Lise Öğrencilerinde Kendini Toparlama Gücü Düzeyleri ve Öznel İyi Oluşu Artırma Stratejilerinin İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 55, 1053 - 1084, 27.12.2019

Ali Çetinkaya , Safiye Sarıcı Bulut

Öz

Bu araştırmanın amacı, ergenlerin kendini toparlama gücü düzeyleri ile öznel iyi oluşu artırma stratejilerini
arasındaki ilişkiyi incelemektir. Ayrıca çalışmada kendini toparlama gücü düzeylerinin bazı değişkenlere göre
(cinsiyet, yaş, algılanan ekonomik düzey, algılanan akademik başarı ve okula ilişkin düşünceler) farklılık oluşturup
oluşturmadığı da incelenmiştir. Çalışma grubu 2017-2018 eğitim öğretim yılında Afyonkarahisar ilinde öğrenim
gören 14-18 yaşları arasındaki 248 kız (%47,2) ve 277 erkek (%52,8) olmak üzere toplam 525 lise öğrencisinden
oluşmaktadır. Veri toplamak amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen Demografik Bilgi Formu, Psikolojik
Sağlamlık ve Ergen Gelişim Ölçeği (Gizir, 2006), Ergenler İçin Öznel İyi Oluşu Artırma Stratejileri Ölçeği (Eryılmaz,
2010) kullanılmıştır. Araştırma genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modelindedir. Verilerin
çözümlenmesinde SPSS 21.0 paket programından faydalanılmıştır. Araştırma verilerinin analizinde ise bağımsız ttesti, bağımsız örneklem tek yönlü varyans analizi ve Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı analizi
kullanılmıştır. Araştırma sonucuna göre lise öğrencilerinin öznel iyi oluşu artırma stratejileri ile kendini toparlama
gücü düzeyleri arasında pozitif yönde ve anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Demografik değişkenlere bakıldığında lise
öğrencilerinde kendini toparlama gücü düzeyinin cinsiyete göre anlamlı bir farklılık oluşturmadığı görülmüştür.
Ayrıca kendini toparlama gücü düzeyinin yaşa, algılanan ekonomik düzeye, algılanan akademik başarıya ve okula
yönelik tutuma göre anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmüştür. Kendini toparlama gücü ile en yüksek ilişkiye sahip
strateji ise “çevreye pozitif tepki vermek” stratejisidir.

Anahtar Kelimeler

Öznel iyi oluşu artırma stratejileri, kendini toparlama gücü, lise öğrencileri, demografik değişkenler

Destekleyen Kurum

TUBİTAK

Proje Numarası

1649B021505921

Teşekkür

Ali Çetinkaya, yüksek lisans süreci boyunca TÜBİTAK tarafından 1649B021505921 başvuru numarası ile 2210-A Genel Yurt İçi Yüksek Lisans Burs Programına dahil edilmiştir.

Kaynakça

• Açıkgöz, M. (2016). Çukurova üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinin psikolojik sağlamlık ile mizah tarzları ve mutluluk düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Ak, Ç. (2016). Ortaokul öğrencilerinin duygusal zekaları ve psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, İstanbul.
• Akkoyunlu, B. ve Orhan, F. (2003). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi (BÖTE) bölümü öğrencilerinin bilgisayar kullanma öz yeterlik inancı ile demografik özellikleri arasındaki ilişki. The Turkish Online Journal of Educational Technology- TOJET, 2(3), 86-93.
• Aydın, G. ve Gizir, C. A. (2006). Psikolojik Sağlamlık ve Ergen Gelişim Ölçeğinin uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 26(3), 87- 99.
• Aydın, B. (2010). Üniversite öğrencilerinin duygusal zeka ve umut düzeyleri ile psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Block, J., ve Kremen, A. M. (1996). IQ and ego-resiliency: conceptual and empirical connections and separateness, Journal of Personality and Social Psychology, 70 (2), 349-361.
• Bolat, Z. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik sağlamlıkları ile özanlayışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Bulut, B. (2016). Ergenlerin anksiyete, sosyal destek ve psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Buss, D. M. (2000). The evolution of happiness. Am Psychol, 55, 15-23.
• Cihangir Çankaya, Z. (2009). Özerklik desteği, temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma: öz belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(31), 23-31. Csikszentmihayli, M. (1990). Flow: the psychology of optimal experience. New York: Harper-Row.
• Çataloğlu, B. (2011). Madde kullanan ve kullanmayan ergenlerin psikolojik sağlamlık ve aile işlevleri açısından karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Dayıoğlu, B. (2008). Üniversite giriş sınavına hazırlanan adaylarda psikolojik sağlamlık: Öğrenilmiş güçlülük, algılanan sosyal destek ve cinsiyetin rolü. Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• De Caroli, M. E., ve Sagone, E. (2014). Generalized self-efficacy and well-being in adolescents with high vs. low scholastic self-efficacy. Procedia Social and Behavioral Sciences, 141, 867- 874.
• Demirbaş, N. (2010). Yaşamda anlam ve yılmazlık. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95, 542–575.
• Diener, E., Diener, M. (1995). Cross-cultural correlates of life satisfaction and self esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 68, 653–663.
• Diener, E., Suh, E., Lucas, R. E., Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: three decades of progress. Psychological Bulletin, 125(2), 276-302.
• Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American Psychological Association, 55(1), 34-43.
• Diener, E., Scollon, N.C., ve Lucas, R. E. (2003). The evolving concept of subjective wellbeing: the multifaceted nature of happiness. Advances in Cell Aging and Gerontology, 15, 187–219.
• Ergün, O. (2016). Ergenlerde duygusal zeka özellikleri ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eryılmaz, A., Yorulmaz, A. (2006, May). The way of being happy for adolescents. Paper presented at the 10th Conference of European Association for Research on Adolescence, Antalya.
• Eryılmaz, A. (2010). Ergenler İçin Öznel İyi Oluşu Artırma Stratejileri Ölçeğinin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(33), 81-88.
• Eryılmaz, A. (2011). Ergen öznel iyi oluşunun, öznel iyi oluşu arttırma stratejilerini kullanma ve yaşam amaçlarını belirleme açısından incelenmesi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 24, 44-51.
• Eryılmaz, A. (2012). Ergenler öznel iyi oluş düzeylerini, çevreyle ilişkiler aracılığıyla nasıl arttırırlar?. TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(4), 407-414.
• Eryılmaz, A. (2014). Mutluluğun başucu: Teoriden uygulamaya pozitif psikoloji. Ankara: Pegem.
• Esen Aktay, T. (2010). Risk altındaki ortaöğretim 9. ve 10. sınıf öğrencilerinin kendini toparlama güçlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Fordyce, M. W. (1977). Development of a program to increase happiness. J Couns Psychol, 24, 11-521.
• Fordyce, M. W. (1983). A program to increase happiness: further studies. J Couns Psychol, 30, 483-498.
• Gizir, C. A. (2004). Akademik sağlamlık: yoksulluk içindeki 8. sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına katkıda bulunan koruyucu faktörlerin incelenmesi. Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 28(3), 113-128.
• Güloğlu, B. ve Karaırmak, Ö. (2010). Üniversite öğrencilerinde yalnızlığın yordayıcısı olarak benlik saygısı ve psikolojik sağlamlık. Ege Eğitim Dergisi, 11(2), 73-88.
• Gündaş, A. (2013). Lise öğrencilerinde psikolojik sağlamlığın yordayıcısı olarak benlik kurgusu ve bağlanma stilleri. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Güney, E. (2016). Ebeveynleri boşanmış ve boşanmamış olan lise öğrencilerinin yılmazlık düzeyleri ile algıladıkları sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Gürgân, U. (2006). Grupla psikolojik danışmanın üniversite öğrencilerinin yılmazlık düzeylerine etkisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Haybron, D. M. (2000). Two philosophical problems in the study of happiness. Journal of Happiness Studies, 1(2), 207-225.
• Kahvecioğlu, K. (2016). Özel yetenekli çocuğu olan ebeveynlerin psikolojik sağlamlıklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 26(3), 129-142.
• Karaırmak, Ö. (2007). Investigation of personal qualities contributing to psyhological resilience among earthquake survivors: a model testing study. Doktora Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karaırmak, Ö., Çetinkaya, R. S. (2011). Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 35(4), 30-41.
• Kitano, M. K., ve Lewis, R. B. (2005). Resilience and coping: implications for gifted children and youth at risk. Roeper Review, 27(4), 200-205.
• Köklü, N. ve Büyüköztürk, Ş. (2006). Sosyal bilimler için istatistik. Ankara: Pegem Akademi.
• Kurt, T. (2013). Ebeveynleri boşanmış ergenlerin yılmazlık, benlik saygısı, başa çıkma ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi: yılmazlığın aracı rolü. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kuzgun, Y. (1972). Kendini gerçekleştirme. Araştırma Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, 10, 162-172.
• Luthar, S. (1991). Vulnerability and resilience: a study of high-risk adolescents. Child Development, 62, 600-616.
• Lykken, D. ve Tellegen, A. (1996). Happiness is a stochastic phenomenon. Psychological Science, 7, 186-189.
• Malkoç, A. (2011). Öznel iyi oluş müdahale programının üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluş düzeylerine etkisi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Oktan, V. (2008). Üniversite sınavına hazırlanan ergenlerin psikolojik sağlamlıklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Oktan, V., Odacı, H., Çelik Berber, Ç. (2014). Psikolojik doğum sırasının psikolojik sağlamlığın yordanmasındaki rolünün incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 140-152.
• Onat, G. (2010). Demokratik ve otoriter olarak algılanan ana-baba tutumlarının lise birinci sınıf öğrencilerinin yılmazlık düzeyine etkilerinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öğülmüş, S. (2001, Mart). Bir kişilik özelliği olarak yılmazlık, 1. Ulusal Çocuk ve Suç Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Ankara.
• Özcan, B. (2005). Anne-babaları boşanmış ve anne-babaları birlikte olan lise öğrencilerinin yılmazlık özellikleri ve koruyucu faktörler karşılaştırması. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sagone, E. ve Indiana, M. L. (2017). The relationship of positive affect with resilience and self efficacy in life skills in Italian adolescents. Scientific Research Publishing, 8, 2226-2239.
• Sills, L., Barlow, D. H., Brown, T. A., ve Hofmann, S.G. (2006). Effects of suppression and acceptance on emotional responses of individuals with anxiety and mood disorders. Behaviour Research and Therapy, 44(9), 1251-1263.
• Siviş Çetinkaya, R. (2013). Turkish college students’ subjective wellbeing in regard to psychological strengths and demographic variables: implications for college counseling. International Journal for the Advancement of Counselling, 35, 317-330.
• Stoiber, K. C., Good, B. (1998). Risk and resilience factors linked to problem behavior among urban, culturally diverse adolescents. School Psychology Review, 27(3), 380-397.
• Şahin, D. (2014). Öğretmenlerin öz duyarlılıklarının psikolojik sağlamlık ve yaşam doyumu açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Şaşmaz, Ş. C. (2016). Çocuğu olan evli ve evli olmayan bireylerin psikolojik sağlamlık ve mutluluk düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tanyeri, E. (2016). 23 yaş ve üzeri heteroseksüel ve homoseksüel bireylerin erken dönem uyumsuz şemalarının ilişkilerde yükleme tarzları ve psikolojik sağlamlık üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Terzi, Ş. (2000). İlköğretim okulu altıncı sınıf öğrencilerinin kişilerarası problem çözme beceri algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Terzi, Ş. (2005). Öznel iyi olmaya ilişkin psikolojik dayanıklılık modeli. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Terzi, Ş. (2006). Kendini Toparlama Gücü Ölçeğinin uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 26(3), 77-86.
• Terzi, Ş. (2008). Üniversite öğrencilerinde kendini toparlama gücünün içsel koruyucu faktörlerle ilişkisi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 297-306.
• Tkach, C., Lyubomirsky, S. (2006). How do people pursue happiness: relating personality, happiness-increasing strategies and well-being. J Happiness Stud, 7, 183-225.
• Topbay, Y. (2016). Ortaokul öğrencilerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin algılanan sosyal destek ve aile işlevleri açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Toprak, H. (2014). Ergenlerde mutluluk ve yaşam doyumunun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık ve psikolojik ihtiyaç doyumu. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Tosun, F. (2014). Evli çiftlerin sahip oldukları değerler, yılmazlık ve çatışma çözme stilleri arasındaki yordayıcı ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Turgut, Ö. (2015). Ergenlerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin, önemli yaşam olayları, algılanan sosyal destek ve okul bağlılığı açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Türkçapar, M. H. ve Sargın, A. E. (2012). Bilişsel davranışçı psikoterapiler: tarihçe ve gelişim. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1(1), 7-14.