Bosna-Hersek Ayaklanması (1875)'nda Panslavizmin Etkisi ve Sırbistan ve Karadağ'ın Rolü

Yıl 2005, Cilt: 69 Sayı: 256, 913 - 936, 20.12.2005

Mithat Aydın

https://doi.org/10.37879/belleten.2005.913

Öz

Panslavizm, 19. Yüzyılın başlarında Rusya dışındaki Slavlar arasında edebi-kültürel bir hareket olarak ortaya çıkmış, aynı kökten gelen Slav halkların kültürel ve siyasal birliğini ifade etmiştir. 19. Yüzyılın ortalarından itibaren giderek siyasi bir içerik kazanan Panslavizm, 1870'lerde Avrupa kamuoyunda "bütün Slavların Rusya'nın öncülüğünde birleşmesi" olarak algılanmıştır. Panslavizm terimini ilk olarak 1826 yılında Slovak yazar J. Herkel kullanmıştır. Herkel, Panslavizmi edebi-ilmi mânâda bütün Slav kavimlerinin kültür sahasında karşılıklı etkileşimi olarak tanımlarken, siyasi alanda ise bütün Slav kavimlerinin büyük bir devlet halinde birleşmeleri olarak ifade etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bosna-Hersek, Sırbistan, Karadağ, Panslavizm, Rusya, Slavlar, Osmanlı

The Effect of Panslavism and the Role of Serbia and Montenegro in the Bosnia and Herzegovina Revolt of 1875

Öz

This study deals with Panslavism which took place and developed at the beginning of 19th century that was very important for Balkans. This research focuses more on Panslavism in terms of its effect on the occurrence and development of Bosnia-Herzegovina revolt. In this base, it attempts to show the acts of Serbia and Karadağ for supporting revolt to form a big Slav state. Another purpose of this study is to explain the purposes of these acts, their role in revolt for the existence of Balkan crises and the elimination of Ottoman Balkans.

Anahtar Kelimeler

Bosnia and Herzegovina, Serbia, Montenegro, Panslavism, Russia, Slavs, Ottoman

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Hariciye Nezareti Siyasi Kısım, 121/42, 156/68, 156/78, 156/79, 156/81, 157/3, 157/4, 157/8, 157/10, 157/12, 157/14, 157/16, 157/68, 157/69, 158/3, 182/27, 210/26, 182/28, 182/30, 182/32, 182/49, 207/18, 207/25, 207/27, 207/30, 209/15, 209/22; 209/39, 210/13, 210/24, 210/29, 210/33, 211/1, 211/2; 211/11.
• BALTALI, Kemal, "1875-1878 Balkan Buhranı", Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Sa.68-69, 1982, s.44-68.
• BALTALI, Kemal, "1875 Hersek Ayaklanması Sırasında Sırbistan'ın Osmanlı Devleti'ne Karşı Savaşa Girmek Amacıyla Karadağ'la Yaptığı Görüşmelere Dair Bazı Önemli Belgeler", Belleten, c.1, sa.198, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1987, s.833-859.
• BAYKAL, Bekir Sıtkı, "Şark Buhranı ve Sabah Gazetesi", Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, c.VI, sa.4, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, Eylül-Ekim 1948, s.225-226.
• British Documents on Foreign Affairs: Reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print, The Ottoman Empire: Revolt in the Balkans, 1875-1876, Part1, Series B, vol. 2, General Ed. Kenneth Bourne and Cameron Watt, Ed. David Gilland, University Publications of America, 1984.
• BUCKLE, George Earl, The Life of Benjamin Disraeli, vol.VI, 1876-1881, The Macmillan Company, New York, 1820.
• HARRIS, David, A Diplomatic Histoıy of the Balkan Crisis of 1875-1878 The First Year, Archon Boks, USA, 1969.
• ELLIOT, Sir Henry, Some Revolutions and Other Diplomatic Experiences, London, 1922.
• GLENY, Misha, Balkanlar 1804-1999 Milliyetçilik, Savaş ve Büyük Güçler, Sabah Kitapları, İstanbul, 1999.
• IORGA, N., Osmanlı Tarihi V, Çev.Bekir Sıtkı Baykal, Ankara Üniversitesi Yayımları:16, Bilim Kitapları Serisi:7, Ankara, 1948.
• ISEMINGER, Gordon Liewellyn Britain's Eastern Policy and the Ottoman Christians 1856-1877, Norman, Oklahoma, 1965.
• JELAVICH, Barbara, History of the Balkans, vol.I, Cambridge University Press, USA,1985.
• The Ottoman Empire, The Great Powers, and the Straits Question 1870-1887, Indiana University Press, Bloomington and London, 1973.
• JELAVICH, Charles-Barbara, The Establishment of the Balkan National States, 1804-1920, University of Washington Press, Seatle and London, 1977.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi-Islahat Devri (1861-1876), c.VII, 4. Baskı, Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
• KOHN, Hans, Pan-Slavism-Its History and Ideology, University of Notre Dame Press, Indiana, 1953
• Panislavizm ve Rus Milliyetçiliği, Çeviren: Agâh Oktay Güner, Kervan Kitapçılık, İstanbul, 1983.
• KURAT, Akdes Nimet, "Panslavizm", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, c.XI, sa.2-4, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1953, s.241-278.
• KURAT, Yuluğ Tekin, "XIX. Yüzyılda Rusya'nın Balkanlardaki Pan-Slavizm ve Pan-Ortodoks Politikası Karşısında Osmanlı Diplomasisi", Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Sempozyuma Sunulan Tebliğler, 15-17 Ekim 1997, Ankara, 1999, s.173-177.
• LANGER, William L., European Alliances and Alignaments 1871-1890, Alfred A.Knopf, New York, 1939.
• Mahmud Celaleddin Paşa, Mir'ât-ı Hakikat-Tarihi Hakikatların Aynası, c.I-II-III, Hazırlayan: İsmet Miroğlu, Berekât Yayınevi, İstanbul, 1983.
• MARRIOT, J.A.R., Anglo-Russian Relations 1689-1943, Methuen Co. Ltd., London, 1944.
• MILLMAN, Richard, Britain and the Eastern Question 1875-1878, Clarendon Press, Oxford, 1979.
• OLLIER, Edmund, Cassell's Illustrated History of the Russo-Turkish War, vol.1, Cassell Company, Limited, London, Paris, New York.
• PETROVICH, Michael Boro, The Emergence of Russian Panslavism 1856- 1870, Columbia University Press, Second Printing, New York, 1958.
• RICH, Norman, Great Power Diplomacy 1814-1914, USA, 1992.
• RUPP, George Hoover, A Wavering Friendship: Russia and Austria, 1876- 1878, Harvard University Press, Cambridge, 1941.
• SEDES, Halil, 1875-1878 Osmanlı Ordusu Savaşları 1875-1876 Bosna-Hersek ve Bulgaristan İhtilalleri ve Siyasi Olaylar, 1. kısım, Çituri Biraderler Basımevi, İstanbul, 1946.
• SHAW, Stanford-Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Çeviren: Mehmet Harmancı, c.2, e Yayınları , İstanbul, 1984.
• STAVRIANOS, L.S., The Balkans Since 1453, New York, Chicago, San Francisco, Toronto, London, 1965.
• STOJANOVIC-, Mihailo D., The Great Powers and The Balkans 1875-1878, Cambridge University Press, Cambridge, 1939.
• SUMNER, B.H., Russia and the Balkans 1870-1880, Archon Books, Hamden, London, 1962.
• ŞİMŞİR, Bilal N., Rumeli'den Türk Göçleri, c.II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
• TAYLOR, A.J.P., The Struggle for Mastery in Europe 1848-1918, New York, 1988.
• TURAN, Ömer, The Turkish Minority in Bulgaria (1878-1908), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.