Karamanlidika Tomb Stones of Meryem Ana Church in Kula

Yıl 2016, Cilt: 80 Sayı: 287, 103 - 122, 01.04.2016

Rüstem Bozer Serkan Sunay

https://doi.org/10.37879/belleten.2016.103

Öz

In Kula, some of the tombstones was founded during the recent restoration works of Meryem Ana (Mother Mary) Church have some texts which was written in Turkish by using Greek letters, also known as Karamanlidika. The importance of these samples in Kula, are increasing in consideration of absence of tombstones which have Karamanlidika texts in western Anatolia. We are learning some informations about orthodoxes of Kula from their tombstones which can be dated approximately between 1840’s and 1890’s. The monumental size, form, design and decoration style of the tombstones and usage of same stone for more than one person are exhibiting tombstone tradition of Christians of Kula. The absence of tombstones dated after 1890’s is evoking that the cemetery of church was fulfilled capacity or another field was assigned as a cemetery in the city in these period. It is also important that one of the tombstone’s Turkish text written by using both Armenian and Greek letters.

Anahtar Kelimeler

Kula, Meryem Ana Church, Tombstone, Karamanlidika

Kula Meryem Ana Kilisesi Karamanlıca Mezar Taşları

Öz

Kula’da Meryem Ana Kilisesi’nin yakın zamandaki restorasyonu sırasında bulunan bazı mezar taşları Karamanlıca olarak tabir edilen Yunan (Grek) harfli Türkçe metinlere sahiptir. Batı Anadolu’da Karamanlıca yazıldığı bilinen eserlerin şimdilik bilinmediği dikkate alındığında, Kula’daki örneklerin önemi daha da artıyor. Türkçe konuşan Kula’lı Ortodoksların bu mezar taşları, kilisenin 1837’de faaliyete geçmesinden itibaren yaklaşık 50 yıllık dönemi kapsıyor. Mezar taşlarının anıtsal boyutları, formları, tasarım ve süsleme özelliklerinin yanı sıra bir taşın birden fazla kişi için kullanılışı gibi hususlar, Kula’daki Hristiyanların mezar taşı geleneği hakkında bilgiler sunuyor. 1890’lı yıllardan sonra yapılmış mezar taşına rastlanılmaması bu dönemde kilise çevresinin kapasitesini doldurduğu veya kentte başka bir alanın mezarlık olarak tahsis edildiğini düşündürüyor. Taşlardan birinde Türkçe metnin hem Ermeni hem de Yunan harfleriyle yazılması ayrıca önem taşıyor.

Anahtar Kelimeler

Kula, Meryem Ana Kilisesi, Mezar taşı, Karamanlıca

Kaynakça

• Anhegger, Robert, “Evangelinos Misailidis ve Türkçe Konuşan Soydaşları, Ta- rih ve Toplum, S.50, İstanbul 1988, s. 175-177.
• Anzerlioğlu, Yonca, Karamanlı Ortodoks Türkler, Ankara 2003.
• Babinger, Franz, Hans Dernschwam’s Tagebuch einer Reise nach Konstantinopel und Kleinaisen (1553/1555), Berlin 1923.
• Balta, Evangelia, “Anadolu’lu Türkofon Hristiyan Ortodoksların Ulusal Bilinç- lerini Araştırmaya Yarayan Kaynak Olarak Karamanlıca Kitapların Önsözleri”, Tarih ve Toplum, 13/74, İstanbul 1990, s. 84.
• ________, “Evangelinos Misailidis’in Yunanca ve Karamanlıca Yayınlarına Osmanlı Kaynaklarının Tanıklığı” (Çev: Ari Çokona), Toplumsal Tarih, S.188, İstan- bul 2009, s. 24-30.
• ________, “Karamanlıca Kitapların Dönemlere Göre İncelenmesi ve Konula- rına Göre Sınıflandırılması”, Müteferrika, S.13, İstanbul 1998, s. 1-7.
• ________, “Karamanlidika”(Çev:B.Berkol), Tarih ve Toplum Dergisi, S.62, İstan- bul 1989, s. 59-60.
• Baykurt, Cami, Osmanlı Ülkesinde Hristiyan Türkler, İstanbul 1932.
• Bozer, Rüstem, Kula Evleri, Ankara 1988.
• ________, “Kula’da Türk Devri Mimari Araştırmaları I: Sivil Mimari”, D.T. C.F. Dergisi, C. XXXII, s. 1-2, (1988), s. 3-21.
• ________, Kula’da Türk Mimarisi, Ankara 1990.
• Bozer, Rüstem-Sunay, Serkan, “Kula’da İnşası İstenen Bir Kiliseye Dair Os- manlı Arşivlerindeki Bazı Belgeler”, Belleten, C. LXXVII, S.280, Ankara 2013, s. 911-926.
• Çakmak, Cihan, “Karamanlı Türkçesine Genel Bir Bakış Denemesi”, 1.Ulus- lararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, 16-19 Kasım 2011, C.2, Ankara 2012, s. 185-208
• Çelikkol, Ahmet “Kula’da Karamanice Mezar taşları”, Popüler Tarih, s. 58, İs- tanbul 2005, s.16-17.
• Demir, Necati, “Türkiye’de Bulunan Grek Harfli Türkçe Kitabeler ve Kara- man Türklerinin Dili”, Zeitschrift für die Welt der Türken, Vol.2, No.1, (Online Version), s. 3-23.
• Dernschwam, Hans, İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü (Çev: Y.Ören), Ankara 1992.
• Eckmann, Janos, “Anadolu Karamanlı Ağızlarına Ait Araştırmalar, I. Phone- tica” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.VIII, S.1-2, Ankara 1950, s. 165-200.
• Ekincikli, Mustafa, Türk Ortodoksları, Ankara 1998.
• Evliya Çelebi, Seyahatname, Dokuzuncu Cilt, (Anadolu-Suriye-Hicaz), İstanbul 1935, s. 297.
• Eyice, Semavi,”Anadolu’da Karamanlıca Kitabeler”, Belleten, C.XXXIX, S.153, An- kara 1975, s. 25-48.
• ________, “Anadolu’da “Karamanlıca” Kitabeler II (Grek Harfleriyle Türkçe Kitabe- ler), Belleten, C.XLIV, S.176, Ankara 1980, s. 683-696.
• Güngör, Harun, “Bir Rus Araştırmacı Gözü ile Karamanlılar”, 1.Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, 16-19 Kasım 2011, C.3, Ankara 2012, s. 401-406.
• ________, “Karamanlıca (Grek Alfabeli Türkçe) Bir Kitabe, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S.33, İstanbul 1984, s. 95-101
• ________, “Karamanlıca Üç Kitabe” Türk Dünyası Tarih Dergisi, S.34, İstanbul 1989, s. 29-31.
• ________, “Marques de professions sur les stéles funéraries de la vallée de Zamantı, Kayseri”, Cimetiéres et Traditions Funéraries dans le Monde Islamique, İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri, C.II, Ankara 1996, s. 185-188.
• ________, “Niğde ve Nevşehir Yöresinde Karamanlıca Kitabeler”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S.168, İstanbul 2000, s. 44-46.
• Kévorkian, Raymond H. - Paboudjian, Paul B., 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeniler, (İkinci Baskı), İstanbul 2013, s. 442.
• Öger, Adem-Türk, Ahmet Turan, “Kültürel Bağlamda Kapadokya bölgesinde Bulunan Grek Harfli Türkçe Kitabelerin Dili”, International Journal of Social Science, Vol.6, Issue 8 (Doi- number:http://dx.doi.org./10.9761/JASS2137), 2013, s. 1137-1151 .
• Önder, Mehmet, “Konya Mezar Taşlarında Şekil ve Süsler”, Türk Etnografya Dergisi, S.XII (1969), Ankara 1970, s. 5-16.
• Öztürk, İbrahim, “Niğde’de Yaşamış Türk Ortodokslar ve Onlardan Kalan Üç Kitabe” Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.1, Niğde 1996, s. 81-87.
• Pamukciyan, Kevork, (Haz: Osman Köker) Ermeni Kaynaklarından Tarihe Katkılar-I İstan- bul Yazıları, İstanbul 2002.
• Philippson, Alfred, Reisen und Forschungen im Westlichen Kleinasien, IV. Heft, Das Östliche Lydien und Südwestliche Phrygien, Gotha Justus Perthes 1914, s.16 [ Dr. A. Petermans Mit- teilungen, Ergänzungsband XXXVIII (Heft 177-180) Gotha Justus Perthes 1914]
• Türk, Ahmet Turan, “Leksikon Ellino-Turkikon’dan Hareketle Grek Asıllı Karaman Alfabesi”, 1.Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, 16-19 Kasım 2011, C.1, Ankara 2012, s. 123-138.
• Yücel, Talip, “Kula”, Türk Ansiklopedisi, C.XXII, (1975), s. 336 (Basım Yılı)