YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE SINIFLARINDA ULAÇLARIN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ÖNERİLER: -(Y)ARAK, -(Y)IP, -DIKTAN SONRA

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 1 - Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 9, 04.06.2016

Ekin Şen Emine OFLAZ Köleci Tuğba Tülü

Öz

Türkçede ulaçlar yantümce ile anatümce arasında neden, koşul, amaç, zamansal öncelik ve sonralık gibi anlam ilişkileri belirtmek için kullanılan dilbilgisel yapılardır. Birçok dilbilgisel bağlamda benzer işlevlerde görünen ulaçların Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde kullanılan ders malzemelerinde, bu yapıların kullanımsal ayrımlarının verilmesi de önem taşımaktadır. Bu çerçevede, alanyazında tarz, sıralılık bağlantısı ve yol açma gibi anlamsal ilişkileri sağladığı belirtilen –(y)ArAk ve –(y)Ip ulaçlarının; yine zamansal sıralılıkta “öncelik” anlamsal ilişkisini oluşturan –DIktAn sonra ulacının, yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrenicilere öğretiminde sorunların çıkması olasıdır. Bu sorunlar da, sözü edilen bu yapıların bazı dilbilgisel bağlamlarda aynı/benzer işlevleri üstlenmelerinden kaynaklanmaktadır. Çalışmamızda, bu ulaçların farklı işlevlerinin örtük ve açık olarak sunulmasıyla elde edilen yazılı çalışmalardaki hatalar incelenmiştir. Sonuçta, 200 yazılı çalışmada çoğunlukla, bu ulaçların görüldüğü karmaşık tümcelerdeki eylemlerin anlamsal bütünlüğü, sıralılık bağlantısı ve tarz anlamsal ilişkilerinin kullanımında hatalar gözlemlenmiştir. Bu hataların giderilmesine yönelik açık dilbilgisel girdi sağlayan ne tür ders malzemeleri hazırlanabilir sorusuna yanıt aranacak ve bu ders malzemelerinin uygulanmasıyla çıkan verilerle önceki veriler karşılaştırılarak bir sonuca varılmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Ulaç, Karmaşık Tümceler, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi, Ders Malzemesi Geliştirme

SUGGESTIONS AIMED AT TEACHING GERUNDS IN TURKISH AS A FOREIGN LANGUAGE: -(Y)ARAK, -(Y)IP, -DIKTAN SONRA

Öz

Gerunds are used to express the semantic relations such as cause and effect, purpose and temporal sequence between matrix sentences and subclauses in Turkish. Pragmatic distinctions of gerunds that seem to have similar functions in many grammatical contexts should be explained in course materials in teaching Turkish as a foreign language. In this framework, it is possible to meet some problems in teaching; –(y)ArAk and –(y)Ip that provide style, temporal sequence and cause relations; –DIktAn sonra that provides the meaning of priority in temporal sequence, to foreign students. Those problems arise from having the same/similar functions of these gerunds in some grammatical contexts. In this study we have analysed the mistakes in essays after presenting the gerunds –(y)ArAk, –(y)Ip and –DIktAn sonra both in explicit and implicit ways. As a result of this analyse, mistakes were mostly observed in complex sentences that include these gerunds with semantic relations of style and temporal sequence, and semantic integrity of the verbs used, in 200 essays. It is aimed to suggest course materials that provide explicit grammatical input to recover those mistakes and the data from both the previous and recent course material applications will be compared.

Anahtar Kelimeler

Gerund, Complex Sentences, Teaching Turkish as a Foreign Language, Course Material

Kaynakça

• Adalı, O. (2004). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler. İstanbul: Papatya
• Çetintaş Yıldırım, F. (2004). The Syntactic and Semantic Analysis of Turkish Temporal Converbs. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi
• Çetintaş Yıldırım, F. (2005a). Türkçede Zaman Anlatan Ulaçların Görünüş Özellikleri. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 2(1), 51-62.
• Çetintaş Yıldırım, F. (2005b) Türkçede Zaman Anlatan Ulaç Yan Tümceleri Arasındaki Anlam Örtüşmeleri. İçinde, Ergenç, İ. ve diğerleri (Ed.). Dilbilim İncelemeleri (s. 340-350). Ankara: Doğan yayıncılık.
• Çetintaş Yıldırım, F. (2010). Türkçede Belirteç Tümcecikleri: Sözbilimsel Yapı Çözümlemesi Çerçevesinde Bir Sınıflandırma Örneği. Ankara Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi: Ankara.
• Erguvanlı Taylan, E. (1993). Türkçede –Dık Ekinin Yantümcelerdeki İşlevi Üzerine. İçinde, Dilbilim Araştırmaları, 1993, 161-171.
• Erguvanlı Taylan, E. (2001). On the Relation between Temporal/Aspectual Adverbs and the Verb Form in Turkish. İçinde, Erguvanlı Taylan, E. (Ed.). The Verb in Turkish (s. 97-128). Amsterdam: John Benjamins
• Erkman-Akerson, F. (1993). Türkçede Eş İşlevli Dilbilgisel Yapıların Kullanım Değerleri-Ortaçlı ve Koşullu Yapılar. İçinde, İmer, K. ve Uzun, N. E. (Ed.). VII. Dilbilim Kurultayı Bildirileri (s. 95-103). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Erkman-Akerson, F. (2000). “-ErEk” Niteleme Yan Tümcesi Yönetebilir mi? İçinde, Özsoy, S. ve Erguvanlı Taylan, E. (Ed.). XIII. Dilbilim Kurultay Bildirileri (s. 47-54). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
• Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç.
• Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. New York: Routledge
• Günay, V. D., Uzdu Yıldız, F. ve Yıldız, İ. (2014). Biçimbirimler: Türetim ve İşletim Ardıllarının Sözlü Dildeki Kullanım Sıklığı. Papatya Yayıncılık: İstanbul.
• Hengirmen, M. (1998). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin.
• Kornfilt, J. (1997). Turkish. London: Routledge
• Lewis, G. L. (1967). Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press.