmaları. E, Yılmaz ve L, Kanık (Ed.). Bilgi Merkezlerinde Yönetim II içinde (ss. 207-228). Hiperlink.
• Çuhadar, S. ve Çimen, E. (2019). Cost-sharing models: Experience of the Anatolian University Libraries Consortium. Journal of Academic Librarianship, 45(3), 252–261. doi.org/10.1016/j.acalib.2019.03.004
• Demir, G. (2021). Bilgi toplumu, sayısal uçurum ve kronik bilgi yoksulluğu. Türk Kütüphaneciliği, 35(2), 124-130. doi.org/10.24146/tk.959726
• Ding, J., Yu, S., Wang, H., Xu, W. ve Li, Z. (2020). Member structure and sharing behavior: Social network analysis of CALIS online cataloging data in China. Journal of Academic Librarianship, 46(2). https://doi.org/10.1016/j.acalib.2020.102115
• Ely, E. (2021). Diversity, equity ve inclusion statements on academic library websites. Information Technology and Libraries, 40(4), 1-22. doi.org/10.6017/ITAL.V40I4.13353
• Emery, J. ve Stone, G. (2013). TERMS: Techniques for electronic resources management. Library Technology Reports, 49 (2). 5-43. https://eprints.hud.ac.uk/id/eprint/16113/
• Eroğlu, E. B. ve Eroğlu, N. G. (2022). Bilgi merkezlerinde yönetim. Bilgi Dünyası, 23(1), 1-15. doi.org/10.15612/bd.2022.679
• Ezell, J., Pionke, J. J. ve Gunnoe, J. (2022). Accessible services in academic libraries: A content analysis of library accessibility webpages in the United States. Reference Services Review, 50(2), 222–236. doi.org/10.1108/RSR-10-2021-0055
• Fernández-Ramos, A., Rodríguez-Bravo, B., Alvite-Díez, M. L., Santos-De-paz, L., Morán-Suárez, M. A., Gallego-Lorenzo, J. ve Ole, I. (2019). Evolution of the big deals use in the public universities of the Castile and Leon region, Spain. Profesional de La Informacion, 28(6), 1-15. doi.org/10.3145/epi.2019.nov.19
• Fry, A. (2013). A hybrid model for managing standard usage data: Principles for e-resource statistics workflows. Serials Review, 39(1), 21–28. doi.org/10.1016/j.serrev.2012.12.001
• Fry, A. (2019). Ebook rate of use in OhioLINK: A ten-year study of local and consortial use of publisher packages in Ohio. College and Research Libraries, 80(6), 827-842, https://crl.acrl.org/index.php/crl/article/view/23530/30827
• Gaha, U., Hinnefeld, S. ve Pellegrino, C. (2018). The academic library’s contribution to student success: Library instruction and GPA. College and Research Libraries, 79(6), 737–746. https://crl.acrl.org/index.php/crl/article/view/16824
• Glare, P. G. W. (1982). Oxford Latin dictionary. Oxford University Press.
• Güneş, G. (2021). Bilgi merkezleri arasında iş birliği ve koordinasyon: Konsorsiyum çalışmaları. E, Yılmaz ve L, Kanık (Ed.). Bilgi Merkezlerinde Yönetim II içinde (ss. 166-205). Hiperlink.
• Hahn, J. (2019). Diverse mobile users: The development of library experts. Reference Services Review, 47(1), 6–20. doi.org/10.1108/RSR-07-2018-0056
• Hakgüder, Z. (2011). Üniversite kütüphanelerinde elektronik bilgi kaynaklarının sağlanmasında konsorsiyumların rolü: ANKOS örneği [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/48788.pdf
• Hür, G. (2021). PRISMA kontrol listesi 2020 güncellemesi. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 603–605. doi.org/10.26453/otjhs.1001606
• International Coalition of Library Consortia (ICOLC) web sayfası (2024). https://icolc.net/
• International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA) web sayfası (2024). https://www.ifla.org/
• Ji, P., Zou, X. ve Li, Z. (2017). SWOT analysis of patent information service strategy of university libraries for enterprises. Advances in Computer Science Research, 62, 90–95. https://www.atlantis-press.com/proceedings/jimec-17/25880523
• Keskin, M. ve Keloğlu İşler, E. (2023). Dijital şeffaflık kavramı: Uluslararası literatürün PRISMA yöntemiyle sistematik incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 37(2), 109-136. doi.org/10.24146/tk.1283373
• LeMaistre, T., Shi, Q. ve Thanki, S. (2018). Connecting library use to student success. Portal: Libraries and the Academy, 18(1), 117–140. https://eric.ed.gov/?id=EJ1165775
• Levenson, H. N. ve Nichols Hess, A. (2020). Collaborative collection development: Current perspectives leading to future initiatives. Journal of Academic Librarianship, 46(5), 2-11. doi.org/10.1016/j.acalib.2020.102201
• Logan, J. Barrett, K., ve Pagotto, S. (2019). Dissatisfaction in chat reference users: A transcript analysis study. College and Research Libraries, 80(7), 925-944. https://crl.acrl.org/index.php/crl/article/view/23611/30910
• Lundy, R. ve Curran, R. (2020). Desperately seeking funding: Library guides to student funding. Reference Services Review, 48(3), 415–431. doi.org/10.1108/RSR-03-2020-0021
• Marcella, R. ve Chowdhury, G. (2020). Eradicating information poverty: An agenda for research. Journal of Librarianship and Information Science, 52(2), 366–381. doi.org/10.1177/0961000618804589
• Midgley, W. H. ve Mundle, K. (2023). Cracking the code on acquisitions transitions from Voyager to Alma. Library Resources Technical Services, 67(3), 79-89. https://journals.ala.org/index.php/lrts/article/view/8088/11249
• Munyoro, J., Machimbidza, T. ve Mutula, S. (2021). Examining key strategies for building assistive technology (AT) competence of academic library personnel at university libraries in Midlands and Harare provinces in Zimbabwe. Journal of Academic Librarianship, 47(4), 1-9. doi.org/10.1016/j.acalib.2021.102364
• Munyoro, J., Machimbidza, T. ve Mutula, S. (2023). A framework for the entrenchment of intellectual property (IP) information services in Zimbabwe’s university libraries. Information Development. doi.org/10.1177/02666669231163800
• Murphy, J. A. (2019). Ebook sharing models in academic libraries. Serials Review, 45(3), 176–183. doi.org/10.1080/00987913.2019.1644934
• Page, M. J., Moher, D., Bossuyt, P. M., Boutron, I., Hoffmann, T. C., Mulrow, C. D., Shamseer, L., Tetzlaff, J. M., Akl, E. A., Brennan, S. E., Chou, R., Glanville, J., Grimshaw, J. M., Hróbjartsson, A., Lalu, M. M., Li, T., Loder, E. W., Mayo-Wilson, E., Mcdonald, S., McGuinness, L. A., Stewart, L. A., Thomas, J., Tricco, A. C., Welch, V. A., Whiting, P., Mckenzie, J. E. (2021). PRISMA 2020 explanation and elaboration: Updated guidance and exemplars for reporting systematic reviews. The BMJ 372, 1-35. doi.org/10.1136/bmj.n160
• Pan, D. ve Fong, Y. (2010). Return on investment for collaborative collection development: A cost-benefit evaluation of consortia purchasing. Collaborative Librarianship, 2(4), 183–192. doi.org/10.29087/2010.2.4.06
• Pionke, J. J. ve Schroeder, H. M. (2020). Working Together to Improve Accessibility: Consortial E-Resource Accessibility and Advocacy. Serials Review, 46(2), 137-142. https://doi.org/10.1080/00987913.2020.1782630
• Pispiringas, L., Dervos, D. A. ve Evangelidis, G. (2022). Citation based journal-to-journal associations in the microcosm of an academic libraries consortium. Journal of Academic Librarianship, 48(1), 1-12. doi.org/10.1016/j.acalib.2021.102463
• Scigliano, M. (2002). Consortium purchases: Case study for a cost-benefit analysis. The Journal of Academic Librarianship, 28(6), 393–399. doi.org/10.1016/S0099-1333(02)00346-4
• Simpson, J. (2019). Real World Objects: Conceptual Framework and University Library Consortium Study. Journal of Academic Librarianship, 45(4), 332-342. https://doi.org/10.1016/j.acalib.2019.05.003
• Srinuan, C. ve Bohlin, E. (2011, September). Understanding the digital divide: A literature survey and ways forward. 22nd European Regional Conference of the International Telecommunications içinde, (ss. 1-38). Society (ITS2011). https://www.econstor.eu/bitstream/10419/52191/1/672623358.pdf
• Sweet, C. ve Clarage, E. C. (2020). Library consortia contributing to college affordability: Collection and OER initiatives in the consortium of academic and research libraries in Illinois. Reference Services Review, 48(3), 433–445. doi.org/10.1108/RSR-03-2020-0014
• Thompson, H. H., Smith, A., Ostos, M. ve Gardinier, L. (2019). Borrowing Latin American materials in the big ten academic alliance: A case study for consortial data analysis. College and Research Libraries, 80(6), 766-786. https://crl.acrl.org/index.php/crl/article/view/23527/30824
• Toplu, M. (2009). Elektronik yayıncılığın ortak koleksiyon geliştirme ve kütüphane konsorsiyumlarına etkileri ve Türkiye’deki uygulamalar. Türk Kütüphaneciliği, 23(3), 448–488. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/814284
• Wong, G. K. W. (2019). A tool for academic libraries to prioritize leadership competencies. College and Research Libraries, 80(5), 597-617. https://crl.acrl.org/index.php/crl/article/view/18156/20286
• World Intellectual Property Organization WIPO. (2023, Ekim 22).Intellectual property is improving the lives of everyone, everywhere. https://www.wipo.int/portal/en/index.html
• Wu, Y.-P. (2017). Research on patent ınformation service in university libraries oriented to whole scientific research process: Practices from China. Y.-P. Wu (Ed.)., Proceedings of the 3rd Annual International Conference on Management, Economics and Social Development (ICMESD 17) içinde, (ss. 225-230). Atlantis Press. https://doi.org/10.2991/icmesd-17.2017.42
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. bs). Seçkin Yayıncılık.
• Zhang, C. ve Peng, L. (2020). The position of intellectual property information service center in colleges and universities- A case study of intellectual property information service center in Huazhong University of Science and Technology. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 505, 300–304. doi.org/10.2991/assehr.k.201214.057