Lise Öğrencilerinin Meslek Seçiminde Aile Desteği: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 49, 157 - 171, 01.04.2018

Gürcan Şeker Alim Kaya

Öz

Bu araştırmanın amacı lise öğrencilerine yönelik olarak ‘Meslek Seçiminde Aile Desteği Ölçeği (MESADÖ)’nin geliştirilmesidir. Araştırmada yapı geçerliğini belirlemek için açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile benzer ölçek geçerliği analizi yapılmıştır. Ölçeğin açıklayıcı faktör analizi için 450 (259 kız, 191 erkek) öğrenciye ulaşılmış ve elde edilen veriler üzerinde yapılan analizler sonucunda iki faktörlü ve 18 maddeli bir yapı elde edilmiştir. 18 maddelik yapının test edilmesi amacıyla 218 öğrenci (110 kız, 108 erkek) üzerinde doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçları elde edilen yapının doğrulandığı ortaya koymuştur. Meslek seçiminde aile desteği ölçeğinden elde edilen ölçümlerin güvenirliği iç tutarlılık güvenirlik katsayısı ve test-tekrar-test güvenirlik yöntemleri ile incelenmiştir. Elde edilen bulgular ‘Meslek Seçiminde Aile Desteği Ölçeği’nin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Meslek, Meslek Seçimi, Aile, Aile Desteği, Meslek Seçiminde Aile desteği

Kaynakça

• Akbayır, K. (2002). Öğretmenlik mesleğine yönelmede ailenin ve branş seçiminde cinsiyetin rolü. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Dergisi, 2, 1183-1188.
• Akdaş, G. (2013). Sağlık meslek lisesi öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeylerinin ve algıladıkları aile desteğinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum
• Akdeniz, S. (2009). Ergenlerin meslek kararı verme yetkinlik algılarının algılanan anne baba tutumu ve bazı özlük nitelikleri açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
• Akın, A., Usta, F. ve Satıcı, S. A. (2012). Validity and reliability of Turkısh version of the family influence Scale. 4th International Congress of Educational Research 4-7 May, İstanbul, Turkey
• Atlı, A. (2012). Lise öğrencilerinin mesleki değerlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya
• Ayık, Y. Z., Özdemir, A. ve Yavuz, U. (2007). Lise türü ve lise mezuniyet başarısının, kazanılan fakülte ile ilişkisinin veri madenciliği tekniği ile analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 441-454.
• Bacanlı, F. ve Sürücü, M. (2011). İlköğretim öğrencilerinin kariyer gelişimleri ile ebeveyne bağlanmaları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(4), 679-700.
• Bayındır, A. (1999). Bireylerin mesleki olgunluk düzeyleri ile anne babalarının tutumlarını algılamaları arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bryant, B. K., Zvonkovic, A. M. ve Reynolds, P. (2006). Parenting in relation to child and adolescent vocational development. Journal of Vocational Behavior, 69, 145-175.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, adn programming. Routledge. Taylor & Francis Group.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (Genişletilmiş 19. Baskı). Ankara: Pegem.
• DeVellis, F. R. (2014). Ölçek geliştirme: Kuram ve uygulamalar (T. Totan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayınları
• Dülger, Ö. (2009). Ergenlerde algılanan sosyal destek ile karar verme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Fouad, N. A., Cotter, E. W., Fitzpatrick, M. E., Kantamneni, N., Carter, L. ve Bernfeld, S. (2010). Development and validation of the family influence scale. Journal of Career Assessment, 18(3), 276-291
• Frady, W. P. (2005). A study of high school student’s career interest inventories and their relationships to students completion of occupational programs (Yayımlanmamış doktora tezi). Clemson Universty, USA.
• Gati, I. ve Tal, S. (2008). Decision-making models and career guidance. J. A. Athanasou ve R. Van Esbroeck (Ed.), International handbook of career guidance içinde. (s. 157-185). Springer.
• Guan, P., Capezio, A., Restubog, S. L. D., Read, S., Lajom, J. A. L. ve Li, M. (2016). The role of traditionality in the relationships among parental support, career decision making self-efficacy and career adaptability. Journal of Vocational Behavior, 94, 114-123.
• Güneş, A. (2015). Kariyere ilişkin ebeveyn desteği ölçeğinin Türkçeye uyarlama çalışması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (7. bs.). Edinburg: Pearson Company. Hamamcı, Z. (1996). Aile rehberliğinin anne babaların meslek gelişimi konusunda bilgi düzeylerine ve çocuklarına yardımcı olmaya yönelik tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Harris, K. L. ve Rottinghaus, P. J. (2015). Vocational interest and personal style patterns exploring subjective well-being using the strong interest inventory. Journal of Career Assessment, 10(2015), 41-79.
• Ho, R. (2014). Handbook of univariate and multivariate data analysis with IBM SPSS. NewYork: CRC Press.
• Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• Işık, E. (2013). Mesleki sonuç beklentisinin yordayıcıları olarak algılanan sosyal destek ve denetim odağı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1419-1430.
• Keller, B. K. ve Whiston, S. C. (2008). The role of parental influences on young adolescents’ career development. Journal of Career Assessment, 16(2), 198-217.
• Kim, S. Y., Ahn, T. ve Fouad, N. (2016). Family influence on Korean students’ career decisions a social cognitive perspective. Journal of Career Assessment, 24(3), 415-585.
• Köküsoy, K. (2008). Endüstri meslek liselerinde bir meslek alanına yönelmiş olan öğrencilerin mesleki olgunluk ve algıladıkları aile desteği düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Lease, S. H. ve Dahlbeck, D. T. (2009). Parental influences, career decision-making attributions, and self-efficacy: Differences for men and women? Journal of Career Development, 36(2), 95-113.
• Michael, R., Most, T. ve Cinamon, R. G. (2013). The contribution of perceived parental support to the career self-efficacy of deaf, hard-of-hearing, and hearing adolescents. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 18(3), 329-343.
• Michael, R., Cinamon, R. G. ve Most, T. (2015). Career-related parental support of adolescents with hearing loss: Relationships with parents' expectations and occupational status. American Annals of The Deaf, 160(1), 60-72.
• Moore, C. A. S. (2006). Career values of college students: An analysıs by generation (Yayımlanmamış doktora tezi). Colorado State University, Colorado.
• Nota, L., Ferrari, L., Solberg, V. S. H. ve Soresi, S. (2007). Career search self-efficacy, family support, and career indecision with Italian youth. Journal of Career Assessment, 15(2), 181-193.
• Owen, F. K., Kepir, D. D., Özdemir, S., Ulaş, Ö. ve Yılmaz, O. (2012). Üniversite öğrencilerinin bölüm seçme nedenleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 135-151.
• Özdel, C. B. (2009). Meslek lisesi öğrencilerinin mesleki yönelimlerine etki eden faktörler: Küçükcekmece İlçesi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özhan, M. B. (2015). Lise öğrencilerinin mesleki değerleri ile beş faktör kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Öztemel, K. (2013). Lise öğrencilerinin kariyer karar verme güçlüklerinin yordayıcıları olarak algılanan sosyal destek ve cinsiyet. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(3), 241-257.
• Patton, W., Creed, P. A. ve Watson, M. (2003). Perceived work related and nonwork related barriers in the career development of Australian and South African adolescents. Australian Journal of Psychology, 55(2), 74-82.
• Pişkin, M. (2002). Çocuğun kariyer planlamasında ailenin rolü. 2001 Yılı Aile Raporu içinde (s. 245 272). Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Raque‐Bogdan, T. L., Klingaman, E. A., Martin, H. M. ve Lucas, M. S. (2013). Career‐related parent support and career barriers: An investigation of contextual variables. The Career Development Quarterly, 61(4), 339-353.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. ve Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Schumacker, R. E. ve Lomax, R. G. (2010). A beginner's guide to structural equation modeling (3. bs.). New york: Routledge Academic.
• Solmaz, Y. (2015). Meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin kariyer gelişiminde aile etkisi: Pendik ilçesi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Stevens, J. (2009). Applied multivariate statistics for the social sciences. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Sürücü, M. (2005). Lise öğrencilerinin mesleki olgunlukları ve algıladıkları sosyal destekleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Szabo, Z. (2006). The influnce of attributional retraining on career choices. Journal of Cognitive and Behavioral Psychotherapie, 6(2), 89-103.
• Tabachnick, G. B. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. bs.). London: Pearson.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (4. bs.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Turner, S. ve Lapan, R. T. (2002). Career self‐efficacy and perceptions of parent support in adolescent career development. The Career Development Quarterly, 51(1), 44-55.
• Turner, S. L., Alliman-Brissett, A., Lapan, R. T., Udipi, S. ve Ergun, D. (2003). The career-related parent support scale. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 36(2), 83-95.
• Ulaş, Ö. (2011). Lise öğrencilerinde mesleki olgunluğun yordayıcıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ülker, A. (2015). Kız meslek lisesi öğrencilerinde kariyer kararı yetkinlik beklentisinin yordayıcısı olarak aile etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mevlana Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Vardarlı, B. (2014). Küresel model bağlamında mesleki ilgilerin Türkiye’deki yapısının incelenmesi: İzmir İli örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Yıldırım, A. (2015). Lise öğrencilerindeki mesleki kararsızlığın algılanan sosyal destek ve tercih edilen alana göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mevlana Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yılmaz, O. (2011). Mesleki İlgi Envanteri’nin geliştirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Zunker, V. G. (2006). Career counseling a holistic approach. Belmont, CA: Thomson Brooks/ Cole, Publishers.
• Zysberg, L. ve Berry, D. M. (2005). Gender and students’ vocational choices in entering the field of nursing. Nursing Outlook, 53(4), 193-198.