Türkiye’de Üniversite ile İktidar İlişkileri ve Taşra Halleri

Yıl 2015, Cilt: 8 Sayı: 17, 79 - 104, 25.07.2016

Mihriban Şengül

Öz

Üniversitelerin özerklik sorununa ilişkin tartışmaların ve çözümlemelerin çoğunluğu şu iki kabule dayanır: (1) Üniversiteler, iktidar ve sınıf mücadelesi alanının dışında, kendi içinde homojen, evrensel ve “yüce” bilimsel bilgiyi arayan, üreten ve yayan kurumlardır. (2) Üniversitelerin özerkliği, üniversiteye dışsal iktidar odaklarının tek yönlü tahakkümü ile sınırlanır. Oysa ne üniversiteler ileri sürüldüğü gibi ideal kurumlardır ne de üniversite özerkliğinin ihlali “üniversitelere rağmen” gerçekleşir. Çünkü siyasal ve ekonomik iktidarlar, üniversite içinden aktörlerin işbirliği olmadan etkili olamazlar. Üniversiteler, bilimsel faaliyetin doğası nedeniyle göreli olarak özerk bir konuma sahip olsalar da toplumsal yaşamın öteki alanlarıyla geçirgen ilişkilere sahip kurumlardır. Taşra kentlerinde ise merkezi iktidar odaklarının yanı sıra yerel iktidar odakları da üniversite içine sızdığından sorun daha karmaşıktır. Bu yazı, üniversitelerin siyasal ve ekonomik iktidar ilişkilerine eklemlenmesinin bilimsel faaliyetlerin içinde gerçekleştiği nesnel koşullar ve akademik özgürlükler üzerindeki etkilerini taşra üniversiteleri üzerinden tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Üniversite, Bilim, İktidar, Özerklik, Taşra Üniversitesi

The Relations of University with Power and Provincial Situations in Turkey

Öz

Most discussions and analysis on problems regarding university autonomy are based on two assumptions: (1) Universities are not places of power and class struggle. Moreover, they are institutions which produce and disseminate universal and “noble” scientific knowledge. (2) The autonomy of universities is limited by unilateral domination of external powers. However, neither universities are ideal institutions as they are claimed to be nor the violation of university autonomy is realized “despite the universities”. Because political and economic powers cannot affect universities excluding the collaboration with the insiders of universities. Although the universities have relatively autonomous situation due to promoting scientific activities, they are the institutions which interact with other areas of social life. As central and local powers interfere in universities in provincial cities, the problem is more complicated than it seems. This study aims to discuss the effects of universities’ being the part of political and economic powers on scientific activities and academic freedom at provincial universities.

Anahtar Kelimeler

University, Science, Power, Autonomy, Provincial University

Kaynakça

• “El Öpen Rektörün Farkı”,
• http://www.radikal.com.tr/
• hepimizin-h2422.html, e.t. 28.4.2013
• Cornford, F.M. 2003, Microcosmographia Academica Bir Üniversite Politikacasına Kılavuz, (Seha L. Meray’ın Üniversite Sorunları ile birlikte), İstanbul Bilgi üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Çetik, M. 1998, Üniversite Cadı Kazanı 1948 DTCF Tasfiyesi ve Pertev Naili Boratav’ın Müdafası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• “ÇOMÜ Rektörü Laçiner: “Çevre üniversitesi olmaktan kurtulup, elit üniversiteler arasına girmek istiyoruz”, 2013, http://www.canakkale.net.tr/ comu-rektoru- laciner-cevre-universitesi-olmaktan-kurtulup-elit universiteler-arasina-girmek- istiyoruz-roportaj.html, e.t. 11.12.2013.
• Ergur, A. 2003, “Üniversitenin Pazarla Bütünleşmesi Sürecinde Akademik Dünyanın Dönüşümü”, Toplum ve Bilim, Sayı: 97, ss. 183-216.
• Gramsci, A. 2007, Hapishane Defterleri, çev. Adnan Cemgil, Belge Yayınları, İstanbul.
• Günal S., Günal İ. 2011, “Üniversitelerde Örgütlenme Deneyimi”, içinde Metalaşma ve İktidarın Baskısındaki Üniversite, der. Ercan. F. & Korkusuz, S.K., ss. 555-564, Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayını, İstanbul.
• Hatiboğlu, T. 2000, Türkiye Üniversite Tarihi, Selvi Yayınevi, Ankara.
• “İnönü Üniversitesi’ne 1000. Karaciğer Nakli Ödül Töreni Coşkusu”, 2013, http://totm.inonu.edu.tr/index.php?s=hde&hid=257, e.t. 28.5.2013,
• "İstanbul Üniversitesi Rektörlük Seçiminde Birinci Gelen Türkel: İradeye Saygı Gösterin, 1'nci Geleni Rektör Yapın", Birgün, 14.3.2015.
• Kaynar, M. & Parlak, İ. 2005, Her ‘İl’e Bir Üniversite Türkiye’de Yüksek Öğretim Sisteminin Çöküşü, Paragraf Yayınevi, Ankara.
• Kosinsky, J. 2003, Boyalı Kuş, çev. Aydın Emeç, E Yayınları, İstanbul.
• “KSÜ Geleceğin Dünya Üniversitesi Olacak”, 2010, http://wowturkey.com/forum/ viewtopic.php?t=84441&start=85, e.t. 11.6.2010,
• “Mersin Üniversitesi Rektörü Oral: Taşra Üniversitesi Olmaktan Çıktık”, 1999, http://www.porttakal.com/ahaber-mersin-universitesi-rektoru-oral universitesi-olmaktan-ciktik-87554.html, e.t. 12.2.1999. tasra
• Mıhçı, H. 1999, “Öğretim Elemanları Örgütlü Mücadeleye Neden ‘Mesafeli’ Bakar?”, içinde Eğitim: Ne İçin? Üniversite: Nasıl? YÖK: Nereye?, Alpkaya, F., Demirer, T., Ercan, F., Mıhçı,H., Önder, İ., Özbudun, S. & Özuğurlu M., Ütopya Yayınevi, Ankara.
• Nesin A. 2012, Onursal Doktor Olamamanın Büyük Onuru, Nesin Yayınevi, İstanbul.
• Önder, İ. 2015, “Üniversite Rektörünü Seçti”, http://haber.sol.org.tr/ yazarlar/izzettin- onder/universite-rektorunu-secti-110434, e.t. 16.3.2015.
• Özen, H. 2002, Entelektüelin Dramı, İmge Kitabevi, Ankara.
• Portelli, H. 1982, Gramsci ve Tarihsel Blok, çev. K. Somer, Savaş Yayınları, Ankara.
• Radikal, 2013, “Suriye Üniversitesi Erdoğan’ın ‘Fahri Doktora’sını Geri Aldı”, 2013, http://www.radikal.com.tr/dunya/suriye_universitesi_erdoganin_fahri_doktora_ unvani_geri_aldi-1142064, e.t. 16.7.2013.
• Şenel, A. 2014, “Saygı ve Tapınma”, Bilim ve Gelecek, Sayı: 122, s. 18-37. “Taşra Üniversitesi Olmaktan
• Kurtulacağız”, 2009,
• http://www.iskenderun.org/haberdetails.isk?ID=11773&syf=1#.VRhH9PxDCro, e.t. 24.4.2009,
• Timur, T. 2000, Toplumsal Değişme ve Üniversiteler, İmge Kitabevi, Ankara.
• Yetiş, M. 2012, "Hegemonya", içinde Siyaset Bilimi Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinerarası İlişkiler, der. Atılgan, G. & Aytekin, A., s. 87-98, Yordam Yayınları, İstanbul.