Orman Yangınlarıyla Artan Karasal Karbon Emisyonlarının Tahıl Tarımında Karbon Ayak İzi Değişimine Etkisi: Türkiye Örneği

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 2, 187 - 195, 19.10.2025

Çağdaş Can Toprak , Zeki Erden , Fatih Çığ

https://doi.org/10.70562/tubid.1754205

Öz

Orman yangınlarının artan sıklığı ve şiddeti, yalnızca doğal ekosistemleri değil, aynı zamanda yakın çevresindeki tarımsal üretim sistemlerini de önemli ölçüde etkilemektedir. Yangın sonrası dönemde toprakta meydana gelen fiziksel ve biyokimyasal bozulmalar, tahıl verimliliğini düşürmekte ve üretim sürecinde daha fazla girdi kullanımını zorunlu kılmaktadır. Bu durum, özellikle buğday ve arpa gibi geniş alanlarda yetiştirilen tahıllarda, artan yakıt tüketimi, azotlu gübreleme ve yoğun toprak işleme gibi uygulamalarla karbon ayak izinde belirgin artışlara neden olmaktadır. Çalışmamızda, orman yangınlarına bağlı karasal karbon emisyonlarının tahıl tarımındaki dolaylı etkilerini disiplinlerarası bir bakış açısıyla ele alınmış, literatür destekli analizler ve örnek olaylar ışığında yangın sonrası dönemde uygulanabilecek karbon azaltım stratejileri değerlendirilmiştir. Ayrıca Hassas tarım teknolojileri, minimum toprak işleme ve karbon dengeleme mekanizmalarının entegrasyonu gibi çözüm önerileri sunulmuştur. Bu doğrultuda, politika yapıcılar ve araştırmacılar için yönlendirici bir çerçeve belirlemek içim rehber niteliği taşıyan araştırmamızda, elde edilen bulgular, yangın-tarım-karbon etkileşiminin bütüncül olarak ele alınması gerektiğini göstermekte ve iklim değişikliğiyle mücadelede tarımsal planlamanın yeniden yapılandırılması çağrısında bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tahıl , Orman , Karbon , Yangın , Emisyon

The Impact of Increased Terrestrial Carbon Emissions from Forest Fires on the Carbon Footprint of Cereal Crop Production: The Case of Türkiye

Öz

The increasing frequency and intensity of forest fires significantly affect not only natural ecosystems but also the surrounding agricultural production systems. In the post-fire period, physical and biochemical degradation in the soil reduces cereal productivity and necessitates the use of additional inputs in the production process. This situation leads to a marked increase in the carbon footprint, particularly in cereals cultivated over large areas such as wheat and barley, due to intensified fuel consumption, nitrogen fertilization, and intensive soil tillage practices. In this study, the indirect impacts of wildfire-induced terrestrial carbon emissions on cereal agriculture are examined through an interdisciplinary perspective. Supported by literature-based analyses and case studies, post-fire carbon mitigation strategies are evaluated. Additionally, solution-oriented approaches such as the integration of precision agriculture technologies, minimum tillage, and carbon offset mechanisms are presented. Accordingly, this research provides a guiding framework for policymakers and researchers, emphasizing the need for a holistic understanding of the fire–agriculture–carbon nexus. The findings highlight the necessity of re-structuring agricultural planning as a crucial component in the fight against climate change.

Anahtar Kelimeler

Cereal , Forest , Carbon , Fire , Emission

Kaynakça

• 1. Bowman DMJS, Williamson GJ, Abatzoglou JT, Kolden CA, Cochrane MA, Smith AMS. Vegetation fires in the Anthropocene. Nat Rev Earth Environ. 2020;1(10):500–15.
• 2. Santín C, Doerr SH, Preston CM, González-Rodríguez G. Pyrogenic organic matter production from wildfires: A missing sink in the global carbon cycle. Glob Change Biol. 2016;22(1):325–37.
• 3. Certini G. Effects of fire on properties of forest soils: A review. Oecologia. 2005;143(1):1–10.
• 4. Lal R. Soil organic matter and carbon sequestration in agroecosystems. J Soil Water Conserv. 2020;75(2):27A–32A.
• 5. Intergovernmental Panel on Climate Change. 2019 Refinement to the 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories [Internet]. 2019 [cited 2025 Jul 30]. Available from: https://www.ipcc-nggip.iges.or.jp
• 6. Reid CE, Brauer M, Johnston FH, Jerrett M, Balmes JR, Elliott CT. Critical review of health impacts of wildfire smoke exposure. Environ Health Perspect. 2016;124(9):1334–43.
• 7. Doerr SH, Santín C. Global trends in wildfire and its impacts: Perceptions versus realities in a changing world. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2016;371(1696):20150345.
• 8. Şahin U, Yılmaz B. Yangın sonrası toprakta hidrofobiklik ve su geçirimliliği üzerine etkileri. Toprak ve Su Dergisi. 2021;40(1):33–40.
• 9. Çetinkaya S, Aydın T, Yüceer Ç. Orman yangınlarının toprak organik karbon içeriği üzerine etkisi: Muğla örneği. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi. 2022;10(2):95–104.
• 10. Van der Werf GR, Randerson JT, Giglio L, van Leeuwen TT, Chen Y, Rogers BM, et al. Global fire emissions estimates and trends for 1997–2021. Biogeosciences Discuss. 2022. (Epub ahead of print)
• 11. Kaya E, Karataş G. Karasal karbon döngüsü ve tarım ilişkisi: Yangın sonrası karbon ayak izi değerlendirmesi. Tarım ve Çevre Araştırmaları Dergisi. 2023;12(1):65–79.
• 12. Abatzoglou JT, Williams AP, Di Liberto T. Climate change is increasing the likelihood of extreme fire weather across western North America. Environ Res Lett. 2021;16(4):044036.
• 13. Mitter B, Pfaffenbichler N, Flavell R, Compant S, Antonielli L, Petric A, et al. A new approach to modify plant microbiomes and traits by introducing beneficial bacteria at flowering into progeny seeds. Front Microbiol. 2019;10:1368.
• 14. Demirbaş E, Gültekin M, Eren D. Toprak mikrobiyotasının tahıllarda verim ve kalite üzerindeki etkileri: Bir derleme. Tarım Bilimleri Dergisi. 2022;28(3):401–12.
• 15. McCarthy N, Adams M, Zhou L. Post-fire land degradation and its impact on agricultural carbon intensity: A case from NSW wheat farms. Environ Res Lett. 2022;17(3):035009.
• 16. Özkan H, Erdem Y, Taşkın H. Yangın sonrası buğday tarımında sulama ve gübre kullanımının değişimi: Manavgat örneği. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2023;36(1):21–32.
• 17. González-García S, Moreira MT, Feijoo G. Environmental performance of wheat cultivation in Northern Spain under different management practices. J Clean Prod. 2018;170:1148–57.
• 18. Certini G, Nocentini C, Knicker H, Arfaioli P, Rumpel C. Wildfire effects on soil organic matter quantity and quality in two fire-prone Mediterranean pine forests. Geoderma. 2011;167–168:148–55.
• 19. Pan Y, Birdsey RA, Fang J, Houghton R, Kauppi PE, Kurz WA, et al. A large and persistent carbon sink in the world’s forests. Science. 2011;333(6045):988–93.
• 20. British Standards Institution. Specification for the assessment of the life cycle greenhouse gas emissions of goods and services (PAS 2050:2011). London: BSI; 2013.
• 21. Oztürk H, Yüceer Ç. Arpa üretiminde yaşam döngüsü analizi yaklaşımıyla çevresel etki değerlendirmesi. Bitkisel Üretim Araştırma Dergisi. 2022;11(3):45–56.
• 22. Van der Werf GR, Randerson JT, Giglio L, van Leeuwen TT, Chen Y. Global fire emissions database (GFEDv4): Trends in biomass burning and CO₂ release, 2001–2021. Earth Syst Sci Data. 2022;14(3):1187–1205.
• 23. McCarthy N, Adams M, Zhou L. The indirect effects of wildfires on cropping systems in temperate climates. Agric Syst. 2022;196:103334.
• 24. Waring BG, Powers JS, Branco S. Fire-driven changes in soil carbon dynamics: Insights from empirical data and model synthesis. Nat Clim Chang. 2021;11(8):636–43.
• 25. Yılmaz B, Demirtaş ME. Sentinel-2 verileri ile yangın sonrası tarım alanlarında bitki örtüsü analizleri: Manavgat örneği. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi. 2023;11(1):55–67.
• 26. Nemecek T, Jungbluth N, i Canals LM, Schenck R. Environmental impacts of food consumption and nutrition: Where are we and what is next? Int J Life Cycle Assess. 2016;21(5):607–20.
• 27. Özkan H, Erdem Y, Taşkın H. Yangın sonrası buğday tarımında sulama ve gübre kullanımının değişimi: Manavgat örneği. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2023;36(1):21–32.
• 28. Lehmann J, Joseph S. Biochar for environmental management: Science, technology and implementation. 2nd ed. London: Routledge; 2015.
• 29. Aktaş A, Yıldız S. Toprak verimliliğinin iyileştirilmesinde biyochar uygulamalarının yeri ve potansiyeli. Toprak Bilimi Dergisi. 2021;10(2):73–82.
• 30. Zhang C, Walter MT, Niyogi D. Integration of UAV-based monitoring into post-fire agricultural soil recovery modeling. Comput Electron Agric. 2022;202:107396.
• 31. Yılmaz E, Karagöz M. Yeşil Mutabakat sürecinde Türkiye tarımı: Karbon yönetimi ve fırsatlar. Tarım Politikaları Dergisi. 2023;5(1):45–60.