Sessiz Mağdurlar, Zorlu Yargılamalar: Yargıtay İçtihatlarında Zekâ Geriliği ve Cinsel İstismar

Yıl 2025, Cilt: 40 Sayı: 95, 68 - 81, 07.08.2025

Nedim Havle

https://doi.org/10.31828/turkpsikoloji.1669840

Öz

Zekâ geriliği olan bireyler, cinsel istismar suçları karşısında adalet sisteminde özgün zorluklarla karşılaşan hassas bir mağdur grubudur. İletişim engelleri, önyargılar ve hukuki süreçleri anlama güçlükleri, adil yargılanma ve mağdur koruması dengesini zorlaştırmaktadır. Türk ceza yargılaması pratiğinde, özellikle Yargıtay içtihatlarında bu zorlukların nasıl ele alındığına dair kapsamlı analiz eksikliği bulunmaktadır. Bu çalışma, 01 Temmuz 2023- 01 Ocak 2025 tarihleri arasında zekâ geriliği olan bireylerin mağdur olduğu cinsel istismar suçlarına ilişkin 140 adet Yargıtay kararını nitel içerik ve hukuki analiz yöntemiyle inceleyerek, bu davalardaki temel sorunları, yerleşik uygulamaları ve potansiyel sistemik zorlukları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Analizde Adli Tıp Kurumu (ATK) raporlarının rolü, mağdur beyanının değerlendirilmesi, suçun hukuki nitelendirilmesi ve usuli sorunlar temel odak noktaları olmuştur. Bulgular, ATK raporlarının mağdurun algılama yeteneği, beyan güvenilirliği gibi kritik konularda belirleyici ve sıklıkla sorgulanmayan bir role sahip olduğunu göstermiştir; raporlar arası çelişkiler ve yetersiz gerekçeler önemli sorunlardır. Zekâ geriliği olan mağdur beyanlarının değerlendirilmesinde derin bir ikilem yaşandığı, beyanlardaki tutarsızlıkların sıklıkla ispat sorunlarına yol açtığı tespit edilmiştir. Nitelikli cinsel istismarın ispatında ve suçun hukuki vasıflandırılmasında (özellikle TCK m.103-104 ayrımı) zorluklar ve hatalar gözlenmiştir. Ayrıca mağdurun temsili, zamanaşımı ve iddianameye bağlılık gibi usuli sorunların da yaygın olduğu belirlenmiştir. Bu çalışma, Yargıtay pratiğindeki sistemik sorunları ortaya koyarak, adli tıp raporlarının değerlendirilmesi, mağdur beyanına yaklaşım ve usuli güvenceler konularında standardizasyon, farkındalık artışı ve potansiyel reform ihtiyacını vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Zeka geriliği , cinsel istismar , yargıtay kararları , adli tıp raporları

Kaynakça

• Ahmed Abdelaziz, D. (2025). The reliability of witness testimony in violent crimes in the context of post-traumatic stress disorder: An analytical study through legal practices. Journal of Ecohumanism, 4(1), Article e6311. https://doi.org/10.62754/joe.v4i1.6311
• Bacaksız, P., ve Bayzit, T. (2019). Yargıtay’ın cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda ispata yaklaşımı. D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, 21(Özel Sayı), 379-414.
• Beran, R. (2009). The role of the expert witness in the adversarial legal system. Journal of Law and Medicine, 17, 133-137.
• Candan, N., ve Candan, H. (2022). Çocukların cinsel istismarı suçu (TCK m.103). İksad Publishing House.
• Costanzo, M., Costanzo, S., ve Krauss, D. A. (2024). Decisions surrounding the use of expert testimony. In M. K. Miller, L. A. Yelderman, M. T. Huss, & J. A. Cantone (Eds.), The Cambridge Handbook of Psychology and Legal Decision-Making (pp. 355–364). Cambridge University Press.
• Cummins, R. A., Lau, A. L. D., Davey, G., ve McGillivray, J. (2011). Measuring subjective wellbeing: The Personal Wellbeing Index – Intellectual Disability. In C. Olsson & P. Hwang (Eds.), Self-conceptualization and subjective well-being in children and adolescents with intellectual disabilities (Ch. 3). Springer Science+Business Media. https://doi.org/10.1007/978-90-481-9650-0_3
• Davison, J., Maguire, S., McLaughlin, M., ve Simms, V. (2022). Involving adolescents with intellectual disability in the adaptation of self-reported subjective well-being measures: Participatory research and methodological considerations. Journal of Intellectual Disability Research, 66(7), 628–641. https://doi.org/10.1111/jir.12936
• Lyon, T. D., Scurich, N., Choi, K., Handmaker, S., ve Blank, R. (2012). "How did you feel?": Increasing child sexual abuse witnesses' production of evaluative information. Law and Human Behavior, 36(5), 448–457. https://doi.org/10.1037/h0093986
• Otgaar, H., Muris, P., Howe, M. L., ve Merckelbach, H. (2017). What drives false memories in psychopathology? A case for associative activation. Clinical Psychological Science, 5(6), 1048–1069. https://doi.org/10.1177/2167702617724424
• Ryan, N., ve Westera, N. (2018). The effect of expert witness testimony and complainant cognitive statements on mock jurors' perceptions of rape trial testimony. Psychiatry, Psychology, and Law, 25(5), 693–705. https://doi.org/10.1080/13218719.2018.1474815
• Swardhyana, G., ve Irawan, A. (2022). Evidence in sexual violence crime cases. International Journal of Educational Research & Social Sciences, 3(5), 1943-1950. https://doi.org/10.51601/ijersc.v3i5.491
• Toler, C. (2024). “A cruel system indeed”: Extending the statute of limitations for claims by the harmed youth of West Virginia’s mismanaged foster care system. West Virginia Law Review, 126(2), Article 11. https://researchrepository.wvu.edu/wvlr/vol126/iss2/11