Bağımsız Denetim Şirketlerinin Critic-Copras Yöntemleriyle Sıralanması

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 3, 148 - 159, 15.07.2023

Mehmet Güner Turgut Karabulut Ersin Korkmaz

Öz

Bağımsız denetim, gerek işletmeler gerekse yatırımcılar açısından güven ortamının tesis edilmesi için gerekli bir süreçtir. Bundan dolayı, bağımsız denetime olan ihtiyaç ve bağımsız denetim şirket sayısı artmıştır. İşletmeler için bağımsız denetim şirketlerinin sundukları hizmetin kalitesi ve denetim şirketlerinin bu kalite çerçevesinde sıralanması önem kazanmıştır. Bu çalışma, Türkiye’de faaliyet gösteren ve dört büyük bağımsız denetim şirketi dışında kalan bağımsız denetim şirketlerinin, 2017–2021 yılları arasında yayımladıkları şeffaflık raporlarından edinilen bilgiler doğrultusunda denetim kalitesi ve gelir performansı kriterlerine göre çok kriterli karar verme teknikleriyle sıralanmasını ve şirketler tarafından yayımlanan şeffaflık raporlarına ilişkin bir durum tespiti yapılmasını amaçlamaktadır. Çalışmada sıralama yapmak üzere ele alınan kriterler bağımsız denetim şirketlerinin sorumlu denetçi sayısı, denetçilere verilen yıllık eğitimlerin süresi, şirketin bağımsız denetim hizmetlerinden elde ettiği gelir, bağımsız denetim dışındaki denetim ve güvence hizmetlerinden elde ettiği gelir, denetim dışı hizmetlerden elde edilen gelir ve Kamu Yararını İlgilendiren Kuruluşlar (KAYİK) sayısı olarak belirlenmiştir. Araştırmanın evrenini Kamuyu Aydınlatma Platformu verilerine göre, 2022 yılında Türkiye’de faaliyet gösteren 86 adet bağımsız denetim şirketi oluşturmaktadır. Bu şirketlerden dört büyük bağımsız denetim şirketi ve şeffaflık raporları bulunmayan ya da şeffaflık raporlarında eksik bilgiler bulunan şirketler çalışma kapsamından çıkartılarak çalışma verileri tam olan 28 bağımsız denetim şirketinin bilgileri kullanılmıştır. CRITIC yöntemine göre en önemli kriter sorumlu denetçi sayısı olup, diğer kriterler sırasıyla eğitim süresi, şirketin bağımsız denetim hizmetlerinden elde ettiği gelir, şirketin diğer denetim ve güvence hizmetlerinden elde ettiği gelir, denetim dışındaki hizmetlerden edinilen edilen gelir ve KAYİK sayısı olarak tespit edilmiştir. Daha sonra COPRAS yöntemine göre en iyi ilk üç bağımsız denetim şirketi sırasıyla AAC, MERİDYEN ve GÜRELİ olurken, son üç bağımsız denetim şirketi sırasıyla MBK, DMF ve ARILAR şeklinde sıralanmıştır. Ayrıca şeffaflık raporlarının bir standart dâhilinde hazırlanmadığı, özellikle içerikleri açısından farklılıklar olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bağımsız denetim, çok kriterli karar verme teknikleri, şeffaflık raporları

Ranking Independent Audit Companies by Critic-Copras Methods

Öz

Independent auditing is a necessary process for estab-lishing an environment of trust for both businesses and investors. Therefore, the need for independent auditing and the number of inde- pendent audit companies have increased. The quality of the service provided by independent au-dit companies for businesses and the ranking of audit companies within the framework of this quality have gained importance. This study aims to rank the independent audit companies oper- ating in Tur-key, excluding the four big independent audit compa-nies, using multi-criteria de-ci- sion-making techniques accor-ding to audit quality and revenue performance criteria, in line with the information obtained from the transparency re-ports published between 2017 and 2021. In addition, one of the aims of the study is to make due diligence on the transparency reports pub- lished by indepen-dent audit companies. To rank in the study, we determined the criteria for the number of respon-sible auditors of the independent audit companies, the duration of the annual training given to the auditors, the income the company derives from inde-pendent audit ser- vices, the income obtained from audit, and assurance services other than in-dependent auditing, the income obtained from non-audit ser-vices, and the number of Public Interest Organizations. According to the Public Disc-losure Platform data, the uni-verse of the research consists of 86 inde- pendent audit companies operating in Tur-key in 2022. Four big inde-pendent audit companies and companies that do not have transparency reports or that have missing information in their transparency reports were excluded from the scope of the study, and the information of 28 independent audit companies with full working data was used. According to the CRITIC method, the most important criterion is the number of engagement partners, and other criteria are determined as training time, income from independent audit services, income from other auditing and assurance services, income from non-audit services, and the number of Public Interest Organizations. According to the COPRAS method, the top three independent audit companies are AAC, MERIDYEN, and GÜRELİ; the last three independent audit companies are listed as MBK, DMF, and ARILAR. In addition, it has been determined that transparency reports are not prepared within a standard, and there are differences, especially in terms of content.

Anahtar Kelimeler

Independent audit, multi-criteria decision-making techniques, transparency reports

Kaynakça

• Acar, D., Senal, S., & Usul, H. (2011). Bağımsız denetim kalitesi: Denetim firmaları üzerine bir araştırma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(22), 273–306.
• Akçakanat, Ö. (2021). Dört büyük bağımsız denetim firmasının mairca yöntemi ile karşılaştırılması. Muhasebe ve Denetime Bakış, 21(64), 123–146.
• Arslan, R. (2020). Critic yöntemi. İçinde H. Bircan (Çev.), Çok kriterli karar verme problemlerinde kriter ağırlıklandırma yöntemleri (1. Baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Arsu, T. (2022). Assessment of macroeconomic performances and human development levels of BRICS and MINT countries using CRITIC and COPRAS methods. Pacific Business Review International, 14(10), 1–19.
• Bağımsız Denetim Yönetmeliği (2012). Resmî gazete, resmî gazete sayısı: 28509.
• Bezirci, M., & Karasioğlu, F. (2011). Türkiye’de denetimin tarihsel gelişimi.Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(21), 571–592.
• Bozkurt, N. (2015). Muhasebe denetimi. Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Cameran, M., Livatino, M., Pecchiari, N., & Viganò, A. (2003). A survey of the impact of mandatory rotation rule on audit quality and audit pricing in Italy. Second European Auditing Research Network Sym- posium, Manchester.
• Cameran, M. (2007). Auditing in Italy: The development of a highly-regu- lated setting before and after the Parmalat case. In R. Quick, S. Turley & M. Willekens (Eds.). Auditing, trust and governance (1st ed., p. 24). Routledge.
• Chen, Y. S., Hsu, J., Huang, M. T., & Yang, P. S. (2013). Quality, size, and performance of audit firms. International Journal of Business and Finance Research, 7(5), 89–105.
• Çilek, A. (2022). Entegre CRITIC-COPRAS yaklaşımıyla Covid-19 salgınının Borsa İstanbul Turizm Endeksinde işlem gören şirketlerin finansal performansına etkisi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 263–281.
• Čular, M. (2017). Transparency report delay and disclosure by Croatian audit firms. Croatian Operational Research Review, 8(1), 299–316. [CrossRef]
• Deumes, R., Schelleman, C., Vander Bauwhede, H., & Vanstraelen, A. (2012). Audit firm governance: Do transparency reports reveal auditquality? Auditing: A Journal of Practice and Theory, 31(4), 193–214. [CrossRef]
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objec- tive weights in multiple criteria problems: The critic method. Com- puters and Operations Research, 22(7), 763–770. [CrossRef]
• Erdoğan, S., & Solak, B. (2016). Türkiye’de şeffaflık raporları ve bağımsız denetim sektörüne yönelik ampirik bir çalışma. Çankırı Karatekin Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 175–195. Goodwin, J., & Seow, J. L. (2002) The influence of financial reporting and auditing: Perception of auditors and directors in Singapore. Accounting and Finance, 42(3), 195–223. [CrossRef]
• Grant, P. (2010). https://www.accountancyage.com/2010/06/16/top-50-5 0-top-of-the-pile/. Erişim Tarihi: 22.10.2022.
• Gürol, B., & Tüysüzoğlu, T. (2016). Türkiye’de kamu yararını ilgilendiren kuruluşlar nezdinde bağımsız denetim yapan denetim kuruluşlarının şeffaflık raporları üzerinde bir inceleme. Muhasebe ve Denetime Bakış, 15(47), 131–148.
• Holm, C., & Warming-Rasmussen, B. (2007). An account of accountants: Audit regulation and the audit profession in Denmark. In R. Quick, S. Turley & M. Willekens (Eds.). Auditing, trust and governance (1st ed., p. 24). Routledge.
• Jakšić, D., Mijić, K., & Andrić, M. (2012). Analysis of variations in the perfor- mance of audit firms in the Republic of Serbia. Economic Annals, 57(193), 71–91. [CrossRef]
• Kapıcıgil, A. (2007). Kalite Nedir? Hizmet Kalitesi Nedir? Kalite Güvence Kavramı. 2. Türkiye muhasebe Forumu.
• Kaval, H. (2008). Muhasebe denetimi (3.Baskı). Gazi Kitabevi.
• KGK (2021). Bağımsız Denetim Kuruluşu Resmi Sicili. https://denkur.kgk.g ov.tr/. Erişim Tarihi: 25.10.2022.
• Messier, W. F. (1997). Auditing: Systematic approach. McGraw-hill printed. University of Florida.
• Mulliner, E., Smallbone, K., & Maliene, V. (2013). An assessment of sustain- able housing affordability using a multiple criteria decision making method. Omega, 41(2), 270–279. [CrossRef]
• Özbek, A. (2017). İlkokul öğretmenleri sağlık ve sosyal yardım sandığı’nın finansal performans analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 1–31.
• Rouyendegh (Erdebilli), B. D., & Nacar, E. N. (2020). COPRAS Yöntemi ile Tedarikçi Seçimi. İçinde M. Kabak, Y. Çınar (Çev.), Çok kriterli karar verme yöntemleri ms excel çözümlü uygulamalar. COPRAS Yöntemi ile. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Sağlam, N., & Azgın, N. (2016). Türk Ticaret Kanunu ve son yasal düzenle- melerin finansal raporlama ve denetime etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadive İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 1515–1526. Seçme, G. (2022). Firma performans Değerlendirmesine çok kriterli Yaklaşım: Bankacılık Sektörü üzerine bir uygulama. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 7(2), 457–480.
• Tanç, A., & Gümrah, A. (2016). Şeffaflık raporları çerçevesinde bağımsız denetim kuruluşlarının sürekli mesleki eğitim politikalarının analizi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 18(Özel Sayı-1), 419–438.
• Türel, A., Türel, A., & Çiftci, H. N. (2017). Ülkemizde bağımsız denetim: Son 10 yıla bakış. İçinde A. G. Yücel (Çev.), Seçmeler. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Muhasebe Enstitüsü Yayınları.
• Yazıcı, N. (2019). Türkiye'de bağımsız denetim şirketlerinin gelirlerini etkileyen unsurların şeffaflık raporlarının analizi ile belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 168–180.