PSİKOLOJİK SAĞLAMLIĞIN TÜKENMİŞLİĞE ETKİSİ: ÖZEL OKULLARDA ÇALIŞAN ÖĞRETMENLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 46 - 60, 30.06.2020

Tuba Gönen

Öz

Psikolojik sağlamlık; dayanıklılık, direnç, iyileşme yeteneği olarak ifade edilmektedir. Tükenmişlik ise; fiziki yıpranma, ümitsizlik, çaresizlik ve hayal kırıklığı olarak ifade edilmektedir. Psikolojik sağlamlık ve tükenmişlik kavramları tüm çalışanlar için olduğu gibi çalışan öğretmenler içinde önemli olabilmektedir. Bu araştırmanın amacı özel okullarda çalışan öğretmenlerin psikolojik sağlamlıklarının tükenmişlik düzeyine etkisini belirlemektir. Bu araştırmada veriler, Mardin ilinde özel kurum olarak faaliyet gösteren okullarda çalışan 260 öğretmene anket uygulanıp toplanmıştır. Anket 6 maddelik Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği, 22 maddelik Maslach Tükenmişlik Envanteri ve kişisel bilgi formundan oluşmaktadır. Veriler, SPSS Statistics 17.00 ve LİSREL 9.1 programları ile analiz edilmiştir. Veri analizleri ölçeklerden elde edilen toplam puanlar üzerinden gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, özel okullarda çalışan öğretmenlerin psikolojik sağlamlıklarının tükenmişliklerini ve alt boyutlarını negatif anlamda etkilediği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik sağlamlık, tükenmişlik, öğretmen

Kaynakça

• Akça F. (2008). Örgütsel davranışta seçme konular, örgütsel tükenmişlik ve stres, Ankara: İlke Yayınları.
• Akyazı, T. ve Özsoy, N. (2015, Ekim). Psikolojik dayanıklılık ile tükenmişlik arasındaki ilişki-bir uygulama. 2. Yükseköğretim Stratejileri ve Kurumsal İşbirliği Sempozyumu, Mersin.
• Baltaş, Acar ve Zuhal Baltaş (2002). Stres ve Başa Çıkma Yollar,. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Chaplain, R. P. (2008). Stress and psychological distress among trainee secondary teachers in England. Educational Psychology, 28, 195–209.
• Çokluk, Ö. (1999). Zihinsel ve İşitme Engelliler Okulunda Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerde Tükenmişliğin Kestirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Deborah, M. K., John L. L., Maddi, S. R., Marnie B. Michele P. & Richard H. H., (2006). The personality construct of hardiness, relationships between repression, innovativeness. Authoritarianism, and Performance. Journal of Personality. 72(2), 575- 598.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness ve Well-Being, 1(3), 93-102.
• Durak, H. Y. ve Seferoğlu, S. S. (2017). Öğretmenlerde tükenmişlik duygusunun çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 759-788.
• Ertürk E. ve Keçecioğlu T. (2012). Çalışların iş doyumu ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler:Öğretmenler üzerine örnek bir uygulama, Ege Akademik Bakış Dergisi, 12(1), 41-54.
• Freudenberger , H. J. (1974). Staff Burn-Out . Journal Of Social Issues, 30(1), 159-165.
• García, G. M., & Calvo, J. C. A. (2012). Emotional exhaustion of nursing staff: Influence of emotional annoyance and resilience. International Nursing Review, 59, 101–107.
• Gökoğlan, K. (2010). Kamu İç Denetçilerinde Tükenmişlik Sendromu Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Gündoğdu, G. B. (2013). Sınıf öğretmenlerinin iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeyleri üzerine bir çalışma: Mersin ili örneği. Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi, Mersin.
• Hakanen, J. J., Bakker, A. B., & Schaufeli, W. B. (2006). Burnout and work engagement among teachers. Journal of School Psychology, 43, 495–513.
• Kaçmaz N. (2005). Tükenmişlik (Burnout) sendromu. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 68(1), 29-32.
• Kaya, E. (2009). Özel okul öğretmenlerinin duygusal emek davranışını algılama biçimleri ile iş doyumları ve iş stresleri arasındaki ilişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Khaksar, S. M. S., Maghsoudi, T. ve Young, S. (2019). Social capital, psychological resilience and job burnout in hazardous work environments. Labour & Industry: a journal of the social and economic relations of work, 1-26.
• Laschinger, H. K. S. & Fida, R. (2014). New nurses burnout and workplace wellbeing:The influence of authentic leadership and psychological capital. Burnout Research, 1(1), 19-28.
• Leiter, M.P., & Maslach, C. (1998). Burnout. In H.S. Friedman (Ed.), Encyclopedia of mental health, New York: Academic Press. 347-357. Living English Dictionary. (2013). Resilient. İstanbul: Kılavuz Yayınları.
• Maslach, C. & Jackson, S. E. (1985). The role of sex and family variables in burnout. Plenum publishing corporation, 12(7), 837-851.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of organizational behavior, 2(2), 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual review of psychology, 52(1), 397-422.
• Masten, A. S. & Reed, M. J. (2002). Resilience in development. The Handbook of Positive Psychology. Oxford University Press, 7.
• Meıchenbaum, D. (2012). Important facts about resilience:A consideration of research findings about resilience and ımplications for assessment and treatment. Melissa Institute, 2-33.
• OECD, (2005). Teaching Matter: Attracting, developing and retaining effective teachers. Retrieved October 28, 2019, from http://www.oecd.org/edu/teacherpolicy
• Olivier, M. A. J., & Venter, D. J. L. (2003). The extent and causes of stress in teachers in the George region. South African Journal of Education, 23(3), 186-192.
• Pines, A., & Aronson, E. (1983). Combatting burnout. Children and Youth Services Review, 5(3), 263-275.
• Redhouse Resimli Sözlük. (2008). Resilience. İstanbul: Sev Matbaacılık.
• Rees, C. S., Heritage, B., Osseiran-Moisson, R., Chamberlain, D., Cusack, L., Anderson, J., ... & Hegney, D. G. (2016). Can we predict burnout among student nurses? An exploration of the ICWR-1 model of individual psychological resilience. Frontiers in psychology, 7, 1072.
• Smith, B. W., Tooley, E. M., Christopher, P., & Kay, V. S. (2008). Resilience as the ability to bounce back:Aneglected personal resource?. Journal of Positive Psychology, 5, 166-176.
• Solmuş T. (2010). İşyeri terapisi, İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Stewart, M., Reid, G., & Mangham, C. (1997). Fostering children's resilience. Journal of Pediatric Nursing, 12(1), 21-31.
• Terzi, Ş. (2005). Öznel iyi olmaya ilişkin dayanıklılık modeli. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ungar, M. & Perry, D. B. (2012). Violence, trauma and resilience, cruel but not unusual:Violence in canadian families. Wilfrid Laurier University Press, 119-143.
• Wagstaff, C., Hings, R., Larner, R., & Fletcher, D. (2018). Psychological Resilience’s Moderation of the Relationship Between the Frequency of Organizational Stressors and Burnout in Athletes and Coaches. The Sport Psychologist, 32(3), 178-188.
• Yang, G., Liu, J., Liu, L., Wu, X., Ding, S., & Xie, J. (2018). Burnout and Resilience among Transplant Nurses in 21 Hospitals in. Transplantation Proceedings, 50(10), 2905-2910.
• Zou, G., Shen, X., Tian, X., Liu, C., Li, G., Kong, L., & Li, P. (2016). Correlates of psychological distress, burnout, and resilience among Chinese female nurses. Industrial health, 2015-0103.