Aile Mahkemelerinde Kendisinden Yararlanılan Bir Uzman Olarak “Psikolog”

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 42, 28.03.2024

İbrahim Özbay , Fatih Aydemir

Öz

4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 2. maddesine göre tek hakimli ve asliye hukuk mahkemesi derecesinde olmak üzere ihtisas mahkemesi olarak kurulan aile mahkemesinin görevleri, esas olarak anılan kanunun 4’üncü maddesine göre, “vesayet” ile ilgili uyuşmazlıklar hariç olmak üzere, Türk Medeni Kanunu’nun ikinci kitabında yer alan aile hukukundan kaynaklanan dava ve işler iken, sonradan 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında ailenin korunması hususunda çeşitli koruyucu ve önleyici kararlar verilmesi ve bu kanun kapsamında verilen kararlara karşı yapılan itirazların incelenmesi ile 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun dördüncü kısmında düzenlenen 41/A ve devamındaki maddeler kapsamında çocuk teslimi veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilam veya tedbir kararlarının adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüklerince yerine getirilmesi aşamasında müdürlüğün işlemlerine karşı yapılacak şikayetler başta olmak üzere şikayet üzerine verilen kararlara karşı bazı hallerde itirazlar hakkında karar verilmesi, çeşitli danışmanlık tedbirlerinin uygulanmasına karar verilmesi ve çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilam veya tedbir kararlarının yerine getirilmesine muhalefet suçuna ilişkin şikayetlerin incelenmesi de aile mahkemesine görev olarak verilmiştir.
Aile mahkemelerinin, Kanunların kendisini görevlendirdiği dava ve işleri yürütürken, mahkeme tarafından istenen konular hakkında, taraflar arasındaki uyuşmazlık nedenlerine ilişkin araştırma ve inceleme yaparak sonucunu bildirmek; yine mahkemenin gerekli gördüğü hâllerde duruşmada hazır bulunmak, istenilen konularla ilgili çalışmalar yapmak ve görüş bildirmek; son olarak mahkemece verilecek diğer görevleri yapmak üzere tercihan; evli ve çocuk sahibi, otuz yaşını doldurmuş ve aile sorunları alanında lisansüstü eğitim yapmış olanlar arasından Adalet Bakanlığı tarafından adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüklerinde, bunların kurulmadığı yerlerde ise adliyelerde görevlendirilen uzmanlardan yararlanılacağı kabul edilmiştir (bkz. ve karş. Aile Mah. K. m. 5/f. 1). Bu uzmanlardan belki de en önemlisi psikologdur. İşte bu çalışmada, aile mahkemelerinde görevlendirilen psikolog ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Aile mahkemesinde uzmanlar, psikolog, psikoloğun reddi, psikoloğun hukuki statüsü, aile mahkemelerinde uzmandan yararlanma

Kaynakça

• Akbal M, Hâkimin Davaya Bakamaması ve Reddi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, AÜSBE Ankara 2000)
• Akkan M, Pekcanıtez Usûl Medeni Usûl Hukuku, Cilt I (15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2017)
• Aras B, ‘Aile Mahkemelerinde Yargılama Usulü’ (2007) 65 (2) ABD 158-178
• Aras B, Boşanma Davalarında Yargılama Usulü ve Aile Mahkemeleri (Genişletilmiş Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, Adalet Yayınevi 2011)
• Arslan A S, ‘Türk Aile Mahkemelerinin Yapısı ve Yargılama Usulü’ (2010) 68 (1) ABD 187-204
• Arslan R, Yılmaz E, Taşpınar Ayvaz S ve Hanağası E, Medenî Usul Hukuku (Güncellenmiş 8. Baskı, Yetkin Yayınları 2022)
• Arslan Ramazan, Ejder Yılmaz, Sema Taşpınar Ayvaz ve Emel Hanağası, İcra ve İflâs Hukuku (Güncellenmiş 9. Baskı, Yetkin Yayıncılık 2023)
• Atalı M, Ermenek İ ve Erdoğan E, Medenî Usûl Hukuku (Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 6. Bası, Yetkin Yayınları 2023)
• Babaoğlu, Ali Nihat, 50 Soruda Psikiyatri (Bilim ve Gelecek Kitaplığı, Kitap Dizisi: 11, 7 Renk Basım Yayım ve Filmcilik, Kasım 2011)
• Baktır S, Aile Mahkemeleri (Yetkin Yayınları 2003)
• Baumbach A, Lauterbach W, Albers J und Hartmann P, Zivilprozessordnung, Band 1 (77. Aufl., C.H.Beck 2019).
• Bilge N ve Önen E, Medeni Yargılama Hukuku Dersleri, 1711 sayılı Kanun’a Göre Yeniden Yazılmış (3. Baskı, Sevinç Matbaası 1978).
• Brown S J, Craig L A, Crookes R, Summerfield A, Corbett N E, Lackenby J and Bowen E, The use of experts in family law Understanding the processes for commissioning experts and the contribution they make to the family court, Ministry of Justice (Ministry of Justice Analytical Series 2015)
• Bruner J, ‘Psychologist and the Law’ (1992) Vol 37 New York Law School Law 173-183
• Budak A C ve Karaaslan V, Medenî Usul Hukuku (7. Baskı, Filiz Kitabevi 2023)
• Cılga İ, Aile Mahkemelerinde Çalışma Yöntemi (Vedat Kitapçılık 2008)
• Cüceloğlu, Doğan, İnsan ve Davranışı (15. Baskı, Remzi Kitabevi Eylül 2006)
• Çelik F, Boşanma Davalarında İspat ve Deliller (Genişletilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı, Adalet Yayınevi 2021)
• Çetin S, Aile Mahkemesi Kararları ve Bu Kararlara Karşı Denetim Yolları (Yetkin Yayınları 2023)
• Çiftçi B, ‘Aile Mahkemeleri Uzmanlarının Hukuki Niteliği ve Mesleki Uygulama Sorunları’ (2007) 65 (3) ABD, 173-178, <www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/ tekmakale/2007-3/14.pdf.> Erişim Tarihi 10.06.2020
• Çon Ö, 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Hâkimin Davaya Bakmaktan Yasaklılığı ve Reddi (Yetkin Yayınları 2013)
• Doğan Yüksel N, ‘Nereden Çıktı Aile Mahkemelerindeki Bu Uzmanlar’ (2012) 99 TBBD 414-428, <http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2012-99-1175> Erişim Tarihi 05.06.2020
• Dyson E D and Dyson R B, ‘Family Courts in the United States’ (1968) Vol 8 Journal of Family Law 505-586
• Ercan İ, ‘Aile Mahkemesinde Uyuşmazlıkların Sulh Yoluyla Çözümlenmesi’, Prof. Dr. Yavuz Alangoya İçin Armağan 2007, 63-102
• Filiz O, ‘Türkiye’de Aile Mahkemeleri Uygulaması ve Uygulamanın Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma’ (Nisan-Mayıs-Haziran 2011) Y. 12, 7 (25) Aile ve Toplum 73-96, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/198035> Erişim Tarihi 15.06.2020
• Gardner R A, ‘Denial of the Parental Alienation Syndrome (PAS) Also Harms Women’ (2002/ 30) Am J Fam. Ther. 191-202
• Gomez S, ‘Family Law Expert Witness and an Introduction to Family Law’ <https://www.expertinstitute.com/resources/insights/family-law-expert-witness-introduction-family-law/> Erişim Tarihi 20.07.2020
• Görgün L Ş, Börü L, Toraman B ve Kodakoğlu M, Medeni Usul Hukuku (12. Baskı, Yetkin Yayınları 2023)
• Görgün L Ş, Levent B ve Kodakoğlu M, İcra ve İflâs Hukuku (4. Baskı, Yetkin Yayınları 2023)
• Graßnack C, Prütting- Gehrlein ZPO Kommentar, Band 1 (10. Aufl., Luchterhand Verlag 2018)
• Greger R, Zöller Zivilprozessordnung, Kommentar (32. Aufl., Ottoschmidt 2018)
• Güdek K, Sosyal Çalışmaya Giriş- Terapiden Önce Sosyal Çalışmacılar İçin Mesleğe Giriş Bilgileri (1. Baskı, Nobel Tıp Kitabevi 2012)
• Güven A, Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına Dair İlamların İcrası (Adalet Yayınevi 2016)
• Heinrich C, Musielak- Voit Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz Kommentar (16. Aufl., Verlag Franz Vahlen 2019)
• Huber M, Musielak- Voit Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz Kommentar (16. Aufl., Verlag Franz Vahlen 2019)
• Hüßtege R, Thomas- Putzo Zivilprozessordnung Kommentar (40. Aufl., C.H.Beck 2019) Karaaslan V, ‘Hâkimin Tarafsızlığı İlkesi İle Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi Arasındaki İlişki’ (18- 19 Ekim 2014) MİHBİR Özel Sayısı, SDÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, Medenî Usûl ve İcra-İflâs Hukukçuları Toplantısı– XII, HMK Çerçevesinde Yargılamaya Hâkim Olan İlkeler, 97-130
• Karafakih İ H, Hukuk Muhakemeleri Usulü Esasları (AÜSBF Yayınları 1952)
• Karagülmez A ve Ural S S, Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usulleri (Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2003)
• Karavelioğlu C, İdari Yargılama Usulü Kanunu, C. II (5. Baskı, 2001)
• Karslı A, Medeni Muhakeme Hukuku (Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, Filiz Kitabevi 2020)
• Katzenmeier C, Prütting- Gehrlein ZPO Kommentar, Band 2 (10. Aufl., Luchterhand Verlag 2018)
• Kuru B ve Aydın B, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı (7. Baskı, Yetkin Yayınları Ekim 2022)
• Kuru B ve Aydın B, Medenî Usul Hukuku El Kitabı Cilt I (2. Baskı, Yetkin Yayınları Ağustos 2021)
• Kuru B ve Aydın B, Medenî Usul Hukuku El Kitabı Cilt II (2. Baskı, Yetkin Yayınları Ağustos 2021)
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. I (6. Baskı, Demir Demir Yayıncılık 2001)
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. II (6. Baskı, Demir Demir Yayıncılık 2001)
• Lüke W, Zivilprozessrecht, Erkenntnisverfahren Zwangsvollstreckung (8. Aufl., Verlag C.H. Beck 2003)
• Morgan, Clifford T., Psikolojiye Giriş, (Düzeltilmiş ve Gözden Geçirilmiş 19. Baskı, Edt: Sirel Karakaş ve Rükzan Eski, Eğitim Akademi Yayınları, 2011)
• Okumuş N, ‘7343 Sayılı İcra ve İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’da Yer Alan Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi’, Hukukun Güncel Meseleleri Erzincan Sempozyumu 10-13 Şubat 2022, Tam Metin Bildiri Kitabı (Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Yayını, Erzincan 2022)
• Özbay İ ve Aydemir F, ‘Güncel Kazai İçtihatlar Çerçevesinde Aile Mahkemelerinde Görev Yapan Uzmanların Hukuki Statüsü ve Reddi’ (2020/2) 16 (46) MİHDER 463-514
• Özbay İ ve Aydemir F, ‘Adli Yargı’, Yargı Örgütü Hukuku (Edt: İbrahim Özbay, Yetkin Yayıncılık 2022) 61-226
• Özbay İ, ‘Türk Hukukunda Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına İlişkin İlâmların İcrası Hakkındaki Sorunlar ve Çözüm Önerileri’ (2017) 4 (2) TNB Hukuk Dergisi 31-110, <https://jurix.com.tr/article/11038> Erişim Tarihi 08.06.2020
• Özbay Y, ‘Eğitim Psikolojisi’ (Edt: Yaşar Özbay ve Serdar Erkan, Eğitim Psikolojisi, Pegem Akademi, Şubat 2011) Özel Ç ve Tatar E, ‘Aile Mahkemelerinin Yapısı ve Kararları Üzerine Genel Bir Değerlendirme’ (Ocak- Haziran 2008) Sosyo Ekonomi 50-88
• Parlak S ve Demir Çelebi Ç, ‘Çocuk Adalet Sisteminde Çalışan Sosyal Çalışma Görevlilerinin Uygulamaya Yönelik Algıları’ (Ekim 2018) 29 (2) Toplum ve Sosyal Hizmet 163-189
• Pätzel C, Kern-Diehm ZPO Berliner Kommentar (Erich Schmidt Verlag 2017)
• Pekcanıtez H ve Yeşilova B, ‘Avrupa Medeni Usul Model Kanunu Tasarısı ve Değerlendirilmesi’ (2001) Mahmut Tevfik Birsel’e Armağan 335-367
• Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, Medeni Usul Hukuku, Ders Kitabı (11. Bası, Onikilevha Yayıncılık 2023)
• Pekcanıtez H, Atalay O, Sungurtekin Özkan M ve Özekes M, İcra ve İflâs Hukuku, Ders Kitabı (10. Bası, Onikilevha Yayıncılık 2023) Pekcanıtez H, ‘Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Tahkime İlişkin Hükümleri’, ICC IX. Milletlerarası Tahkim Semineri (19 Nisan 2011) Ankara ICC Türkiye Milli Komitesi Yayını 63-91 Psikoloji Kitabı, Akademik Kitap Kulübü (1. Basım Alfa Basım 2012)
• Rand D C, ‘The Spectrum Of Parental Alienation Syndrome (Part I)’ 15 (3) American Journal of Forensic Psychology 23-52
• Reichold K, Thomas- Putzo Zivilprozessordnung Kommentar (40. Aufl., C.H.Beck 2019)
• Rosenberg L, Schwab K H und Gottwald P, Zivilprozessrecht (18. Aufl., Verlag C.H. Beck München 2018)
• Savaş, H A, Yumru M, Göral L ve Özen M E, ‘Türkiye’nin Güneydoğusunda Psikiyatrik Hastalıklar Bağlamında Psikiyatri ve Psikoloji İli İlişkili Bilgi ve Tutumlar: Gaziantep Şehrinden Bir Kesit’, 2006/ 7 Anadolu Psikiyatri Dergisi
• Sezer Y, Ermumcu O ve Bilgin H, ‘Yeni Düzenlemeler Işığında İdari Yargıda Hâkimin Çekinmesi ve Reddi’, (20 Nisan 2011) 1 (5) TAAD 123-158, <bkz. www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423934945.pdf> Erişim Tarihi 10.06.2020
• Sosyal Çalışma Görevlileri İçin Eğitim Kitabı, Çocuk Adalet Sistemi Çalışanları Eğitim Programı, Ankara-Kasım 2013 <www.unicef.org.tr/vera/app/var/files/s/o/sosyal-calisma-gorevlileri-icin-egitim-kitabi.pdf> Erişim Tarihi 15.06.2020
• Tanrıver S, ‘Aile Mahkemeleri Üzerine Bazı Düşünceler’, Makalelerim I (1985-2005), B. 1 (2005)
• Tanrıver S, Medenî Usûl Hukuku, Cilt I, Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması (Tümüyle Gözden Geçirilmiş, Yenilenmiş ve Genişletilmiş 4. Bası, Yetkin Yayınları 2021)
• Tanrıver S, Türk Aile Mahkemeleri (Yetkin Yayınları 2014) Taşpınar Ayvaz S, ‘Zabıt Kâtiplerinin Reddi’ (2010) 11 (Özel Sayı) DEÜHFD 595-616 <https://hukuk.deu.edu.tr/dosyalar/dergiler/dergimiz11-9-ozel/usul/18%20taspinar.pdf> Erişim Tarihi 20.06.2020
• Taştan A Z, Hâkimin Tarafsızlığı (Yayımlanmamış Doktora Tezi, AÜSBE 2005)
• Tercan E, ‘Türk Aile Mahkemeleri’ (2003) 52 (3) AÜHFD 19-53
• Topal E, ‘Aile Mahkemelerinde Uzman Raporuyla Çözümlenecek Sorunlar ve Usul’ (Nisan 2008) Y. 11 (124) Mevzuat Dergisi <https://www.mevzuatdergisi.com/2008/04a/ 02.htm> Erişim Tarihi 05.06.2020
• Torun F, ‘Ebeveyn Yabancılaştırma Sendromu Parental Alienation Syndrome’ (2011) 3 (3) Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar- Current Approaches in Psychiatry 466-482
• Umar B, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi (2. Baskı, Yetkin Yayınları 2014)
• Uyumaz M, Soybağı Davalarında Usule İlişkin Hükümler (Adalet Yayınevi 2015)
• Vollkommer G, Zöller Zivilprozessordnung, Kommentar, (32. Aufl., Ottoschmidt 2018)
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C. 1 (1-70) (3. Baskı, Yetkin Yayınları 2017) Zimmermann W, Zivilprozessordnung (8. Aufl., ZAP Verlag 2007)