TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 1683 - 1702, 28.09.2022

Ayhan Kandemir , Şenay Sezgin Nartgün

https://doi.org/10.24315/tred.1064697

Öz

Bu çalışmada öğretmenlerin toplumsal cinsiyet eşitliği algılarını ortaya çıkarmaya ilişkin toplumsal cinsiyet eşitliği ölçeğinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Ölçeğin geçerlilik çalışması için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinden yararlanılmıştır. Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri ile nihai çalışma için gerekli veriler üç farklı çalışma grubundan elde edilmiştir. Yapılan faktör analizleri sonucunda toplumsal cinsiyet eşitliği ölçeği geliştirilmiş ve ölçeğin 5 boyut ve 25 maddeden oluştuğu görülmüştür. Sonraki aşamada ölçek Bolu il genelinde görev yapan toplam 493 ortaokul öğretmenine uygulanmıştır. Betimsel analizler öncesinde geliştirilen ölçeğin Cronbach’s Alpha sonuçlarına bakılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre ölçeğin aile yaşamı boyutunda .92; okul yaşamı boyutunda .91; sosyal yaşam boyutunda .86; iş yaşamı boyutunda .93; aile etkisi boyutunda .89 ve ölçek toplamında .95 güvenirliğe sahip olduğu bulunmuştur. Ölçeğin güvenirliğinin test edilmesi sonucunda betimsel analiz yapılmış ve öğretmenlerin toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik algı düzeylerinin; aile yaşamı, okul yaşamı, sosyal yaşam, iş yaşamı ve ölçek toplamında, “büyük ölçüde katılıyorum”; aile etkisi boyutunda ise “tam katılıyorum” olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen, ölçek geliştirme, toplumsal cinsiyet eşitliği

Kaynakça

• Adaçay, F. R. (2014). Toplumsal cinsiyet ve kalkınma. Bursa: Ekin.
• Akdağ, M. (2011). SPSS’de İstatistiksel Analizler. 10.11.2020 tarihinde http://www.inonu .edu.tr/tr/mustafa.akdag/1237/menu
• Alemdar, Z., & Çetin, E. (2021). Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Erişimde Normlar ve Standartlar. 23/04/2021 tarihinde https://ceidizler.ceid.org.tr/dosya/toplumsal-cinsiyet-esitligine-erisimde-normlar-ve-stan dartlarpdf.pdf.
• Allana, A., Asad, N., & Sherali, Y. (2010). Gender in academic settings: Role of teachers. International Journal of Innovation, Management and Technology, 1 (4), 343- 348.
• Alptekin, B. (2019). Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Rolleri ile Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Sakarya Yayıncılık.
• Altınova, H. H., & Duyan, V. (2013). Toplumsal Cinsiyet Algısı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24 (2), 9-22.
• Arıcı, F. (2011). Üniversite Öğrencilerinde Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Algılar ve Psikolojik İyi Oluş (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Arslan, G. (2015). Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Algılarına İlişkin Metaforik Bir Çözümleme. Eğitim ve Bilim, 40 (181), 363-384.
• Ataman, H. (2009). LGBTT Hakları İnsan Haklarıdır. İnsan Hakları Gündemi Derneği Yayını.
• Aydemir, S. (2019). Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Duyarlı Medya Okuryazarlığı Eğitiminin Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine İlişkin Tutumlarına Etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ayre, C., & Scally A. J. (2014). Critical values for Lawshe’s content validity ratio: revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47 (1), 79-86, https://doi.org/10.1177/0748175613513808.
• Aytaç, M., & Öngen, B. (2012). Doğrulayıcı Faktör Analizi ile Yeni Çevresel Paradigma Ölçeğinin Yapı Geçerliliğinin İncelenmesi. İstatistikçiler Dergisi, 5 (1), 14-22.
• Baba, B. (2007). Teacher candidates as the agents of change for a more gender equal society. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bakioğlu, F., & Türküm, A. (2019). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27 (2), 717-725. Bayhan, V. (2013). Beden Sosyolojisi ve Toplumsal Cinsiyet. Doğu-Batı Düşünce Dergisi, 63, 147-165.
• Butler, J. (2008). Cinsiyet Belası: Feminist Kimliğin Altüst Edilmesi, (Çev: B. Ertür). İstanbul: Metis.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (23.Baskı). Ankara: Pegem.
• Crosby-Hillier, K. (2012). Women and Educational Leadership: Exploring the Experiences of Current and Aspiring Female Educational Administrators. Faculty of Arts and Social Sciences. Windsor, Ontario, Canada.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik spss ve lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem.
• Demirgöz Bal, M. (2014). Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğine Genel Bakış. KASHED, 1 (1), 15-28.
• Dökmen, Z. (1991). BEM Cinsiyet Rolü Envanterinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 31(2), 495-509.
• Efe, Ş. Y., & Ayaz, S. (2013). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin toplumsal cinsiyete ilişkin görüşleri. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics-Law and History, 21 (3), 118-126.
• Ercan, İ., & Kan, İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30 (3), 211-216.
• Erden, F. T. (2009). A course on gender equity in education: Does it affect gender role attitudes of preservice teachers?. Teaching and Teacher Education, 25 (3), 409-414.
• ERG (2019). Eğitim İzleme Raporu. 23/04/2020 tarihinde https://www.egitim reformu girisimi.org/wpontent/uploads/2010/01/EIR_Egitimin_Icerigi.pdf
• Esen, Y. (2013). Eğitim Süreçlerinde Cinsiyet Ayrımcılığı: Öğrencilik Deneyimleri Üzerinde Yapılmış Bir Çözümleme. International Online Journal of Educational Sciences, 5 (3), 757-782.
• Ertung, C. (2013). Toplumsal cinsiyet eşit(siz)liği ve medya: reklamlarda kadın bedeninin kullanımı. In L. Gültekin, G. Güneş, C. Ertung ve A. Şimşek (Eds.), Toplumsal cinsiyet ve yansımaları (90-100), Ankara: Atılım Üniversitesi Yayınları.
• Erzeybek, B. (2015). Anne-Babaların Çocuklarını Yetiştirirken Benimsedikleri Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutumları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Field, A. (2009). Discovering Statistic Using SPSS. Sage Publication.
• Filiz, S., & Gözelyurt, K. (2017). Meslek Lisesi öğretmenlerinin meslek alanları açısından toplumsal cinsiyet eşitliğine dair görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15 (2), 239-264.
• Giuliano, J. (2006). Gender equity: A study of classroom interactions of sixth grade science teachers before and after gender equity trainin. Doctoral Dissertation, St. John’s University.
• Glick, P. & Fiske, T. S. (1996). The ambivalent sexism inventory: Differentiating hostile and benevolent sexism. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 491-512.
• Gözütok, F.D., Toraman, Ç., & Acar-Erdol, T. (2017). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ölçeğinin Geliştirilmesi. İlköğretim Online, 16 (3), 1036-1048.
• Gümüş, Z. (2019). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 2 (3), 31-47. Güngör, D. (2016). Psikolojide Ölçme Araçlarının Geliştirilmesi ve Uyarlanması Kılavuzu. Türk Psikoloji Yazıları, 19 (38), 104-112.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (4. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• https://www.tapv.org.tr/ulkem-icin-toplumsal-cinsiyet-esitligini-destekliyorum-projesi-2/. (2017, 13,02). Erişildiği tarih, 14/01/2021
• Kafalı, B. (2020). Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinde Öğretmen Eğitimi: Mor Sertifika Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kalaycı, Ş. (2016). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın.
• Kandemir, A. (2021). Öğretmenlerin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Örgütsel Dışlanma ve Örgütsel Engel Algıları Arasındaki İlişki. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bolu.
• Karagöz, Y., Kıngır, S., & Güvendi, F. (2016). Yapısal Eşitlik Modellemesi ile Hasta Memnuniyeti Ölçeğinin Geliştirilmesi. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7 (13), 140-158.
• Kavas, A. (2018). Karşılaştırmalarla 81 İl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi. Türkiye Ekonomi politikaları Araştırma Vakfı. 16/04/2020 tarihinde https://www.tepav. org.tr/upload/files/1520402632- .Karsilastirmalarla_81_Il_ Icin_ Toplumsal Cinsiyet_ Esitligi_Karnesi_2018.pdf.
• Kline, R. B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. 3. Ed. New York: The Guilford Press.
• Köysüren, A. Ç. (2016). Kültürel ve dini algıda toplumsal cinsiyet. Ankara: Sentez.
• Krejcie, R. V., & Morgan, D. W. (1970). Determining Sample Size for Research Activities. Educational and Psychological Measurement. (30), 607-610.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel psychology. 28 (4), 563-575.
• Limon, İ. (2019). Eğitim örgütlerinde değişim yorgunluğu, eğitim politikaları bağlamında moral yitimi ve iş performansı arasındaki ilişki (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Lorcu, F. (2015). Örneklerle Veri Analizi SPSS Uygulamalı. Ankara: Detay.
• MEB OGM (2016). Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Dayalı Okul Standartları Kılavuzu. 23/04/2020 tarihinde http://tical.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/26/15/971621/dosyalar/ 2017_12/12 163245_Toplumsal _Cinsiyet_EYitliYine_DuyarlY_Okul_StandartlarY_ KYlavuzu.pdf
• Momsen, J. (2009). Gender and Development. The Taylor & Francis e-Library, Routledge.
• Pallant, J. (2007). SPSS Survival Manual A Step by Step Guide to Data Analysis Using SPSS for Windows. McGraw Hill.
• Pulerwitz, J., & Barker, G. (2008). Measuring attitudes toward gender norms among young men in Brazil: Development and psychometric evaluation of the GEM scale. Men and Masculinities, 10 (3), 322–338. https://doi.org/10.1177/1097184X06298778.
• Raykov, T., & Marcoulides, G. A. (2006). On multilevel model reliability estimation from the perspective of structural equation modeling. Structural Equation Modeling, 13(1), 130-141.
• Reeves, H., & Baden, S. (2000). Gender and Development: Concepts and Definitions, Bridge Development-Gender. Institute of Development Studies, Report No: 55.
• Sakallı Uğurlu, N. (2002). Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması Türk Psikoloji Dergisi, 17 (49), 47-58.
• Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve yetişkin okuma yazma eğitimi: Ders kitaplarının eleştirel analizi. Sayılan, F. (Der.), Toplumsal cinsiyet ve eğitim içinde (77-102). Dipnot Yayınları.
• Schermelleh-Engel, K., & Moosbrugger, H. (2003). Evaluating The Fit of Structural Equation Models: Tests of Signicance and Descriptive Goodness-of-Fit Measu-res. Methods of Psychological Research Online, 8 (2), 23-74.
• Schumacker, R.E. & Lomax, R.G. (2016). A beginner's guide to structural equation modeling. NY: Routledge.
• Silva, M. J., Ferreira, E., & Ferreira, A. (2017). Gender awareness in teacher education: Towards an embodied and inclusive approach to elementary science education. Conexão Ci. Formiga/MG, 12 (2), 147-152.
• Singh, K. (2007). Quantitative Social Research Methods. Sage Publications.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin.
• Şener Özel, F. (2019). Eğitim Fakültelerinin Lisans Programlarına Yönelik Toplumsal Cinsiyet Eğitimi Dersi Öğretim Programının Tasarlanması, Uygulanması ve Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
• Şıvgın, N. (2015). Cinsiyet Rolleri Eğitim Etkinliklerinin Anasınıfına Devam Eden 60-72 Aylık Çocukların Toplumsal Cinsiyet Kalıpyargılarına Etkisinin İncelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics. Allyn & Bacon/Pearson Education.
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların Ölçülmesi ve Spss ile veri analizi. Ankara: Nobel.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel.
• The European Students’ Union (2008). Gender issues within higher education. 07/01/2021 tarihinde tarihinde https://eric.ed.gov/?id=ED539518
• Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Duyarlı Okul Standartları Kılavuzu (2016). Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Geliştirilmesi Projesi (ETCEP). 07/01/2021 tarihinde http://tical.meb.k12.tr/meb _iys_dosyalar/26/15/971621/dosyalar/2017_12/12163245_ Toplumsal_Cinsiyet_EYitliYine_DuyarlY_Okul_StandartlarY_KYlavuzu.pdf
• Uçan, G., & Baydur, H. (2016). Türk Erkeklerinin Cinsiyet Eşitliği Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması, International Journal of Social Science, 47, 289-308.
• Ullman, J. B. (2013). Structural Equation Modelling. In Tabachnick, B.G. and Fidell, L.S. (Ed), Using Multivariate Statistics (pp.681-785). Boston: Pearson.
• Vefikuluçay, D., Zeynelğlu, S., Eroğlu, K., & Taşkın, L. (2007). Kafkas Üniversitesi Son sınıf Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Bakış Açıları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 14 (2), 26-38.
• World Economic Forum (2020). The global gender gap report 2020. 16.04.2020 tarihinde http://www3. weforum.org/docs/WEF_GGGR_2020.pdf
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46 (Özel Sayı) 74-85.
• Yeşilyurt, S., & Çapraz, C. (2018). Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Kullanılan Kapsam Geçerliği İçin Bir Yol Haritası. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 20 (1), 251-264. https://doi.org/10.17556/erziefd.297741.
• Yıldırım, E., Ergüt, Ö. & Camkıran, C. (2018). Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Konusundaki Farkındalığın Belirlenmesine Yönelik Akademisyenler Üzerine Bir Araştırma. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 1 (2), 37-46.
• Yılmaz, S. (2018). Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Günlük Hayattaki Yansımaları: Çorum/Alaca Örneği. İMGELEM, 2 (2), 59-79.
• Younger, M., & Warrington, M. (2008). The gender agenda in primary teacher education in England: Fifteen lost years? Journal of Education Policy, 23 (4), 429-445.
• Zeynellioğlu, S., & Terzioğlu, F. (2011). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Psikometrik Özellikleri, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 409-420.