Seyahatnamelerde Turist Rehberleri

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 37 - 55, 29.12.2021

Aysel Kaya Duygu Yetgin

Öz

Dünyanın en eski mesleklerinden birini icra eden turist rehberleri, yüzyıllar boyunca seyahat eden birçok insana eşlik etmiş ve bulundukları ülkenin imajında etkili olmuşlardır. Bu çalışmada, Anadolu’ya gelen yabancıların yazdıkları seyahatnamelerde rehberlerden nasıl bahsettikleri incelenerek o döneme ilişkin bir durum tespiti yapmak amaçlanmıştır. Osmanlı topraklarına gelen seyyahların da rehberlik hizmetinden yararlanmış olacağı ve bunları seyahatnamelerinde anlatacakları düşünülmüş, 1662-1913 yılları arasında Anadolu’ya gelen seyyahların seyahatnameleri taranmıştır. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği bu çalışmada Almanca, İngilizce ve Fransızca dillerinde yazılan 57 seyahatnamede tercüman, rehber, mihmandar, kılavuz, eşlik eden, kavas vb. sözcükleri ile arama yapılmıştır. Elde edilen verilere nitel veri analiz programı olan Maxqda ile içerik analizi yapılmış ve beş kategori belirlenmiştir. Bunlar; rehberlerin tutum ve davranışları, rehberlerin çalışma koşulları, rehberlerin verdikleri hizmetler, rehberlerin becerileri ve rehberlerin demografik özellikleridir. Araştırma sonucuna göre en sık kullanılan ifadeler rehberlerin zeki, yardımsever, yol konusunda bilgili ve araştırma gezisinde yönlendirici oldukları, seyyahlara eşlik ettikleri, rehberin nereden temin edildiği, aldıkları ücretler, milliyetleri veya etnik kökenlerine ilişkindir. Seyyahların kendi deneyimlerini aktardığı seyahatnamelerde yer alan bulguların değerlendirilmesi, mesleğin düzenlenmesindeki gerekliliği de ortaya koymuştur. Bu nedenle çalışma, turist rehberliğinin tarihsel gelişimi için bir kaynak olması ve turizm tarihine ışık tutması bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Turist rehberliği, turist rehberi, Seyahatname, Anadolu

Destekleyen Kurum

Anadolu Üniversitesi

Proje Numarası

2005E041

Teşekkür

Bu çalışma, Anadolu Üniversitesi tarafından 2005E041 proje numarası ile Yayın ve Araştırma Teşvik Projesi olarak desteklenmiştir.

TOUR GUIDES IN TRAVELOGUES

Öz

Practicing one of the oldest professions in history, tour guides have accompanied countless travelers for centuries and had a major influence on a country’s image. This study, which was inspired by the author’s curiosity regarding the state of guides in this period, aims to examine the travelogues written by foreigners who visited Anatolia and determine in what light authors wrote about their guides. It was assumed that travelers who visited numerous places would be interested in translator guides and they would mention these guides in their logs, accordingly the travel books of people who visited Anatolia between 1662-1913 were examined. In this qualitative research, 57 travelogues written in German, English, and French were scanned for words such as translator, guide, host, interpreter, accompanying, tipstaff, etc. The content analysis of the data was made with the qualitative data research program Maxqda and five main categories were determined. These are the attitude and behavior of guides, the working conditions of guides, the services provided by guides, the competence of guides, and the demographic characteristics of the guides. As a result of this research, it was found that the most commonly used expressions are regarding how intelligent, helpful, well-informed they are and how successful they were as leaders in expeditions, and they accompanied travelers, as well as statements about where to find travel guides, how much they were paid, and their nationalities and ethnicities. The evaluation of data collected from travelogues where travelers recorded their own experiences also showed the necessity for further regulation in this profession. Thus, this research provides a source for the history of tourism and the historical development of tour guiding as a profession.

Anahtar Kelimeler

Tour guiding, Tour guide, Travelogue, Asiaminor

Proje Numarası

2005E041

Kaynakça

• Acun, F. (2001). Seyyah Söylemi ve Trabzon’a Gelen Yabancı Seyyahlar. Trabzon ve Çevresi, Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu Bildirileri (s.143-149), 3–5 Mayıs 2001, C. I, Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• Ahipaşaoğlu, H. S. (2006). Turizmde Rehberlik. 2. Basım. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Balcı, S. (2006). Osmanlı Devleti’nde Tercümanlık ve Bab-ı Ali Tercüme Odası, Yayınlanmış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balcı, S. (2008). Osmanlı Devleti’nde Modernleşme Girişimlerine Bir Örnek: Lisan Mektebi. Tarih Araştırmaları Dergisi, 27(44), 77-98.
• Bütüner, Z. (2016). Alman Seyyah Andreas David Mordtmann’ın İznikmid-İznik-İzmit (Kocaeli) İzlenimleri. Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-II, s. 529-641.
• Cresswell, J. W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni, 3. Baskı. (Çeviri ed: Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir). Ankara: Siyasal Yayın Dağıtım.
• Çal, H. (1997). Osmanlı Devleti’nde Asar-ı Atika Nizamnameleri. Vakıflar Dergisi, 26, 391- 400.
• Çelik, E. (2019). Osmanlı’nın Ecnebî Misafirleri: Seyyah-Turist, Güzergâh ve Devlet (1863-1914). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Zonguldak.
• Çetin, F. (2011). Batılı Seyyahlara Göre İstanbul’un Gayrimüslim Ahalisi (1553-1673), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Değirmencioğlu, A. Ö. (2001). Türkiye'de Turizm Rehberliği Eğitimi Üzerine Bir Araştırma. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 12(2), 189-196.
• Erbay Aslıtürk, G. ve Dikyar, C. (2014). 1200-1900 Yılları Seyyahlarının Anlatımıyla İzmir ve Aydın İlleri İçin Gezi Önerisi. III. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı içinde (s. 476-487). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Erbay Aslıtürk, G. ve Gökçe, S. (2014). 17.-19. Yüzyıl Seyyahlarının Kaleminden İstanbul: Avrupa Yakası Gezi Önerisi. III. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı içinde (s. 488-501). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Göçek, F. M. (1999). Burjuvazinin Yükselişi İmparatorluğun Çöküşü Osmanlı Batılaşması ve Toplumsal Değişme (Çev. İbrahim Yıldız), s. 35,34, Ankara: Ayraç.
• Guba, E. G. (1981). Criteria for assessing the trustworthiness of naturalisticInquiries. Educational Communication and Technology. 29(2). 75-91.
• Gülersoy, Ç. (1984). Turizm Tarihimizden Bir Yaprak Tercüman Rehberlik, TÜRSAB Turizm Dergisi Temmuz, s.19-22.
• Gülersoy, Ç. (1996). Turizm Elçilerimiz Tercüman Rehberler, Rehber Dünyası Dergisi, Kasım, s. 4-7.
• Gürer, S. (2010). VII-XVIII ve XIX. Yüzyıllarda Fransız Seyahatnamelerinde Osmanlı Toplumu Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İnal, B. (2018). 19. Yüzyılda İngilizce Yazılmış Seyahatnamelere Göre Anadolu’da Sosyal Kültürel ve Ekonomik Hayat, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Kassarjian, H. (1977). Content Analysis in Consumer Research. Journal of Consumer Research, 4(1), 8-18.
• Kaya, A. (2020a). Almanca Seyahatnameler (1850-1912) Temelinde Türkiye’de Bir Kültür Rotası Önerisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, A. (2020b). Turist Rehberliği Mesleğinin Tarihsel Gelişimi. Turist Rehberliği içinde. (s. 27-54). Ed. Medet Yolal. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları. E-ISBN: 3483-0-0-0-2102-V01.
• Kısıklı, E. (2019). Bir İngiliz İstihbarat Subayı’nın Anadolu Seyahatinden İzlenimler. Geçmişten Günümüze Seyahat Edebiyatı içinde. (s. 529-544). 4. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayı Bildirileri, 24-25-26 Nisan 2019, Elginkan Vakfı.
• Kutluk, A. ve Avcıkurt, C. (2014). Seyyahların Notlarında İlk Görüş: İstanbul Tasvirleri. III. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı içinde (s. 138-150). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Lincoln, Y.S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic Inquiry. Newbury Park, CA: Sage Publications.
• Madran, E. (1985). Seyahatnamelerde Anadolu Kenti, IX. Türk Tarih Kongresi, 21-25 Eylül 1981, C. III, TTK, Ankara, 1303-1322.
• Mumcu, A. (1985). Prof. Dr. Ahmet Mumcu’nun Konuşması, I. Uluslararası Seyahatnamelerde Türk ve Batı İmajı Sempozyumu Belgeleri içinde (s. 83-90). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri, 3. Baskı. (Çeviri ed: Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir). Ankara: Pegem Akademi.
• Pirinçcioğlu, F. ( 1 996). Tercüman Rehberlik, TÜRSAB Turizm Dergisi, Sayı: 1, 45.
• TURİNG (2021, 21 Nisan). Tarihçe. Erişim adresi: https://www.turing.org.tr/
• Türk Dil Kurumu (2020, 21 Aralık). Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Ulugün, Y. (2008). Seyahatnamelerde Kocaeli ve Çevresi, İzmit: İzmit Rotary Kulübü.
• Uygur, F. (2015). XIX. Yüzyıl Fransız Seyyahı ve Diplomatı Edouard Antoine Thouvenel’e Göre Osmanlı Devleti. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 9. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, F. (2013). 14. Yüzyıldan Cumhuriyet Dönemi’ne Kadar Yabancı Seyyahların Gözünden Bursa İlindeki Mimari Eserler. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Yılmaz, A. (2018). Turist Rehberlerinin Anlatımlarının Zenginleştirilmesinde Seyahatnamelerin Kullanılması: Eskişehir Örneği. Turist Rehberliği Üzerine Güncel Araştırmalar içinde (s. 233-245) Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yılmaz, A. ve Yetgin, D. (2018). Seyyahların Anlatımı ile Osmanlı’nın Son 30 Yılındaki Eskişehir (1892-1922). Akademik İncelemeler Dergisi, 13(2), 159-182.
• Yılmaz, A., Yetgin, D., ve Kozak, N. (2018). A Hotel in Anatolia in the Last Period of the Ottoman Empire: Hotel Tadia (1892–1922). Tourism Management Perspectives, 26, 118-125.
• Yılmaz, Ö. (2013). Osmanlı Şehir Tarihleri Açısından Yabancı Seyahatnamelerin Kaynak Değeri. Tarih İncelemeleri Dergisi, 28(2), 587-614.
• Yolal, M. (2016). Turizm Araştırmalarında Örnekleme, Bibliyometrik Bir Araştırma, Ankara: Detay Yayıncılık.