Koşulları Oluşmadan Açılan Belirsiz Alacak Davasında Usulden Ret Kararı Verilmesine Dair Anayasa Mahkemesinin "İsmail Avcı" Bireysel Başvuru Kararının Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 117 - 151, 28.03.2024

Adem İçen

Öz

HMK’nun 107.maddesinde düzenlenen belirsiz alacak davası, teoride ve uygulamada oldukça tartışmalı bir dava olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu davayı açmaya elverişli olan alacak türlerinde tartışma olduğu gibi davanın koşullarının sağlanmaması halinde açılan davada mahkemenin ne yönde karar vereceği hususu da tartışmalıdır. Nitekim bireysel başvuruya konu olan bir kararında AYM, şartları oluşmadan açılan davada mahkemenin usulden ret kararı vermesini mahkemeye erişim hakkı bağlamında değerlendirmiştir. Yapılan değerlendirmede AYM, açılan davanın hemen usulden reddedilmemesi ve talep sonucunu belirlemek üzere davacıya süre verilmesi gerektiğine işaret etmiştir. Yani kararda başvurucunun iddialarını değerlendirmenin ötesinde HMK’nun ilgili düzenlemesinin ne şekilde yorumlanacağına ilişkin tespitler yapılmıştır. Üstelik bu düzenlemedeki şart, AYM tarafından “usul şartları” şeklindeki geniş bir çerçeve içinde değerlendirilmiştir. Kanaatimizce AYM’nin kararında Yargıtay’ı içtihatların birleştirilmeye yöneltmesi ve kanunî düzenleme yapılması için yasama organını harekete geçirmesi gerekirdi.
HMK’nun 107.maddesinin bir düzenleme yapılmaya muhtaç olduğu doktrinde ifade edilmektedir. Ancak bu hususta yasama organının bir düzenleme yapmasının beklenmemesi ve içtihat farklılıklarının giderilmesi zaruridir. Aksi takdirde hukukî güvenlik ilkesine aykırılık teşkil edecek şekilde uygulamaların devam edeceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Mahkemeye Erişim Hakkı, Dava, Dava Türleri, Belirsiz Alacak Davası, Dava Şartları.

Kaynakça

• Akil C, Kısmî Dava, (1.bs, Yetkin Yayınları 2013)
• Akkan M, ‘Medeni Usûl Hukukunda Etkin Hukukî Koruma’ (2007) 1 MİHDER 29
• Aktepe Artık S, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında
• Medeni Usul Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı, (1.bs, Seçkin Yayıncılık 2014)
• Alpaslan M E, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru ve Kararların Medenî Usûl Hukukuna Etkileri, (1.bs, On İki Levha Yayıncılık 2023)
• Arslan R, Medenî Usul Hukukunda Dürüstlük Kuralı, (1.bs, S Yayınları 1989)
• Arslan R, Yılmaz E, Taşpınar Ayvaz S ve Hanağası H, Medenî Usul Hukuku (9.bs, Yetkin Yayınları 2023)
• Aslan K, ‘Kısmî Davaya İlişkin HMK M.109/2 Hükmünün Yürürlükten Kaldırılmasının Değerlendirilmesi’ (2014) 11 [2]-12 [1] YÜHFD 492
• Aslan K, Akyol Aslan L ve Kiraz TÖ, ‘Koşulları Oluşmadan Açılan Belirsiz Alacak Davasında Mahkemece Verilecek Karar’ (2014) 16 [Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan Özel Sayı] DEÜHFD 975
• Atalı M, Ermenek İ ve Erdoğan E, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, (5.bs, Yetkin Yayınları 2022)
• AYM Kararlar Bilgi Bankası [https://www.anayasa.gov.tr/tr/kararlar-bilgi-bankasi/ (E. T.:15.01.2024)] Basım A, ‘Kısmi Dava, Belirsiz Alacak Davası ve Manevi Tazminat Taleplerinin Bu Davalara Konu Olup Olamayacağı Sorunu’ (2016) 65 [4] AÜHFD 2685
• Belgesay MR, Dava Teorisi, (1.bs, Numune Matbaası 1943)
• Boran Güneysu N, ‘AİHM ve Anayasa Mahkemesi Kararları Kapsamında Hak Arama Özgürlüğünün Çerçevesi ve Sınırları’ iç Anayasa-Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku İlişkisi, MİHBİR XVIII. Antalya Toplantısı Kitabı (9-12 Ekim 2022), (Türkiye Adalet Akademisi Yayınları 2023), 55
• Börü L, Dava Konusunun Devri, (1.bs, Yetkin Yayınları 2012).
• Budak AC ve Karaaslan V, ‘7251 Sayılı Kanun’la Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler’ (2020) 94 [5] İstanbul Barosu Dergisi 15
• Budak AC ve Karademir D, ‘Şartları Oluşmadığı Halde Belirsiz Alacak Davası Açılırsa Hâkim Nasıl Karar Vermelidir?’, (2016) 8 [1] YÜHFD 130
• Budak AC, “Kılı Kırk Yarma Makinası” Medenî Usul Hukukunda Kavram İçtihadı ve Menfaat İçtihadı, (1.bs, Filiz Kitabevi 2021)
• Budak AC, ‘Belirsiz Alacak Davası ve Anayasa Mahkemesi’nin İsmail Avcı Kararı’ iç Anayasa-Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku İlişkisi, MİHBİR XVIII. Antalya Toplantısı Kitabı (9-12 Ekim 2022), (Türkiye Adalet Akademisi Yayınları 2023)
• Demircioğlu Y, Medeni Usul Hukukunda İnsan Hakları ve Adil Yargılanma Güvenceleri, (1.bs, Yetkin Yayınları 2007)
• Deren-Yıldırım N, ‘Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuruları Esas Bakımından İncelemesi’ (2013) 19 [Prof.
• Dr. Nur Centel’e Armağan Özel Sayı] MÜHF-HAD 483
• Duran O, Medenî Usûl Hukukunda Taleple Bağlılık İlkesi, (1.bs, Seçkin Yayıncılık 2020)
• Ercan İ, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Belirsiz Alacak Davası’ iç Medenî Usûl ve İcra-İflâs Hukukçuları Toplantısı-X, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Değerlendirilmesi (İzmir, 1-2 Ekim 2012), (1.bs, TBB Yayınları 2012)
• Erdoğan E, iç Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararları Çerçevesinde İş Hukukunda Usul Kurallarının Uygulanması, Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararları Çerçevesinde İş Hukukunun Değerlendirilmesi Semineri (Ağustos 2023), (1.bs, İntes Yayınları 2023) 62
• Ermenek İ, ‘Anayasa Mahkemesinin Bireysel Başvuru Üzerine Verdiği Kararların Medenî Yargılama Hukukuna Yansımaları ve Bu Alanda Ortaya Çıkan Bazı Özel Durumlar’ (2013), 3 MİHDER 3
• Görgün LŞ, Börü L ve Kodakoğlu M, Medenî Usul Hukuku, (12.bs, Yetkin Yayınları 2023).
• Güzel A, ‘İçtihat Uyuşmazlığı Nedeniyle Adil Yargılanma Hakkının İhlali’ (2023) 3 [78] Çalışma ve Toplum Dergisi 1993
• Hanağası E, ‘Davada “Sıfat” Kavramına İlişkin Yeni Bir Yaklaşım Denemesi’ (2015) 3 MİHDER 53
• Hanağası H, Davada Menfaat, (1.bs, Yetkin Yayınları 2009)
• İnceoğlu S, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı, (2.bs, Beta Basım Yayın 2005)
• Karaaslan V, ‘Manevi Tazminat Davaları Belirsiz Alacak Davası Olarak Açılabilir Mi?’ (2014) 3 MİHDER 37
• Karaaslan V, ‘Belirsiz Alacak Davası/Kısmi Dava-Bir Madalyonun İki Yüzü Mü?’ (2016) 13 [1] YÜHFD 213 Kırtıloğlu SS, Medeni Yargılama Hukukunda Değişiklik Davası, (Adalet Yayınevi 2014)
• Kıyak E, ‘Yargıtay Kararları Işığında Dava Dilekçesinde Yer Alan Unsurların Eksik Olması Halinde Uygulanacak Hükümler’ (2014) 22 [1] SÜHFD 127
• Korkmaz C, ‘Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Sonucunda Verdiği Kararların Medenî Usûl Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi’ (2017), 3 YBHD 215
• Kuru B ve Budak AC, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Getirdiği Başlıca Yenilikler’ (2011) 85 [5] İstanbul Barosu Dergisi 3
• Kuru B, ‘Dâva Şartları’, iç Ord. Prof. Sabri Şakir Ansay’ın Hatırasına Armağan, (1.bs, 1964) 109) iç Makaleler, (1.bs, Arıkan Basım 2006)
• Kuru B, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medenî Usul Hukuku Ders Kitabı, (1.bs, Legal Yayınevi 2017)
• Lexpera İçtihat Bankası [https://www.lexpera.com.tr/ictihat/Arama (ET: 15.01. 2024)] Meriç N, Medenî Yargılama Hukukunda Tasarruf İlkesi, (1.bs, Yetkin Yayınları 2011).
• Özbek M S, ‘Sosyal Devletin Gereği: Adalete Erişim’ (2006) 2 MİHDER 907
• Özekes M ve Bulut U, ‘Kısmî ve Belirsiz Alacak Taleplerinde Islah Sorunu (Bir HGK Kararı Işığında İnceleme)’ (2017) 3 MİHDER 685
• Özekes M, İcra Hukukunda Temel Haklar ve İlkeler, (1.bs, Adalet Yayınevi 2009)
• Özekes M, ‘Anayasa Mahkemesinin Kararı Karşısında Kısmî Dava ile Belirsiz Alacak Davası Arasındaki Sınırın Belirlenmesi Sorunu (Belirli-Belirsiz-Belirlenebilir Alacak Ayrımı)’ iç Prof. Dr. Ejder Yılmaz’a Armağan Cilt 2, (1.bs, Yetkin Yayınları 2014) 1589
• Özekes M, ‘HMK Bakımından Dava Dilekçesinde Eksiklik Halinde Yapılması Gereken İşlemler’ (2014) 16 [Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan Özel Sayı] DEÜHFD 263.
• Özekes M, ‘Anayasa Mahkemesi’nin İstinaf Sınırına İlişkin (HMK M. 341/2, C. 1) İptal Kararının Değerlendirmesi (2022) 87 [1] İzmir Barosu Dergisi 239 Özkaya-Ferendeci H Ö, ‘Dava Edilebilirlik Konusuna Genel Bir Bakış’ (2010) 16 [1-2] MÜHF-HAD 233
• Pekcanıtez H, ‘Belirsiz Alacak Davası’ (2009) 11 (Prof. Dr. Bilge Umar’a Armağan Özel Sayı) DEÜHFD 509
• Pekcanıtez H, Belirsiz Alacak Davası (HMK m.107), (1.bs, Yetkin Yayınları 2011)
• Pekcanıtez H, ‘Belirsiz Alacak Davasının İş Hukukunda Uygulanması’ (2013) 15 [Prof. Dr. M. Polat Soyer’e Armağan Özel Sayı] DEÜHFD 933
• Pekcanıtez H, ‘Manevi Tazminat Alacakları Belirsiz Alacak Davası Olarak Açılabilir Mi?’ (2015) 1 MİHDER 21
• Pekcanıtez H, ‘Bireysel Başvuru Sonunda Verilen Kararların Medenî Yargıya Etkisi’ (2018) Anayasa Yargısı Dergisi 35, 73 iç Makaleler Cilt III, (1.bs, On İki Levha Yayıncılık 2023)
• Pekcanıtez H, ‘Yargıtay Yönünden Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Değerlendirilmesi’ (2019) 144 TBBD 383
• Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair 7251 Sayılı Kanun Hakkında Değerlendirme’ (2020) 150 TBBD 247
• Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı (11.bs, On İki Levha Yayıncılık 2023)
• Pekcanıtez H, iç Hakan Pekcanıtez vd. (eds), Pekcanıtez Usûl Medenî Usul Hukuku, C 1, (15.bs, On İki Levha Yayıncılık 2017)
• Pınar B ve Meriç N, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Yargı Harçlarına Bakışı: Yiğit ve Ülger Davaları Işığında Hak Arama Özgürlüğü ve Yargı Harçları İlişkisi’ (2009) 84 TBBD 188
• Postacıoğlu İ E ve Altay S, Medenî Usûl Hukuku Dersleri, (8.bs, Vedat Kitapçılık 2020). Simil C, Belirsiz Alacak Davası, (1.bs, On İki Levha Yayıncılık 2013)
• Simil C, ‘Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevinin Sınırları’ (2014) 16 [Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan Özel Sayı], DEÜHFD 1351
• Simil C, ‘Yargıtay Kararları Işığında Belirsiz Alacak Davası ve Kısmî Dava ile İlgili Sorunlar’ iç Medenî Usûl ve İcra İflâs Hukukunun Güncel Sorunları II (Ed. Muhammet Özekes), (1.bs, Lexpera 2020) 93
• Sungurtekin Özkan M, ‘Anayasal Şikâyet ve Adalete Erişim’ (2014) 16 [Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan Özel Sayı] DEÜHFD 399
• Tanrıver S, ‘Bedensel Bütünlüğün İhlâlinden Kaynaklanan Zararlara İlişkin Olarak Açılabilecek Olan Davaların Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Öngördüğü Dava Tipolojisi Bağlamında İrdelenmesi’ iç Ankara Barosu Ulusal Kongre-Yeni Yasal Düzenlemeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini Esasları ve Usulü Kongresi (4-5-6 Nisan 2013), (1.bs, 2013) 337 iç Makalelerim III, (1.bs, Adalet Yayınevi 2016)
• Tanrıver S, ‘Belirsiz Alacak Davası ve Bu Bağlamda Uygulamada Yaşanan Güncel Sorunlar’ (2015) 2 TNBHD 3 iç Makalelerim III, (1.bs Adalet Yayınevi 2016)
• Tanrıver S, Medenî Usûl Hukuku Cilt I, (4.bs, Yetkin Yayınları 2021) Taşpınar Ayvaz S, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) Zaman Bakımından Uygulanması, (1.bs, Yetkin Yayınları 2013)
• Taşpolat Tuğsavul M, Kolektif Hukuki Yarar Çerçevesinde Topluluk Davaları, (1.bs, On İki Levha Yayıncılık 2016)
• Umar, B, ‘Kuru/Arslan/Yılmaz’ın “Medenî Usul Hukuku” Ders Kitabının 14. (Genişletilmiş) Basımı Üzerine’ (2004) 1 [1] YÜHFD 481
• Umar B, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, (2.bs, Yetkin Yayınları 2014)
• Yılmaz E, ‘Medeni Yargıda İnsan Hakları’ (1996) 2 TBBD 149
• Yılmaz E, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanununa Göre Dava Çeşitleri’ (2012) 80 Bankacılar Dergisi 83
• Yılmaz E, ‘Uygulamada Amacına Ulaşamayan Belirsiz Alacak Davasına İlişkin Hüküm Yürürlükten Kaldırılmalıdır’ (2021) 2 YÜHFD 695
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi 2. Cilt, (4.bs, Yetkin Yayınları 2021)
• Yılmaz E, Islah, (5.bs, Yetkin Yayınları 2021)
• Yılmazoğlu Y E, ‘İçtihat Farklılıklarının Temel Hak ve Özgürlükler Yönünden Değerlendirilmesi’ (2019) 7 [13] Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 551