Haçlı İstilası Öncesi Ortaçağ'da Maraş Şehri

Yıl 2007, Cilt: 71 Sayı: 262, 857 - 890, 26.12.2007

Selim Kaya

https://doi.org/10.37879/belleten.2007.857

Öz

Anadolu ve Kuzey Suriye arasındaki ana ticaret yollarının kesişme noktasında ve Mezopotamya ovasının kenarındaki Toroslar eteğinde bulunan, Anadolu’nun en eski şehirlerinden biri olan Maraş ve çevresi antik dönemleri de içine alan zengin bir geçmişe sahiptir. Domuztepe Höyüğü’nde yapılan kazı çalışmaları da şehrin M.O. 5000 yılma kadar uzanan tarihî bir mirasa sahip olduğunu göstermiştir(1). Maraş, coğrafî konum olarak Ortadoğu ile Anadolu’yu birbirine bağlayan yol güzergâhında bulunması sebebiyle de tarihin her döneminde önemini korumuştur.

Anahtar Kelimeler

Haçlı İstilası, Ortaçağ, Maraş, Tarih

Maraş in the Middle Ages before the Invasion of the Crusaders

Öz

During the Middle Ages Maraş was located in the crossroads between Anatolia and the Middle East and it was one of the important cities in the region. Because of its strategic and geopolitic importance, Maraş became a battle ground for contesting political groups. Especially, between 8th and 10th centuries, fightings to control the province were fierce. Because of political ambitions to control Maraş, numerous fights ruined the city several times. Therefore the population of the city dramatically decreased. Wars and new settlements changed the demographic structure of Maraş. During the Middle Ages, the Muslims build citadels making the city military base for defense and offense purposes. Those military activities helped the city for the civic developments.

Anahtar Kelimeler

Invasion of the Crusaders, Middle Ages, Maraş, History

Kaynakça

• el-Belâzurî, Fütûhu’l-buldân, (trc. Mustafa Fayda), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay, Ankara 1987.
• Halife b. Hayyât, Tarihti Halife b. Hayyât, (trc. Abdulhalik Bakır), Ankara 2001.
• İbn Şeddâd, el-A’lâku’l-hatîra fi ümerâi’ş-Şam ve’l-Cezire, (nşr. Y. Zekeriyya Abbâre), Dımaşk 1978.
• İbnü’l-Adîm, Zübdetü’l-haleb inin Târihi Haleb, (nşr. Sâmî ed-Dehhân), I- III, Dımaşk 1951-1968.
• İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb, (Thk. Süheyl Zekkar), Darul-Fikr, Beyrut 1988.
• İbnü’l-Esîr el-Kâmil fi’t-tarih, (nşr. C. J. Tornberg), (trc. c.III: Ahmet Ağırakça, c.V: Yunus Apaydın, c.XII: Abdülkerim Özaydın), İslâm Tarihi, el-Kânıil fi’t-tarih tercümesi, I-XII, Çağ Yay., İstanbul 1985-1987.
• Mes'üdî, Murücu’z-zeheb ve meadinü’l-cevher, (thk. M. Abdulhamid), I-IV, Kahire 1964.
• Taberî, Târihu’l-ümem ve’l-mulûk, I-XIII, Daru’l-fikr, Beyrut 1987.
• Yakubî b. Vazıh, Tarihti İbni’l-Vâzıh, (nşr. M.Th. Houtsma), İbn Vadhih Historiae, I II, Leiden 1883.
• Yâkut el-Hamevî, Mu’cem ü’l-buldân, I-V, Dâr-u Sâdır, Beyrut tarihsiz.
• Psellos Mikhail, Khronographia, (trc. Işın Demirkent), TTK Yay, Ankara 1992.
• Hetum (Gorigos Senyörü), Vekâyinâme, TTK Tercüme Eserler, nr. 69.
• Simbat, Vekâyinâme, TTK Tercüme eserler, nr. 68.
• Urfalı Mateos, Vekâyinâme (trc. Hrant D. Andreasyan), Urfalı Mateos Vekayinamesi ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), TTK Yay, Ankara 1987.
• VardanVardapet, Cihan Tarihi, (Türklerle ilgili bölümlerini Türkçeye terc. Hrant D.Andreasyan, "Türk Fütuhatı Tarihi (889-1269)", Tarih Semineri Dergisi, İstanbul Ünv. Edebiyat Fakültesi Yay., 1-2, İstanbul 1937, XLVII.
• İbnü’l-İbrî (Ebu’l-Ferec), Khronographia, (trc. O.Rıza Doğrul), A bû’l-Farac Tarihi I, TTK Yay., Ankara 1987.
• Süryanî Mikhail, Khronographia, (nşr. ve trc. J.B. Chabot, Chronique de
• Michel le Syrien, Patriarche jacobite d'Antioche 1166-1199), Paris 1899- 1924,I-IV.
• Avcı, Casim, İslâm Bizans İlişkileri, Klasik Yayınları, İstanbul 2003.
• Atalay, Besim, Maraş Tarihi ve Coğrafyası, Matbaai Amire, İstanbul 1339.
• Bikhazi, Ramzi Jibran, “Hamdanids”, Dictionary of the Middle Ages, New York 1989, VI, 83-87.
• Bozkurt, Nahide “Harunürreşid”, DİA, c. XVI, s. 258-261.
• Brockelmann, C., İslâm Ulusları ve Devletleri Tarihi, (trc. N. Çağatay), Ankara 1992.
• Brooks, E.W., ‘The Successors of Heraclius”, Cambridge Medieval Histoıy, Cambridge 1957, II, 390-419.
• Brooks, E.W., “The Arabs in Asia Minor”, Journal of Hellenic Studies, 1898, XVIII, s. 182-207.
• Canard, Marius “Cilicia”, Encyclopaedia of İslam, c. II, s. 34-43.
• Çubukçu, Asri, “Habib b. Mesleme”, DİA, c. XIV, s. 372-373.
• Darkot, Besim- Honigmann, Ernst, “Maraş”, İA., VII, 311-312.
• Demirkent, Işın, Urfa Haçlı Kontluğu Taıihi I, TTK Yay., Ankara 1990.
• Dinçol, M.Ali “Geç Hititler”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, c. I, s. 126- 129.
• Elçibey, Ebülfez, Tolunoğulları Devleti (868-905), (Türkiye Türkçesine trc. Selçuk Alkın), Ötûken Yay., İstanbul 1997.
• Fayda, Mustafa, “Halid b. Velid”, DİA, c. XV, 289-292.
• Gündüz, Tufan, “Kahramanmaraş”, DİA, c. XXIV, s. 192-194
• Hassan, Zaky Mohamed, Les Tuhınides, Paris 1933.
• Hawkins, J.D. ‘The Neo-Hittite States in Syria and Anatolia”, The Cambridge Aııcient History, Volume III, Part II, Cambridge 1982.
• Honigmann, Ernst, Die Ostgrenze des Byzantinischen Reiches von 363 bis 1071 nach Griechischen, Arabischen, Syrischen und Armenischen Q uellen, (Türkçe trc. Fikret Işıltan), Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1970.
• İlgün, Kasım, Halife Mansur ve Dönemi, Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Unv. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 1994.
• Kaegi, Walter E., Bizans ve İlk İslâm Fetihleri, (Türkçe terc. Mehmet Özay), Kaknüs Yayınları, İstanbul 2000.
• Karaarslan, N.Ünal “Hamdânîler”, DİA, c. XV, s. 446-449.
• Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, (trc. Fikret Işıltan), TTK. Yay., Ankara 1995.
• Öztürk, Said, “Siyasi ve Sosyo-Ekonomik Gelişimi İçerisinde Kadim Bir Anadolu Şehri: Hades (Göynük)”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 96, Haziran 1995.
• Parmaksızoğlu, İsmet - Çağlayan Yaşar, Genel Tarih I, Eski Çağlar ve Türk Tarihinin İlk Dönemleri, Funda Yay, Ankara 1976.
• Ramsay, W. M., Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, (trc. M.Pektaş), İstanbul 1961.
• Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, I-III, (trc. Fikret Işıltan), TTK Yay., Ankara 1989.
• es-Sâmir, Faysal, ed-Devletü’l-Hamdâniyye fi’l-Mevsıl (Musul) ve Haleb, Bağdat 1975.
• Sevim, Ali, Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, TTK Yay., Ankara 2000.
• Sevim, Ali, Anadolu Fatihi Kutalmışoğlu Süleymanşah, TTK Yay, Ankara 1990.
• Sümer, Faruk, “Çukur-ova Tal ihine Dair Araştırmalar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara 1963, c.I, S.1, s. 1-97.
• Sümer, Faruk, “Çavuldur”, DİA, c. VIII, s. 235-236.
• The Oxford Dictionary of Byzantium, I-III, Oxford 1991.
• Turan Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye Siyasî Tarih Alp Arslan'dan Osman Gazi’ye (1071-1318), Turan Neşriyat Yurdu Yay., İstanbul 1971.
• Uçar, Şahin, Anadolu’da İslâm-Bizans Mücadelesi, işaret Yay., İstanbul 1990.
• Umar, Bilge, Türkiye'deki Tarihsel Adlar, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1993.
• Yıldız, H.Dursun, “İslâmiyet ve Türkler”, Diyanet Dergisi, Hicret Özel Sayısı (1981 Yıllığı), s. 58-67.
• Yıldız, H.Dursun, “Ahmed b. Tolun”, DİA, c. II, s. 141-144.
• Yıldız, H. Dursun, “Avâsım”, DİA, c.IV, s. 111-112.
• Yınanç, M.H., “Maraş Emirleri”, TTEM, 1340, V, (82), s. 283-299.
• Yınanç, M.H., Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, İstanbul 1944.