ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUĞA SAHİP OLAN EBEVEYNLERİN KAYGI VE UMUTSUZLUK DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 1508 - 1518, 26.09.2023

Rıfat Gürkan , Birsen Altay

https://doi.org/10.24315/tred.1158908

Öz

Bu araştırma, zihinsel engelli çocuğu olan ailelerin kaygı ve umutsuzluk düzeylerini belirlemek amacıyla tanımlayıcı ve ilişki arayıcı tipte yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Eylül-Aralık 2017 tarihleri arasında Karadeniz’in bir ilçesinde Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı bulunan özel eğitim ve rehabilitasyon okullarında eğitim görmekte olan 120 zihinsel engelli öğrenci ailesinden birine yapılmıştır. Veriler tanıtıcı bilgi formu, Beck Umutsuzluk Ölçeği ve Durumluk-Sürekli Kaygı Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin dağılımına göre bağımsız gruplarda T testi, One-Way Anova, Mann Whitney U ve Kruskal Wallis H testi uygulanmıştır. Ebeveynlerin %68,3’ünün 34-44 yaş grubunda olduğu, %76,7’sinin kadın olduğu, %40,8’inin ilkokul mezunu olduğu, %70,8’inin çalışmadığı belirlenmiştir. Ailelerin Beck Umutsuzluk Ölçeği’nden aldığı toplam puan 6,40±4,94’tür. Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri’nden sürekli kaygı alt boyutundan 48,29±5,66 puan ortalaması alırken durumluk kaygı alt boyutundan 40,95±5,99 puan ortalaması almıştır. Ailelerin durumluk kaygı puanları ile umutsuzluk tüm alt boyutları ve toplam puan arasında negatif yönde, zayıf ve anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Sürekli kaygı puanları ile umutsuzluk tüm alt boyutları ve toplam puan arasında ise anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

kaygı, umutsuzluk, zihinsel engelli

Kaynakça

• Akandere, M., Acar, M., Baştuğ, G. (2009) Zihinsel ve fiziksel engelli çocuğa sahip anne ve babaların yaşam doyumu ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 23-32.
• Avşaroğlu, S., Gilik A. (2017), Özel gereksinimli çocuğa sahip anne-babaların kaygı durumlarına göre umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 16(3), 1022-1035.
• Avşaroğlu, S. (2012), Zihinsel yetersizliğe sahip çocuğu olan anne-babaların kaygı düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 533-549.
• Ayyıldız, T., Şener, DK., Kulakçı, H., Veren, F. (2013), Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin stresle baş etme yöntemlerinin değerlendirilmesi. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 11(2), 1-12.
• Beck, AT. (1963), Thinking and depression: ı. Idiosyncratic content and cognitive distortions. Archives of General Psychiatry, 9(4), 324-333.
• Bucher-Maluschke, J. S. N. F., Oliveira, R. A. D., Silva, J. C., & Rodrigues, C. M. L. (2021), Transformations in the Family System after the Birth of a Child with Disability. Paidéia (Ribeirão Preto), 31. https://doi.org/10.1590/1982-4327e3124
• Cangür, Ş., Civan, G., Çoban, S., Mazhar, K., Karakoç, H., Budak, S., Ankaralı, H. (2013), Düzce ilinde bedensel ve/veya zihinsel engelli bireylere sahip ailelerin toplumsal yaşama katılımlarının karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(3), 1-9.
• Coşkun, Y., Akkaş, G. (2009), Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygı düzeyleri ile sosyal destek algıları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 213-227.
• Çatalbaş, M., Manav, G., Ocakçı, A. F. (2015), Kalp hastalığı olan down sendromlu çocukların ebeveynlerinin umutsuzluk düzeylerine aile merkezli hemşirelik yaklaşımı. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(3), 154-161
• Çengelci, B. (2009), Otizm ve down sendromlu çocuğa sahip annelerin kaygı umutsuzluk ve tükenmişlik duygularının karşılaştırılması. Ege Eğitim Dergisi, 10(2), 4-20.
• Danış, MZ. (2006), Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin yaşadığı duygular, çocuklarının geleceğe ilişkin düşünceleri ve umutsuzluk düzeyleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 17(2), 91-107.
• Demir, S. A., Keskin, G. (2018), Zihinsel engelli çocuğa sahip olan annelerin karşılaştıkları güçlükler -nitel bir çalışma-, The Journal of Academic Social Science Studies; 357-378
• Demir, Z. G., Güler, K., Aktan, E. A., & Sevimli, D. (2021), Comparison and examination of the death anxiety of parents with and without having mental retarded children. The Journal of Neurobehavioral Sciences, 8(1), 28. DOI: 10.4103/jnbs.jnbs_46_20
• Demirbilek, M. (2013), Zihinsel Engelli Bireylerin ve Ailelerinin Gereksinimleri. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 7(3): 58-63.
• Deniz, M. E., Dilmaç, B., Arıcak, O. T. (2009), Engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin durumluk-sürekli kaygı ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 953-968.
• Emerson, E., Hatton, C., Llewellyn, G., Blacker, J., Graham, H. (2006), Socio‐economic position, household composition, health status and indicators of the well‐being of mothers of children with and without intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 50(12), 862-873.
• Er, M. (2006), Çocuk, hastalık, anne-babalar ve kardeşler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 49(2), 155-168. George, D., Mallery, M. (2010), SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update. 10rd Ed., Boston, Pearson.
• Gogoi, R. R., Kumar, R., & Deuri, S. P. (2017), Anxiety, depression, and quality of life in mothers of children with intellectual disability. Open J Psychiatry Allied Sci, 8(1), 71-75. DOI: 10.5958/2394-2061.2016.00046.X
• Gördeles, B. N., İnci, F. (2014), Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Ailelere Verilen Grup Danışmanlığının Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Journal of Psychiatric Nursing/Psikiyatri Hemşireleri Derneği, 5(2), 84-91.
• İçmeli, C., Ataoğlu, A., Canan, F., Özçetin, A. (2008), Zihinsel özürlü çocukları olan ebeveynler ile sağlıklı çocuklara sahip ebeveynlerin çocuk yetiştirme tutumlarının karşılaştırıl¬ması. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 3, 21-28.
• Karadağ, G. (2009), Engelli çocuğa sahip annelerin yaşadıkları güçlükler ile aileden algıladıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. Taf Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 315-322.
• Karadağ, G. (2014), Özel Gereksinimi Olan Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Yaşadığı Zorluklar ve Çözüm Önerileri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(6), 491-494.
• Kaytez, N., Durualp, E., Kadan, G. (2015), Engelli çocuğu olan ailelerin gereksinimlerinin ve stres düzeylerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 197-214.
• Nalipay, M. J. N., & Ku, L. (2019), Indirect effect of hopelessness on depression symptoms through perceived burdensomeness. Psychological reports, 122(5), 1618-1631.
• Özmen, D., Çetinkaya, A. (2012), engelli çocuğa sahip ailelerin yaşadığı sorunlar. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 28, 35-49.
• Özsoy, S. A., Özkahraman, A. G. Ş., Çallı Y. H. F. (2006), Zihinsel engelli çocuk sahibi ailelerin yaşadıkları güçlüklerin incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 9(9), 69-77.
• Özyazıcıoğlu, N., Buran, G. (2014), Social support and anxiety levels of parents with disabled children. Rehabilitation Nursing, 39(5), 225-231.
• Özyazıcıoğlu, N. Ve Güdücü Tüfekçi, F. (2009). Yenidoğan yoğun bakım ünitesinde bebekleri bakım alan annelerin kaygı ve umutsuzluk düzeylerini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(4),66-73
• Spielberger, C. D. (1971), Development of the spanish edition of the state-trait anxiety ınventory. Revista Interamericana de Psicologia, 5(3-4), 145-158.
• Uğuz, Ş., Toros, F., İnanç, B. Y., Çolakkadıoğlu, O. (2004), Zihinsel ve/veya bedensel engelli çocukların annelerinin anksiyete, depresyon ve stres düzeylerinin belirlenmesi. Klinik Psikiyatri, 7(1), 42-47.
• Uyaroğlu, A. K., Bodur, S. (2009), Zihinsel yetersizliği olan çocukların anne-babalarında kaygı düzeyi ve bilgilendirmenin kaygı düzeyine etkisi. Taf Preventive Medicine Bulletin, 8(5), 405-412.