Evaluation of Ottoman Waqf Managers from the Perspective of Entrepreneurial and Machiavellian Leadership

Yıl 2024, Cilt: 38 Sayı: 3, 166 - 176, 15.07.2024

Cemre Cankurt Yasin Bayar

https://doi.org/10.16951/trendbusecon.1453607

Öz

The aim of this study is to explain the activities of trustees, who were the managers of foundations in the Ottoman Empire, in relation to entrepreneurial and Machiavellian leadership typologies. In this context, it is discussed under which leadership typology the main motivation motive behind the trustees' aim of making profit through foundation transactions will be handled. In line with the purpose of the study, historical sources were analyzed by adopting an interpretative phenomenological approach from qualitative research techniques. In this context, a theoretical background on leadership, entrepreneurial leadership and Machiavellian leadership was created by making use of the existing literature to analyze managers in the context of the identified leadership typologies. With the evaluation of the findings obtained on the axis of the typologies, it was determined that foundation trustees have the characteristics such as initiative, analytical thinking, risk-taking, courage, etc. that a leader should have. Finally, it has been concluded that the trustees act on the axis of both entrepreneurial leader and Machiavellian leader typologies with the effect of the changes in the foundation institution and the economy in the historical process.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Waqf, Leadership, Entrepreneurial, Machiavellian

Osmanlı Vakıf Yöneticilerinin Girişimci ve Makyavelist Liderlik Perspektifinden Değerlendirilmesi

Öz

Çalışmanın amacı, Osmanlı Devleti’nde vakıfların yöneticisi konumunda bulunan mütevellilerin yürüttükleri faaliyetlerin girişimci ve makyavelist liderlik tipolojileriyle ilişkilendirilerek açıklamaktır. Bu bağlamda mütevellilerin vakıf işlemleri yoluyla kazanç sağlama amaçlarının arkasında yatan temel motivasyon güdüsünün hangi liderlik tipolojisi altında ele alınacağı tartışılmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda nitel araştırma tekniklerinden yorumlayıcı fenomenolojik yaklaşım benimsenerek tarihsel kaynaklar incelenmiştir. Bu kapsamda yöneticilerin belirlenen liderlik tipolojileri bağlamında analiz edilmesi için mevcut literatürden faydalanarak liderlik, girişimci liderlik ve makyavelist liderlik hakkında teorik bir arka plan oluşturulmuştur. Elde edilen bulguların, belirlenen tipolojiler ekseninde değerlendirilmesi ile vakıf mütevellilerinin, bir liderde bulunması gereken inisiyatif alma, analitik düşünme, riski üstlenme, cesaret vb. özellikleri taşıdığı tespit edilmiştir. Nihai olarak tarihi süreç içerisinde vakıf kurumunda ve ekonomide meydana gelen değişimlerin de etkisiyle mütevellilerin hem girişimci lider hem de makyavelist lider tipolojileri ekseninde hareket ettikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Vakıf Yöneticisi, Liderlik, Girişimcilik, Makyavelizm

Kaynakça

• Alkan, M. (2007). OsmanlI Vakıf Sisteminde Bozulma Üzerine Bazı Düşünceler. Türk Dünyası Araştırmaları, (166),66–83. [CrossRef]
• Akgündüz, A. (1996). İslam Hukuku ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesi. Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Akgündüz, A. (2011). The Ottoman Waqf Administration in The 19th and Early-20th Centuries: Continuities and Discontinuities. Acta Orientalia, 64(1), 71-87. [CrossRef]
• Akkuş, Y., & Menteş, S. A. (2018). Osmanlı İmparatorluğu'nda Girişimcilik: Klasik Dönem Üzerine Bir Çalışma. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 169-186. [CrossRef]
• Andrew, J., Cooke, M. & Muncer, S. J. (2008). The Relationship Between Empathy and Machiavellianism: An Alternative to Empathizing–Systemizing Theory. Personality and Individual Differences, 44, 1203- 1211. [CrossRef]
• Arslanboğa, K. (2018). Osmanlı Devletiʼnde Vakıf Yönetiminde Tevliyet: İstanbul Örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16 (32), 551-558. [CrossRef]
• Aslan, M. M., & Bulut, Y. (2018). Kutadgu Bilig’de İyi Yönetimin Esasları. Ombudsman Akademik(1), 15-25. [CrossRef]
• Austın, E. J., Farrelly, D., Black, C. & Moore, H. (2007). Emotional Intelligence, Machiavellianism and Emotional Manipulation: Does EI Have a Dark Side? Personality and Individual Differences, 43, 179-189. [CrossRef]
• Ballı, A. (2017). Girişimcilik ve Girişimci Tipolojileri. Süleyman Demirel Üniversitesi SosyaL Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (29), 143-166. [CrossRef]
• Barut M. (1996). Makyavelizm’in toplumsal temelleri. [Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi]. [CrossRef]
• Bay, M., & Akpınar, S. (2017). Liderlik Tarzları ve Girişimcilik Özellikleri Üzerine Bir Uygulama. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi , 10(52), 964-973. [CrossRef]
• Belschak, F. D., Muhammad, R. S., & Den Hartog, D. N. (2018). Birds of a feather can butt heads: When Machiavellian employees work with Machiavellian leaders. Journal of Business Ethics, 151, 613-626. [CrossRef]
• Bjerke, B., & Hultman, C. M. (2003). A dynamic perspective on entrepreneurship, leadership and management as a proper mix for growth. International Journal of Innovation and Learning, 1(1), 72-93. [CrossRef]
• Bulut, Y., & Aslan, M. M. (2022). Yönetimde Karar Verme Süreçlerine İlişkin Bir Öneri: Kurumsal Kaynak Planlamasi (Erp). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 1260-1270. [CrossRef]
• Candan, H. (2011). Osmanlı’dan Günümüze Türk Topraklarında Girişimcilik Serüvenine Dair Bir Değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2),157-174. [CrossRef]
• Cansel, E. (1988). Vakıf, Kuruluşu, İşleyişi ve Amacı. Vakıflar Dergisi, 20, 321-327. [CrossRef]
• Creswell, J. W., Hanson, W. E., Clark Plano, V. L., & Morales, A. (2007). Qualitative Research Designs: Selection and Implementation.The Counseling Psychologist,35(2),236–264. [CrossRef]
• Creswell, J.W. (2018). Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni (Çev. Ed. M. Bütün ve S.B. Demir). Siyasal Kitabevi.
• Çağatay, N. (2006). Osmanlı İmparatorluğumla Riba-Faiz Konusu Para Vakıfları ve Bankacılık. Vakıflar Dergisi, 9,39-66. [CrossRef]
• Çizakça, M. (1998). Awqaf In History and Its Implications for Modern Islamic Economies. Islamic Economic Studies, 6(1), 43-70. [CrossRef]
• Çizakça, M. (2006). Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları. Türkiye’de Hayırseverlik: Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet Araştırması, TÜSEV, İstanbul, 21-31. [CrossRef]
• Covin, J. G. & Slevin, D. (2002). The Entrepreneurial Imperatives of Strategic Leadership. [CrossRef].
• Dahling, J.J., B.G. Whitaker & P.E. Levy. 2009. “The Development and Validation of a New Machiavellianism Scale”, Journal of Management, 35(2).
• Darling, J., Gabrielsson, M., & Seristö, H. (2007). Enhancing contemporary entrepreneurship: A focus on management leadership. European Business Review, 19(1),4-22. [CrossRef]
• Deguilhem, R. (2008). "The Waqf In The City". In The City in the Islamic World. Leiden, The Netherlands: Brill, 923-950. [CrossRef]
• De Hoogh, A. H. B., Den Hartog, D. N., & Belschak, F. D. (2021). Showing one's true colors: Leader Machiavellianism, rules and instrumental climate, and abusive supervision. Journal of Organizational Behavior, 42(7), 851–866. [CrossRef]
• Demir, F. (2023). Girişimci Liderlik: Kavram, İlişki ve Yaklaşımlar. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(43), 444-478. [CrossRef]
• Drory, A., & Gluskinos, U. M. (1980). Machiavellianism and leadership. Journal of Applied Psychology, 65(1), 81. [CrossRef]
• Durukan, T. (2006). Dünden Bugüne Girişimcilik ve 21. Yüzyılda Girişimciliğin Önemi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1 (2), 25-37. [CrossRef]
• Erçetin, S. S. (2000). Lider Sarmalında Vizyon. Nobel Yayınevi.
• Ergun, T. (1981). Türk Kamu Yönetiminde Önderlik Davranışı. TODAİE Yayını.
• Erol, A. (2016). 78 Numaralı Mühimme Defteri'nde (H.1018/M.1609-1610) Yer Alan Anadolu Eyaleti'ne Ait Hükümlerin Tasnif Ve Tahlîli. (Tez No: 441023)[Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Geiger, M. (2015). Estetik Anlayış (Çev. T. Mengüşoğlu). Doğu Batı Yayınları.
• Genç, M. (2006) "NÂZIR", TDV İslâm Ansiklopedisi, 449-450. [CrossRef]
• Genç, M. (2014). Klâsik Osmanlı Sosyal-İktisadî Sistemi ve Vakıflar. Vakıflar Dergisi, 42, 9-18. [CrossRef]
• Gkorezis, P., Petridou, E., & Krouklidou, T. (2015). The detrimental effect of machiavellian leadership on employees’ emotional exhaustion: Organizational cynicism as a mediator. Europe's journal of psychology, 11(4), 619. [CrossRef]
• Greenberg, D., Mckone-Sweet, K. & Wilson, H. J. (2011). The New Entrepreneurial Leader: Developing Leaders Who Shape Social and Economic Opportunity. (1st Edition Ed.), Usa: Berrett-Koehler Publishers Inc.
• Güney S, & Mandacı G (2009). Makyavelizm ve Etik Algısı İlişkileri: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma. Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 27(2): 83-104. [CrossRef]
• Güran, T. (2006). Ekonomik ve Mali Yönleriyle Vakıflar Süleymaniye ve Şehzade Süleyman Paşa Vakıfları. Kitabevi Yayınları.
• Güven, T. (2016). Osmanlı İmparatorluğu’nda Ayanlar, Sermaye Birikimi ve Girişimcilik. Türkiye İslam İktisadı Dergisi, 3 (1), 63-88. [CrossRef]
• Hellriegel, D . & J. W. Slocum (1992). Management. Addison Wesley Publising Company.
• Hmieleski, K. M., & Ensley, M. D. (2007). A contextual examination of new venture performance: Entrepreneur leadership behavior, top management team heterogeneity, and environmental dynamism. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 28(7), 865-889. [CrossRef]
• Hussain, N. & Li B. (2022). Entrepreneurial Leadership and Entrepreneurial Success: The Role of Knowledge Management Processes and Knowledge Entrepreneurship. Frontiers in Psychology. Volume 13. [CrossRef]
• Ireland, R. D., Hitt, M. A., & Sirmon, D. G. (2003). A model of strategic entrepreneurship: The construct and its dimensions. Journal of management, 29(6), 963-989. [CrossRef]
• İnalcık, H. (2019). Vakıf Medeniyeti. Vakıflar Dergisi, 80.Yıl Özel Sayısı, 245-247. [CrossRef]
• İstanbul Kadı Sicilleri 66 Bab Mahkemesi 151 Numaralı Sicil (H. 1143-1144 / M. 1731) / proje yönetmeni M. Âkif Aydın ; editör Coşkun Yılmaz ; çeviri yazı / mukabele Abdullah Sivridağ – Ali Coşkun ; kontrol M. Âkif Aydın – Mehmet Akman – Feridun M. Emecen – İdris Bostan – Mehmet İpşirli. – İstanbul : Kültür AŞ, 2019. [CrossRef]
• İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 18 Numaralı Sicil (H. 1086-1087/M. 1675-1676). / hazırlayanlar Salih Kahriman, Fuat Recep, Sabri Atay, Hüseyin Kılıç, Yılmaz Karaca, Rasim Erol; Arapça metin Mehmet Akman ; kontrol eden Fikret Sarıcaoğlu ; proje yönetmeni M. Akif Aydın ; ed. Coşkun Yılmaz. -- İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2010. [CrossRef]
• İstanbul Kadı Sicilleri Üsküdar Mahkemesi 1 Numaralı Sicil (H.919-927 / M. 1513-1521). / Bilgin Aydın, Ekrem Tak ; proje yönetmeni M. Akif Aydın ; ed. Coşkun Yılmaz. -- İstanbul : Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2008. [CrossRef]
• Karademir, Z. (2023). Osmanlı Usulü" Girişimciler" Olarak Mültezimler: 17. Yüzyılın İlk Yarısında Rumeli İltizamlarında Ortaklık İlişkileri. History Studies, 15 (1), 113-136. [CrossRef]
• Karagöz, S. (2022). Osmanli Vakıf Sisteminde Yönetici Olarak Kadın Mütevelliler. Journal Of Ottoman Legacy Studies (Omad), 9(23). [CrossRef]
• Karol, R. (2015). Leadership in the Context of Corporate Entrepreneurship. Journal of Leadership Studies, 8(4), 30–34. [CrossRef]
• Kaya, M. Y. (2021). Osmanlı Vakıf Hukuku (Ömer Hilmi Efendi’nin Ahkâmü’l-Evkâf’ı Özelinde). Sonçağ Akademi.
• Kazıcı, Z. (2003). Osmanlı Vakıf Medeniyeti. Bilge Yayıncılık.
• Kepecioğlu, K. (1942). Bursa’da Şer'i Mahkeme Sicillerinden ve Muhtelif Arşiv Kayıtlarından Toplanan Tarihî Bilgiler ve Vesikalar. Vakıflar Dergisi, 2, 405-417. Erişim tarihi: [CrossRef]
• Kesidou, E., & Carter, S. (2018). Entrepreneurial Leadership: an Exploratory Study of Attitudinal and Behavioral Patterns Over The Business Life-Cycle. International review of entrepreneurship, 16(1), 63-88. Erişim adresi: [CrossRef]
• Koçel, T. (2011). İşletme Yöneticiliği. Beta Basım.
• Kunt, M. (1997). Müteşebbis Bir Osmanlı Veziri: Derviş Mehmed Paşa. Toplum ve Bilim, 2, 47-64. Erişim adresi:[CrossRef]
• Machiavelli N. (1994). Prens, çev. Nazım Güvenç. Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Mattare, M. (2008). Teaching entrepreneurship: The case for an entrepreneurial leadership course. In United States Association for Small Business and Entrepreneurship. Conference Proceedings (p. 78). United States Association for Small Business and Entrepreneurship. [CrossRef]
• Mehmood, M., Zhang, J., Akram, U. & Tariq, A. (2021). Entrepreneurial leadership: the key to develop creativity in organizations. Leadership & Organization Development Journal. [CrossRef]
• Minett, D., Yaman, H. R., & Denizci, B. (2009). Leadership Styles And Ethical Decision-Making in Hospitality Management. International Journal of Hospitality Management, 28(4): 486-493. [CrossRef]
• Mohamed, A. N. T. I., & Samman, A. M. A. (2022). Moral identity as moderator in the relationship between Machiavellian leadership perception and employees’ opportunistic behaviors. Information Sciences Letters, 11(1), 241-256. [CrossRef]
• Mueller, S. L., Thomas, A. S. (2001). Culture and Entrepreneurial Potential: A Nine Country Study of Locus of Control and İnnovativeness. Journal of Business Venturing, 16 (1), 51-75. [CrossRef]
• Nelson, DL. & Quick, JC. (1997), Organizational Behaviour, Foundations Realities and Challenges, St.Poul M.N.: West Publishing Company.
• Oğuz, İ. (2015). Osmanlı Vakıflarında İstibdal Problemi (Midilli Örneği). Tarih Araştırmaları Dergisi, 34(58), 583-602. [CrossRef]
• Özgüdenli, O.G. (2012). Vakfiye. TDV İslâm Ansiklopedisi, 42, 467-469. [CrossRef]
• Özsoy E. & Ardıç K. (2017). Karanlık Üçlü’nün (Narsisizm, Makyavelizm Ve Psikopati) İş Tatminine Etkisinin İncelenmesi. Yönetim ve Ekonomi 24(2): 391-406. [CrossRef]
• Öztürk, N. (2006). Mütevelli. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 32, 217-220.
• Pamuk, Ş. (2003). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İletişim Yayınları.
• Paulhus, DL. & Jones, DN. (2009). Machiavellianism. Individual Differences in Social Behavior, (s. 93-108), New York: Guilford. [CrossRef]
• Paudel, S. (2019). Entrepreneurial leadership and business performance: Effect of organizational innovation and environmental dynamism. South Asian Journal of Business Studies. [CrossRef].
• Rahim, H.L., Abidin, Z.Z., Mohtar, S. & Ramli, A. (2015). The Effect of Entrepreneurial Leadership towards Organizational Performance. International Academic Research Journal of Business and Technology, 1(2), 193-200. [CrossRef]
• Renko, M., Tarabisby, A.E., Casrud, A.L. & Brannback, M. (2015). Understanding and Measuring Entrepreneurial Leadership Style, Journal of Small Business Management, 53(1), 54-74. [CrossRef]
• Rogojan, P. (2009). Deviant Workplace Behavior in Organizations: Antecedents, Influences and Remedies. [Unpublished Master Thesis, University of Vienna]
• Schermerhorn, J. R., Hunt, J. G. & Osborn, R. N. (1995). Basic Organizational Behavior. New York: John Wiley & Sons Inc.
• Sertoğlu, R. (2010). Stratejik Liderlik. İstanbul: Etap Yayınevi.
• Stradovnik, K., & Stare, J. (2018). Correlation between Machiavellian leadership and emotional exhaustion of employees: Case study: Slovenian municipalities. Leadership & Organization Development Journal, 39(8), 1037-1050. [CrossRef]
• Surie, G., & Ashley, A. (2008). Integrating pragmatism and ethics in entrepreneurial leadership for sustainable value creation. Journal of Business Ethics, 81(1), 235-246. [CrossRef]
• Şensoy, F. (2016). Osmanlı İmparatorluğu’nda Vakıfların Ekonomik Boyutları. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi (10), 41-63. [CrossRef]
• Şenyurt, A. (2013). Osmanlı’da Girişimcilik. Sosyoloji Yıllığı Kitap Dizisi, 201-214.
• Tabakoğlu, A. (2016). Osmanlı Mali Tarihi. Dergah Yayınları.
• Talip, M. (2019). Etik Liderlik Ve Makyavelizmin Ekip Etkililiği Üzerine Etkileri: Örgüt Temelli Özsayginin Düzenleyici Rolü. [Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi]. [CrossRef]
• Tang, T. L., Chen, Y. & Sutarso, T. (2008). Bad Apples in Bad (Business) Barrels: The Love of Money, Machiavellianism, Risk Tolerance and Unethical Behavior. Management Decision, 46(2), 243-263. [CrossRef]
• Tepper, B. J. (2000). Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43(2), 178–190. [CrossRef].
• Ximenes, M., Supartha, W. G., Dewi, I. G. A.M, & Sintaasih, D. K. (2019). Entrepreneurial Leadership Moderating High Performance Work System and Employee Creativity on Employee Performance. Cogent Business & Management, 6,1-12. [CrossRef]
• Werner, I. (1993), Liderlik ve Yönetim. (Çeviren: Vedat Üner).Rota Yayınları.
• Wilson, D. S., Near, D. C., & Miller, R. R. (1998). Individual differences in Machiavellianism as a mix of cooperative and exploitative strategies. Evolution and Human Behavior, 19(3), 203–212. [CrossRef].
• Wolfson, S. L. (1981). Effects of Machiavellianism and Communication on Helping Behaviour During an Emergency. British Journal of Social Psychology, 20(3), 189- 195. [CrossRef]
• Yediyıldız, B. (2003). XVIII. yüzyılda, Türkiye’de Vakıf Müessesesi. Türk Tarih Kurumu.
• Young Entrepreneur Council (2013). 12 Essential Traits of Successful Start-Up Leaders. [CrossRef], (Erişim Tarihi: 20.02.2024).
• Yurdakul, İ. (2019). Osmanlı Vakıf Sisteminde İstibdal Uygulaması: Çamlıca’daki İvaz Fakih Vakfı Örneği (1831). 29 Mayıs Üniversitesi Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu-VI, 11-13 Mayıs 2018 Sempozyum Kitabı içinde, (733- 745).