İbn Tumart ve Muvahhid Davası'nın Oluşumu

Yıl 1998, Cilt: 62 Sayı: 234, 403 - 424, 20.08.1998

Onur YILDIRIM

Öz

Çağının büyük adamı çağının iradesini dile getiren, ona bu iradenin ne olduğunu söyleyip gerçekleştirendir. O’nun yaptığı şey çağının özü ve kalbidir; çünkü O, çağını somutlaştırmaktadır. Hegel (Philosophy of Right, 1948) Dini liderleri tarafından yönlendirildikleri çağlar hariç, Berberler, aslında dünya tarihinin hiçbir döneminde önemli bir rol oynamadılar. Reinhart Dozy (Histoire des Musulmans d’Espagne, 1932) “İslamcı Siyasal Hareketler” başlıklı makalesinde, Bernard Lewis, İslam’ın geleneksel yönetim anlayışını şu şekilde açıklıyor. Bir Müslüman için, din ve devlet bütünlük oluşturur. Bu iki kavram, ayrı ya da ayrılabilir kurumları ifade etmez. Aynı şekilde, karmaşık bir yapı oluşturan insan davranışlarını kesin çizgilerle birbirinden ayırıp bazılarını din ile, bazılarını da devletle ilintilendirmek mümkün değildir. Çağımızın en önde gelen Oryantalistinin sözlerinde ifade bulan bu anlayış, tarih boyunca siyasi temelli İslami hareketlerin ana gündemini teşkil etmiştir. İslamın doğduğu dönemdeki ilk siyasal cemaatin oluşumundan, Humeyni’nin 1979’da İran’da giriştiği hareket ve başta Çeçenistan ve Afganistan olmak üzere 1990’lara damgasını vurmuş modern örneklere değin birçok gelişme, bin beşyüz yıllık İslam tarihi boyunca bu görüşün geçerliliğinden pek bir şey yitirmediğini doğrular niteliktedir. Oldukça uzun dönemli bu tarihsel sürecin bugün İslam dünyasının farklı köşelerindeki tezahürlerini daha iyi anlayabilmek için, konuyla ilgili geleneksellik kazanmış bakış açımızı genişletmeye ve aydınlatmaya yarayacak önemli tarihsel gelişmeleri yeniden ele alıp incelememiz gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

İbn Tumart, Muvahhid Davası, İslam, Tarih

Kaynakça

• ABUNASR, JAMIL. A History of the Maghrib in the Islamic Period, 2. Baskı, Cambridge: The Cambridge University Press, 1987.
• BEL, A. “Almohades” maddesi. The Encyclopaedia of Islam, 1. Baskı, Leiden, 1913.
• BERNAND, B. “Idjma" maddesi. The Encyclopaedia of Islam, Cilt 3, Yeni Baskı, Leiden, 1971, s. 1023-1026.
• BOSWORTH, C. EDMUND. The Islamic Dynasties: A Chronological and Geneological Handbook, Edinburg: Edinburg University Press, 1967.
• BOURABIA, RACHID. Ibn Tumart, Alger: S. N. E. D., 1974
• BROCKELMANN, CARL. History of the Islamic Peoples, (çev.) Joel Carmiachael ve Moshe Perlmann, New York: G. P. Putnam's Sons, 1947.
• CHEJNE, G. ANWAR. Muslim Spain: Its History and Culture, Minneapolis: The University of Minnesota Press, 1974.
• CORNELL, VINCENT. “Understanding is the Mother of Ability, Responsibility and Action in the Doctrine of Ibn Tumart," Studia Islamica, Cilt. 66, 1987, s. 71-105.
• DEKMEJIAN, HRAIR. Islam in Revolution: Fundementalism in the Arab World, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 1985.
• ___. “The Anotomy of Islamic Revival. Legitimacy and Crisis, Ethnic Conflict and tire Search for Islamic Alternatives,” Middle East Journal, Cilt. 34, no. 1, Kış 1980, s. 4-11.
• ___ . “Fundementalist Islam: Theories, Typologies and Trends,” Middle East Review, Cilt. 17, no. 4, Yaz. 1985, s. 28-34.
• GOLDZIHER, I. (yay. haz.) Le Livre de Mohammed Ibn Tumart, Mahdi des Almohades, Algiers, 1903.
• HODGSON, MARSHALL. The Venture of Islam: The Expansion of Islam in the Middle Periods, 2. Cilt. Chicago: The University of Chicago Press, 1974.
• HOLT, P. M., LAMBTON, K. S. ve B. LEWİS (yay.). The Cambridge History of Islam, Cilt. 2, Cambridge: The Cambridge University Press, 1970.
• HOPKINS, J. F. P. “The Almohad Hierarchy," London University School of Oriental and African Studies Bulletin, Cilt. 16, no. 2, 1954, s. 93-112.
• JULIEN, CHARLES-ANDRE. History of North Africa, Tunisia, Algeria, Morocco from the Arab Conquest to 1830, (Yay. Haz. ve Yeniden Gözden Geçiren) Roger Le Tourneau, (çev.) John Petrie. Londra: Routledge & Keagan Paul, 1970.
• LAPIDUS, IRA. A History of Islamic Societies, Cambridge: The Cambridge University Press, 1988.
• LAROUI, ABDALLAH. The History of the Maghrib: An Interpretive Essay, (çev.) R. Manheim, Princeton: Princeton University Press, 1977.
• LE TOURNEAU, ROGER. The Almohad Movement in North Africa in the Twelfth and Thirteenth Centuries, Princeton, N. J.: Princeton Urriversity Press, 1969.
• ___. ''North Africa to the Sixteenth Century,” The Cambridge History of Islam (yay.) Holt, Lambton ve Lewis, Cambridge: The Cambridge University Press, 1970, s. 211-238.
• LEVI-PROVENÇAL, EVARISTE. Documents inedits d’histoire almohade, fragments manuscrits du “Legajo” 1919 du fonds arabe de l'Escurial (Arapça Metin), Paris, 1928.
• LEWIS, BERNARD. “Islamic Political Movements,” Middle East Review, Cilt.17, no. 4, Yaz, 1985.
• NORRIS, H. T. The Berbers in Arabic Literature, Londra: Longman, 1982.
• SCHACHT, JOSEPH ve D. B. MCDONALD. “Idjtihad” maddesi. The Encyclopaedia of lslam, Cilt 3, Yeni Baskı, 1971, s. 1026.
• VON GRUNEBAUM, GUSTAVE; Classical Islam: A History, 600-1258, (çev.) K. Watson, Londra: George Allen & Unwin Ltd., 1970.
• WATT, M. ve CACHIA P. A History of Islamic Spain, Edinburg: Edinburg University Press, 1965.
• YILDIRIM, ONUR. "A Study on Popular Religion in the Early Modern Morocco with Special Reference to the Political Role of the Saints 1500-1700, "Hamdard Islamicus, Cilt 21, No. 2, Nisan-Haziran 1998, pp. 39-48.