Toki’nin Kent Mekânının Kullanımına İlişkin Kamusal Yetkilerinin Yerel Demokrasi Kavramı Çerçevesinde İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 135 - 150, 30.03.2018

Hazal Ilgın Bahçeci Başarmak

Öz

1980’li yıllarda tüm dünyada yaşanan ekonomi politikalarındaki dönüşüm sürecine denk gelen 1984 yılında, konut ve kentleşme sorunlarının çözümüne katkı sağlamak ve toplu konut üretimini arttırmaya yönelik bir genel amaç çerçevesinde kurulan Toplu Konut İdaresi (TOKİ), 2003 yılına kadar bu misyonu yerine getirmekte önemli adımlar atmış; ancak bu yapı, 2003 yılından itibaren özellikle kentsel planlama konusunda TOKİ’ye verilen yetkilerin ciddi şekilde arttırılmasıyla bozulmaya başlamıştır.

2008 yılına kadar büyük ölçüde yerel yönetimlerin uhdesinde gerçekleştirilen kentsel mekanın kullanımına yönelik uygulamaların giderek artan bir şekilde merkezi yönetim eliyle TOKİ’nin yetki alanına sokulması ve son durumda neredeyse tüm yetkinin TOKİ’de bulunması, hem yerel demokrasinin gelişimi açısından önemli sorunların ortaya çıkmasına hem de kentsel gelişmenin sorunlu bir süreç haline gelmesine neden olmaktadır.

Bu çalışmanın amacı, TOKİ’nin kent mekânının kullanımına ilişkin yetkilerinin, “demokratik değerlerin yerel yönetimler için geçerli kılınması” esasında şekillenen bir kavram olan yerel demokrasi kavramı çerçevesinde incelenmesidir. Bu çerçevede ilgili mevzuat ve TOKİ’nin kurumsal tarihi, konuya ilişkin esaslar çerçevesinde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

TOKİ, Yerel demokrasi, Kentsel planlama, Yerel yönetimler

Kaynakça

• Altınok, E. (2012). Kentsel Mekânın Yeniden Organizasyonunun Ekonomi Politiği ve Mülkiyete Müdahale: 2000 Sonrası Dönemde İstanbul TOKİ Örneği.(Yayımlanmamış Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Bayramoğlu Yıldırım, F. (2002). Yerel Demokrasi ve Kentteki Gençlik. F. B. Yıldırım(Ed.), Gençlik ve Kent Yönetimi (s. 11-37). İstanbul: WALD
• Çitçi, O. (1998). Yerel Siyaset ve Demokrasi/ Çoğulculuk/ Sivil Toplum, Sivil Toplum İçin ‘Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi’ Seminerleri, İstanbul:WALD
• Cevat G. (1995). Yerel Demokrasi, Özerklik ve Halk Katılımı. Yönetimde Yeniden Yapılanma Özel Sayısı Yeni Türkiye Dergisi, ( 4)
• Demirdizen, E. (2015), “Kentsel Dönüşümde TOKİ’ni Rolü” http://www.demirdizen.com/haberdetay.php?hid=111, (Erişim:22.01.2018).
• Deneç, E. A. (2014), “Türkiye Kentlerinin Mekânsal Üretiminde TOKİ Etkisi”, Mimarlık: 378 http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=392&RecID=3443, (Erişim:20.01.2018)
• Eraydın, A. ( 2012). Girişimci Devlet, Otoriterleşen Populizm: Neoliberalizmin Yeni Evresinde Devletin Yeni Davranış Kalıpları. 3. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Ağı Sempozyumu 6-7 Aralık 2012, Kent Bölgeler, Metropoliten Alanlar ve Büyükşehirler: Değişen Dinamikler ve Sorunlar, Bildiri Kitabı, Ankara
• Eryıldız, H. S. (1989). Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılanması, Ankara:TÜSES
• Görmez, K. (1997). Yerel Demokrasi ve Türkiye, Ankara: Vadi
• Görmez, K. (2000). Demokratikleşme Açısından Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkileri, G.Ü. İİBF Dergisi, (4), 81-88
• Görmez, K., Altınışık Uçar H. & Bahçeci, H.I. (2013). Muhafazakarlık, Neoliberalizm, Kentsel Dönüşüm ve Kimliksiz Kentler, Y. Bulut, V. Eren: Karakaya & A. Aydın (Eds), Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler ve Kentsel Politikalar, (s. 355-360), Ankara: Pegem.
• Görün, M. (2006). Yerel Demokrasi Ve Katılım: İzmir, Konya Ve Ağrı İl Genel Meclis Üyeleri Üzerinde Bir Araştırma, Yönetim Bilimleri Dergisi 4(2), 159-183.
• Güzey, Ö. ( 2012). Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamaları: Neo-liberal Kent Politikaları, Yeni Kentsel Aktörler ve Gecekondu Alanları, İdealkent Dergisi, (7), 64-83
• İMO Raporları (2011), “TOKİ Değerlendirme Raporu” http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/2d6528de98702ba_ek.pdf?tipi=4&turu=H&sube=0 (Erişim:21.1.2018).
• Heper, Metin (1986). Local Government in Turkey: An Overview with Special Reference to The Municipalities, 1923-1980. M. Heper(Ed), Dilemmas of Decentralization, Bonn: Friedrich EbertStiftung.
• Hill, D. M. (1974). Democratic Theory And Local Government, London: Routladge Publ.
• Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü, (2. Baskı), Ankara: İmge Yayınevi.
• Keleş, R. (2006). Yerinden Yönetim ve Siyaset, İstanbul: Cem Yayınları.
• Keleş, R. (2012). Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Ketsel Dönüşüm Yönetim Süreci, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Kentsel Dönüşüm Süreci Çalıştayı, 10-11 Aralık, Ankara
• Koçak, Y. ve Ekşi, A. (2010). Katılımcılık ve Demokrasi Perspektifinden Türkiye’de Yerel Yönetimler, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (21), 295-307.
• Pustu, Y. (2005). Yerel Yönetimler ve Demokrasi, Sayıştay Dergisi, (57),121-134
• Ortaylı, İ. (1976). Türkiye’de Taşra Yönetimi ve Yöneticiliğin Evrimi, Kurthan Fişek(Ed), Türkiye’de Mülki İdare Amirliği, Ankara: Türk İdareciler Derneği Yayınları
• Ortaylı, İ. (1985). Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği, İstanbul: Hil
• Ortaylı, İ. (1994). Mahalli idare Geleneği; Abartma ve Gerçek Üzerine”, Türkiye Günlüğü, 26-31
• Özer, M. A.(2000). Yerel Demokrasi, Demokratik Yerel Yönetimler ve Yerel Yönetimlerin Demokratikleşmesi Kavramlarının Tahlili Üzerine, Türk İdare Dergisi, (426), Y. 72, 129- 143.
• Süvari, Ö. (1994). Merkezi Yönetim, Yerel Yönetim ve Kamu Hizmetleri-2, Eğitim ve Toplum, Bahar, 59-63
• Şinik B.(2001). Türkiye’de Yerel Demokrasi(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Şirine Önver, M. (2016), Konut ve Konut Politikası, İstanbul: IJOPEC
• Tekeli, İ. (1983). Yerel Yönetimlerde Demokrasi ve Türkiye’de Belediyelerin Gelişimi, Amme İdaresi Dergisi, 16 (2), 3-22
• Tocqueville, A. (1962). Amerika’da Demokrasi (Çev. Taner Timur), İstanbul: Türk Siyasi İlimler Derneği
• TOKİ (2011), Kurum Profili https://www.toki.gov.tr/content/images/main-page- slider/30102016225052-pdf.pdf, (Erişim: 20.01.2018].
• TOKİ (2018), Kuruluş ve Tarihçe, https://www.toki.gov.tr/kurulus-ve-tarihce, (Erişim :21.01.2018)
• Yaylı, H. ve Pustu, Y. (2008). Yerel Demokrasinin İlkeleri, Karadeniz Araştırmaları, (16), 133-153
• Yıldız, M. (1996). Yerel Yönetimler ve Demokrasi, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 5(4), 3-15
• Yılmaz, E. (2014). “Kentsel Dönüşüm Politikaları ve TOKİ’nin Önlenemez Yükselişi” https://tr. boell.org /tr/2014/06/ 16/kentsel-doenuesuem-politikalari-ve-tokinin-oenlenemez-yuekselisi (Erişim:20.01.2018)
• Wickwar, H. (1970). The Political Theory of Local Goverment: Carolina: Universty Of South Carolina Pres
• Zariç, s. (2012). Türkiye’de Kentsel Planlama Ve TOKİ’nin Planlama Yetkilerindeki Genişlemenin Boyutları”, Akademik Bakış Dergisi, (28), 1-19 Ulusal Mevzuat
• 4966 sayılı Bazı Kanunlarda ve Bayındırlık Ve İskân Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
• 5162 sayılı Toplu Konut Kanununda ve Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Eki Cetvellerin Toplu Konut İdaresi Başkanlığına Ait Bölümünde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
• 5273 Sayılı Arsa Ofisi Kanunu ve Toplu Konut Kanununda Değişiklik Yapılması ile Arsa Ofisi Genel Müdürlüğünün Kaldırılması Hakkında Kanun
• 5366 Sayılı Yıpranan Tarihi Ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun
• 5436 Sayılı Kamu Malî Yönetimi Ve Kontrol Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
• 5492 Sayılı Genel Kadro Ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Toplu Konut Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
• 5609 Sayılı Gecekondu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
• 5793 Sayılı Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
• 5998 Sayılı Belediye Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun
• 5953 Sayılı Arsa Üretimi Ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
• 6292 Sayılı Orman Köylülerinin Kalkınmalarının Desteklenmesi ve Hazine Adına Orman Sınırları Dışına Çıkarılan Yerlerin Değerlendirilmesi ile Hazineye Ait Tarım Arazilerinin Satışı Hakkında Kanun
• 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun