Polonezköy (Adampol) (1842-1922) - Kuruluş, Tabiyet Meselesi, İmar Faaliyetleri ve Sosyal Hayat -

Yıl 2015, , 293 - 318, 01.04.2015

Hacer Topaktaş

https://doi.org/10.37879/belleten.2015.293

Öz

Polonezköy (Adampol) günümüzde Beykoz'un güzide mekânlarındandır. Bu makale buraya adını veren Lehlerin geçmişine dair bazı ilginç noktaları içermekte ve Polonezköy tarihiyle ilgili bilinmeyen bazı mevzuları gün yüzüne çıkarmayı ve dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. Osmanlı Devleti'ne sığınan Leh mültecilerin göç sonrası yaşamları ve karşılaştıkları sorunlar, merkezi idare ile yaşanan problemler, uluslararası hadiselerden ne derece etkilendikleri Polonezköy tarihinden kesitler olarak sunulmuştur. Ayrıca ZofiaRyzy Hatıra Evi'nden gelip geçen misafirlere dair bazı notlar da köyün tarihini zenginleşmesi açısından çalışmaya dahil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Polonezköy, Adampol, Polonya, Osmanlı Devleti, Leh Göçmenler, ZofiaRyzy, İstanbul, Beykoz

Polonezköy (Adampol) (1842-1922) -Foundation, Nationality Issue, Public Works and Social Life-

Öz

Today Polonezkoy (Adampol) is one of the most distinguished places of Beykoz. This article includes some interesting points on history of Polonezkoy and Poles who gave its name to Polonezkoy, and it aims to draw attention to and uncover some unknown matters of Polonezkoy's history. Lives and troubles of the Polish emigrants in the Ottoman Empire, problems with Ottoman administration, to what extent they were affected by international events are presented as fragments of Polonezkoy's history. Besides, some notes about guests of the memory house of ZofiaRyzy are included to the article to enrich the history of the village.

Anahtar Kelimeler

Polonezkoy, Adampol, Poland, The Ottoman Empire, Polishemigrants, ZofiaRyzy, Istanbul, Beykoz

Kaynakça

• Arşivler
• Biblioteka Czartoryskich w Krakowie (B. Czart.)
• Rekopis (rkps) 5492: 397-400
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İstanbul (BOA)
• Babıali Evrak Odası
• BEO, 245/18334, 1068/80093, 1646/123391, 1698/127286, 2391/179301, 2445/183338, 2454/184039, 2481/186021, 2496/187148, 2845/213315, 2876/ 215656, 2881/216045, 2883/216215, 2889/216651, 2901/217510, 2991/224299, 3366/252400, 3530/264749, 3862/289619, 4276/320636, 4637/347729, 4669/ 350139
• Dahiliye
• DH, İD, 162-2/27
• DH.İ.UM, 3-5/5-08, 10-3: 2/62, 19-21/1-40
• DH.EUM.3.Şb, 16/36
• DH.EUM.5. Şb, 7/24
• DH EUM 6. Şb, 34/50; 34/59, 39/55, 46/6
• DH.EUM.AYŞ, 8/87, 10/12, 11/62, 14/80, 20/88
• DH.EUM.ECB, 19/20
• DH.EUM.KADL, 9/48, 14/25
• DH.KMS, 56-1/40
• DH.MKT, 6/1 5, 101/36, 773/48, 1130/56, 2155/10, 2181/109, 2525/ 1 50, 2526/1
• DH.MTV, 24/75
• DH.SN.THR: 18/62
• Hariciye
• HR.İM, 62/50
• HR. HMŞ.İŞO, 101/61, 206/10
• HR.SYS, 2346/25
• İrade
• İ.AS, 54/2
• İ.DH, 1306/5
• İ.MMS, 136/11, 175/23
• MF.MKT, 290/17
• Şura-yı Devlet
• ŞD, 71/22, 366/36, 821/11, 2383/5, 2788/26
• Yıldız Perakende Evrakı
• Y.PRK.ŞH, 4/1
• Y. PRK. ZB. 27/39
• Yıldız Mütenevvi Maruzat Evralo
• Y. MTV, 77 / 106, 294/43
• Zabtiye
• ZB, 55/66, 319/28, 374/87, 374/99, 475/3, 478/ 79, 709/15
• Diğer Yayınlar
• Akova, Akgün, The Eagle Under the Crescent and the Star, Polonezköy, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti, İstanbul 2010.
• Anafarta, Nigar, Osmanlı imparatorluğu ile Lehistan (Polonya) Arasındaki Münasebetlerle ikili Tarihi Belgeler, [y .y .], İstanbul 1979.
• Antonowicz-Bauer Lucyna, "Polonezköyü (Adampol) Tarihi", Polonezköyü içinde, ed. Lucyna Antonowicz-Bauer, İstanbul Kütüphanesi, İstanbul 1990, ss. 9-44.
• Ar, Bilge, İşgal Altındaki İstanbul'da Kentsel ve Mimari Ortam, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
• Beydilli, Kemal, Die polnischen Königswahlen und Interregnen von 1572 und 1576 im Lichte osmanischer Archivalien. München 1976.
• 1790 Osmanlı-Prusya ittifakı (Meydana Gelişi, Tahlili, Tatbiki), İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul 1984.
• "Sadık Mehmed Paşa", DİA, c. 5, 2008, ss. 397-398.
• Cichocki, Dariusz, Godzinska, Marzena, Adampol-Polonezköy miçdzy polskosciq a tureckosciq; monografia wspolczesnej wsi, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego,Warszawa 2006.
• Dziewanowski, M. H., "1848 and Hotel Lambert", Slavonic and East European Review, 26/67, 1948, ss. 361-373.
• Dom Coci Zosi Ksiçga Pamigtkowa, haz. Ambasada RP w Ankarze, Ankara 2000.
• Dom Pamiçci Zofii Ryzy, opr. Jolanta Adamska, Rada Ochrony Pamiçci Walk i Miçczetistwa, Warszawa 2004.
• Dopierala, Kazimierz, Adampol — Polonezköy, Z dziejow Polakow w Turcji, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Ponzan 1983.
• "Polacy w Turcji Osmafiskiej", Woj- na i Skarby sztuki tureckiej ze zbioröw polskich od XV do XIX wieku içinde, Muzeum Naradowe, Stambul, Warszawa 2000.
• "Adampol — Polonezköy", Wojna i Poköj, Skarby sztuki tureckitj ze zbioröw polskich od XV do XIX wieku içinde, Stambul, Muzeum Naradowe, Warszawa 2000, ss. 81-83.
• Duker, Abraham G., "Jewish volunteers in the Ottoman-Polish Cossack Units during the Crimean War", Jewish Social Studies, 16/3, s. 203-218.
• Gasztowtt, Tadeusz, La Pologne et l'Islam, Pary2 1907.
• Turcya a Polska, Drukarnia Polska a Reiffa, Paryz 1913.
• vel Grajewski Radoslaw Pawel Zurawski, DzialalnW ksiçcia Adama jerzego Czartoryskiego w Wielkiej Brytanii (1831-1832), Warszawa, Semper 1999.
• Wielka Brytania w "dyplomacji" ksiçcia Adama jerzego Czartoryskiego wobec kryzysu wschodniego (1832-1841), Semper,Warszawa 1999.
• Gümüş, Musa, 1848 İhtilalleri Sonrasında Osmanlı Devleti'ne Sığınan Leh ve Macar Mültecileri'nin Osmanlı Modernleşmesine Etkileri, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007.
• Gümüş, Musa, "Mehmed Sadık Paşa (Michal Czajkowski) ve Osmanlı Devleti'nde Kazak Süvari Alayı", Turkish Studies, sy. 5/3, 2010, ss. 1366-1370.
• Kolodziejczyk, Dariusz, Ottoman-Polish Diplomatic Relations (15th-18th Century): An Annotated Edition of 'Ahdnames and Other Documents, Brill, Leiden 2000.
• Konarska, Barbara, W kriçgu Hotel Lambert, Wiadyslaw Zamoyski w latach 1832-1847, Ossolineum,Wroclaw, Warszawa, Krak6w, Gdafısk 1971.
• Lewak, Adam, Dzicje emigracji Polski4 w Turcji 1831-1878, Nald. Instytutu Wschodnieo, Warszawa 1935.
• Lawski, Jaroslaw, "Marseille-Istanbul. The forgetten mediterranean journej of Adam Mickiewicz", Mickiewicz-Turcja-Europa içinde, red. Joanna Pietrzak-Thebault, Muzeum Literatury Adama Mickiewicza w Warszawie/Oficyna Wydawnicza "Errata", Warszawa 2012, s. 117-123.
• Latka, Jerzy Stanislaw, Adampol — Polska wies' nad Bosforeın, Klub Przyjaciöl Turcji, Krakow 1992.
• Polonezkby Adampol: Cennetten Bir Köşe, çev. Nalan ve Antony Sarkady, Türkiye Dosdan Derneği, İstanbul 1992.
• Slownik Polakow w Imperium Osmanskim i Republice Turcji, Ksiegarnia Akademicka, Kraköw 2005.
• Maslowski, Michel, "La mort de Mickiewicz", Mickiewicz - Turcja- Europa içinde, red. Joanna Pietrzak-Thd3au1t, Muzeum Literatury Adama Mickiewicza w Warszawie/Oficyna Wydawnicza "Errata", Warszawa 2012, s. 133-146.
• Mickie-wicz-Turcja-Europa, red. Joanna Pietrzak-Thçbault, Muzeum Literatury Adama Mickiewicza w Warszawie/Oficyna Wydawnicza "Errata", Warszawa 2012.
• Nazır, Bayram, Osmanlı'ya Sığınanlar, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2007.
• Nowak, Agata, Adampol — Polonezkay- polska osada w Turcji jako ilustracja stosunkıiw polskotureckich w XIX i XX wieku, Wyisza Szkola Studiöw Miçdzynaradowych, Wydzial Studiöw Miçdzynaradowych i Dyplomacji, Praca Magisterska, Lödi, 2010.
• Piwnicki, Grzegorz, Polacy wojskowi izesiaricy w carskitj arınii na Kaukazie w XIX i na Poczqtku XX wieku, Wydawnictwo Adam Marszawek, Torun 2001
• Reychman, Jan, "Gasztowtt, Tadeusz" Polski Slownik Biografıczny, Tom VII, Ossollifıskich, Kraköw 1958.
• Skowronek, Jerzy, Sprzymierzerky Narodözv Balkarisicich, PWN, Warszawa 1983.
• Şaşmaz, Musa, XVIII Yüzyıl Osmanlı-Lehistan İlişkileri, Altın Post Yay., Ankara 2013.
• Temizkan, Abdullah, "Lehistanlıların İstanbul'da Lobi Faaliyetleri ve Kafkasya'ya Lejyon Gönderme Girişimleri", Türklük Bilimi Araştırmaları, sy. 28, 2007, ss. 363-393.
• "Albay Teofil Lapinski ve Lehistan Lejyonunun Kafkasya'daki Faaliyetleri", Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, c. X, sy. I, 2010, ss. 149-171.
• Teslar, Jözef Andrzej, "Unpublished Letters of Adam Czartoryski and Wladyslaw Zamoyski to Lord Dudley C. Stuart and Earl of Harrowby, 1832-1861", Slavonic and East European Review, 29/72, 1950, ss. 153-176.
• Topaktaş, Hacer, Osmanlı Sefaretnameleri Işığında 1730-1763 Yıllarında Osmanlı Devleti ile Lehistan/Polonya Arasında Diplomatik İlişkiler, KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2005.
• "Lehistan'dan Polonya'ya: Polonya Tarihyazımında Türkler ve Türkiye", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (TALİD) C.8, sy. 15, İstanbul 2011, s. 537-590.
• Osmanlı-Lehistan Diplomatik ilişkileri Franciszek Piotr Potocki'nin İstanbul Elçiliği (1788- 1793), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 2014.
• Ziolkowski, Pawel, Adampol (Polonezkeu), Sancakciyan Basimevi, İstanbul 1922.
• Adampol (Polonezkioj) Osada Polska w Azji Mniejszej-Zapiski historyczne, Nakl. Autora i Adama Dochody, Ponzan 1929.
• Adampol-Polozkeuy. Colonie poloneise en Asie-Mineure notes historiques, ISIS, İstanbul 1989.