Demir Çelik Sektöründe Geri Dönüşüm Ekonometrisi: Türkiye Örneği

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 119 - 142, 28.06.2024

Ümit Remzi Ergün Meliha Ener

https://doi.org/10.31454/troyacademy.1349460

Öz

Yirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra değişen demografik yapının bir nedeni olarak üretim ve tüketim değerleri artış göstermiştir. Bu artışla birlikte doğal kaynakların varlıkları korunmaya ve geri dönüştürmeye ihtiyaç duymaktadır. Doğal kaynakların varlıklarında yaşanan artış onların iktisadî değerlerine de etki etmektedir. Birçok endüstri için hayatî önem arz eden demir çelik sektörü de bu durumdan etkilenen sektörler arasında öncelikli olarak yer almaktadır. Bu nedenle çalışmada 2013-2022 yıllarına ait dönemde üçer aylık veriler kullanılarak, demir çelik sektörü ihracatı ile demirli atık ve hurda ithalatı ve gemi söküm ithalatı değişkenleri üzerinde zaman serisi analizleri Türkiye için gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular Toda-Yamamoto nedensellik testine tabi tutularak sonuçlar değerlendirilmiş ve önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Demir Çelik, Geri Dönüşüm, Hurda İthalatı, Zaman Serisi Analizi, Toda-Yamamoto

Recycling Econometrics in the Iron and Steel Industry: The Case of Turkey

Öz

After the second half of the twentieth century, production and consumption values have increased as a result of the changing demographic structure. With this increase, the assets of natural resources need to be protected and recycled. The increase in the assets of natural resources also affects their economic value. The iron and steel sector, which is vital for many industries, is among the sectors primarily affected by this situation. For this reason, in this study, time series analyses on iron and steel sector exports, ferrous waste and scrap imports and shipbreaking imports variables were conducted for Turkey using quarterly data for the period 2013-2022. The findings are subjected to Toda-Yamamoto causality test, the results are evaluated and recommendations are made.

Anahtar Kelimeler

Iron and Steel, Recycling, Scrap Imports, Time Series, Toda-Yamamoto

Kaynakça

• Aktaş, C. (2009). “Türkiye’nin İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik Analizi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (18), 35-47.
• Alimi, S. R. ve Ofonyelu, C. C. (2013). “Toda Yamamoto Causality Test Between Money Market Interest Rate and Expected Inflation: The Fisher Hypothesis Revisited”, European Scientific Journal, 9(7), 125-142. https://doi.org/10.19044/esj.2013.v9n7p%p
• Başol, O. (2013). Yeşil İşler Sürdürülebilir Girişimlerde İnsan Onuruna Yakışır İşler ve Düşük Karbon Ekonomisi. KESAM. Erişim tarihi: 01.08.2023, http://acikerisim.kirklareli.edu.tr:8080/xmlui/handle/20.500.11857/427
• Bıyık, Y. ve Özkale, L. (2017). “Demir Çelik Endüstrisi Üretim Yöntemleri ile İhracat Katma Değer ve Karbon Emisyonu Azaltma Politikaları Arasındaki İlişki”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13). 718-735.
• Bilgen, D. H. (2019). Demir Çelik Endüstrisinde Atık Yönetimi ve Sıfır Atık Çalışmaları. UDCS’19 Fourth International Iron and Steel Symposium, 4-6 April, Karabuk. 195-198.
• Ceylan, R. ve Başer, S. (2014). “Türkiye’de Petrol Tüketimi ile Reel GSYİH Arasındaki Uzun Dönem İlişkinin Johansen Eş-Bütünleşme Yöntemi ile Analiz Edilmesi”, Business and Economics Research Journal, 5(2), 47-60.
• Çetin, B. ve Filiz, T. (2023). “Küresel Hurda Demir Ticareti İlişkilerinin Sosyal Ağ Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1). 158-172. https://doi.org/10.30798/makuiibf.1097376
• Çeviker, E. (2020). Sektör Raporu, İzmir: Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği Yayınları.
• Dahlström, K ve Ekins, P. (2006). “Combining Economic and Environmental Dimensions: Value Chain Analysis of UK Iron and Steel Flows”, Ecological Economics, 58(3). 507-519. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2005.07.024
• Dikmen, N. (2018). Ekonometriye Giriş Temel Kavramlar ve Uygulamalar, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Duvar, N. Ç. (2021). Türkiye’de Borsa Endeksinin Altın Döviz Kuru Petrol ve Korku Endeksi İlişkisinin Ekonometrik Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Erzurum.
• DPT. (2001). Gemi İnşaa Sanayi ve Rekabet Edebilirlik Özel İhtisas Komisyon Raporu.
• Engle, R. ve Granger, C. (1987). “Co-integration and Error Correction: Representation, Estimation and Testing”, Econometrica, 55(2), 251-276. https://doi.org/10.2307/1913236
• Erdem, D., Yanmaz, M., Ertem, M. E. ve Karakaya, G. B. (2004). Sürdürülebilir Kalkınma ve Demir Çelik Sektörü. MMO Yayınları.
• Erol, F. G., ve Türkmen, S. Y. (2020). “Çelik Hurdası Vadeli İşlem Sözleşmeleri”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 388-405. https://doi.org/10.29106/fesa.757906
• Fleischemann, M., Bloemhof-Ruward, M., Dekker, R., Laan, E., Nunen, A. E. E. ve Wassenhove, L. N. (1997). “Quantitative Models for Reverse Logistics: A Review”, European Journal of Operational Research, 103(1), 1-17. https://doi.org/10.1016/S0377-2217(97)00230-0
• Fruehan, R. J. (2009). “Research on Sustainable Steelmaking”, Metallurgical and Materials Transactions A, 40B, 123-133. https://doi.org/10.1007/s11663-008-9223-x
• Karaçay, G. (2005). “Tersine Lojistik: Kavram ve İşleyiş”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 317-332.
• Hanck, C., Arnold, M., Gerber, A., ve Schmelzer, M. (2021). Introduction to Econometrics with R, Germany: Universität Duisburg-Essen.
• Higashida, K. ve Managi, S. (2014). “Determinants of Trade in Recyclable Wastes: Evidence from Commodity-based Trade of Waste and Scrap. Environment and Development Economics”, 19(2), 250-270. https://doi.org/10.1017/S1355770X13000533
• Huh, K. S. (2011). “Steel Consumption and Economic Growth in Korea: Long-term and Short-term Evidence”, Resources Policy, 36(2), 107-113. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2011.01.005
• Kahraman, O. (2021). “Tasarruf Kavramının Üretim Sürecindeki Anatomisi Üzerine Bir Analiz”, Çalışma ve Toplum, 1(68), 415-426.
• Karadaş, F. C. (2022). İthalat İhracat ve Döviz Kurunun Dış Ticaret Dengesi Üzerindeki Etkileri: Zaman Serisi Analizi. Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
• Karagöl, V. ve Erdoğan, M. (2016). “Cari Açığın Belirleyicilerine Yönelik Bir Zaman Serisi Analizi: Türkiye Örneği”, Sakarya İktisat Dergisi, 5(2), 31-56.
• Koca, A. ve Yıldırım, N. (2021). “Türkiye Ekonomisinde Hizmet İhracatının Temel Belirleyicileri: Zaman Serisi Analizi”, Hacettepe Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(3), 441-458. https://doi.org/10.17065/huniibf.835921
• Kutlar, A. (1998). Bilgisayar Uygulamalı Ekonometriye Giriş, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Kültür, M. (2017). Tersanelerde Gemi Onarımı Tadilatı ve Hurdaya Ayırma İşlemleri Sırasında Ortaya Çıkan Atık Ürünlerinin Geri Dönüşüm ve Yeniden Kullanım Alternatiflerinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Lee, H. ve Sohn, I. (2015). “Global Scrap Trading Outlook Analysis for Steel Sustainability”, Journal of Sustainable Metallurgy, 1, 39-52. https://doi.org/10.1007/s40831-015-0007-7
• Marx, K. (2016). Kapital Ekonomi Politiğin Eleştirisi – I, İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. (2016). Kapital Ekonomi Politiğin Eleştirisi – III, İstanbul: Yordam Kitap.
• Nieh, C. C. ve Yau, H. Y. (2004). “Time Series Analysis for the Interest Rates Relationships Among China, Hong Kong, and Taiwan Money Markets”, Journal of Asian Economics, 15(1), 171-188. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2003.11.003
• Oda, J., Akimoto, K. ve Tomoda, T. (2013). “Long Term Global Availability of Steel Scrap”, Resources, Conservation and Recycling, (81), 81-91. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2013.10.002
• Ohimahin, E. I. (2013). “Scrap Iron and Steel Recycling in Nigeria”, Greener Journal of Environmental Management and Public Safety, 2(1), 1-9. https://doi.org/10.15580/gjemps.2013.1.010613362
• Ouyang, R., Ma, J., ve Xiao, X. (2023). “Dependence Structure and Risk Spillover Among Nonferrous Metal Futures: A Vine Copula Approach”, Applied Economics Letters, 30(9), 1253-1260. https://doi.org/10.1080/13504851.2022.2044010
• Özer M. ve Erdoğan, L. (2006). “Türkiye'de İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkilerin Zaman Serisi Analizi”, Ekonomik Yaklaşım, 17(60), 93-110.
• Pagçev, http://www.pagcev.org/ (Erişim Tarihi: 19.08.2023).
• Pauliuk, S., Milford, R. L., Muller, D. B., ve Allwood, J. M. (2013). “The Steel Scrap Age”, Environmental Science & Technology, 47(7), 3448-3454. https://doi.org/10.1021/es303149z
• Rynikiewicz, C. (2008). “The Climate Change Challange and Transitions for Radical Changes in the European Steel Industry”, Journal of Cleaner Production, 16(7), 781-789. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2007.03.001
• Sanayi Genel Müdürlüğü (2023). Demir Çelik Sektör Raporu 2023. Ankara: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Yayınları.
• Sandalcılar, A. R. (2012). “Türkiye’de Yabancı Doğrudan Yatırımların İstihdama Etkisi: Zaman Serisi Analizi”, Atatürk Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(3,4), 273-285.
• Sezer, K. (2022). Türkiye’de CDS Primleri ile Finansal Göstergeler Arasındaki İlişki: Zaman Serisi Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Çanakkale.
• Strezov, V., Evans, A. ve Evans, T. (2013). “Defining Sustainability Indicators of Iron and Steel Production”, Journal of Cleaner Production, 51, 66-70. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2013.01.016
• Tan, J., Wehde, M. V., Brond, F. ve Kalvig, P. (2021). “Traded Metal Scrap, Traded Alloying Elements: A Case Study of Denmark and Implications for Circular Economy”, Resources, Conservation and Recycling, 168, 105242. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2020.105242
• Tez, Z. (2011). Madencilik Metalürji ve Mineralojinin Çileli Tarihi, Ankara: Doruk Yayıncılık.
• Tunacan, T., Nizam, T. ve Tezcan, B. (2020). “Tersine Lojistik Bakış Açısı ile Katı Atık Yönetiminin İstatistiksel Değerlendirmesi: Karabük Bölgesi Demir Çelik Sektör Analizi”, Academic Platform Journal of Engineering and Science, 8(1), 41-48. https://doi.org/10.21541/apjes.522552
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Dis-Ticaret-104 (Erişim Tarihi: 19.08.2023).
• Uçan, O. (2013). Döviz Kuru Dinamikleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yaşar, O. (2009). “Türk İmalat Sanayinde Lokomotif Bir Sektör: Demir Çelik Sanayi”, Marmara Coğrafya Dergisi, (20), 42-78.