MECLİS-İ MEBUSAN’DA MAMURETÜLAZİZ(ELAZIĞ) MEBUSLARI ve FAALİYETLERİ (1877-1920)

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 10, 5 - 21, 15.06.2017

Şahin Yedek

Öz

23 Aralık 1876 tarihinde ilan edilerek yürürlüğe giren Osmanlı Devleti’nin ilk anayasası

Kanun-ı Esasi ile birlikte Birinci Meşrutiyet Dönemi başlamıştır. Böylece Türk demokrasi

tarihinde parlamenter yönetim anlayışı resmi olarak yürürlüğe girmiştir. Parlamento, padişahın

atadığı üyelerden oluşan Meclis-i Ayan ve halkın oylarıyla seçtiği temsilcilerin bulunduğu

Meclis-i Mebusan’dan oluşmuştur. 19 Mart 1877 tarihinde çalışmalarına başlayan Meclis-i

Mebusan’a o yıllarda idari açıdan Diyarbekir Vilayeti’ne bağlı Mamuretülaziz Sancağı’ndan

tek mebus katılmıştır. Birinci Meşrutiyet Dönemi, 1877-1878 Osmanlı Devleti ile Rusya

arasındaki savaş sebep gösterilerek anayasanın rafa kaldırılması ve iki dönem ancak faaliyet

yürütebilen meclis çalışmalarının durdurulması ile sona ermiştir. 23 Temmuz 1908 tarihinde

Kanun-ı Esasi’nin tekrar yürürlüğe girmesi ile İkinci Meşrutiyet Dönemi ve Meclis-i

Mebusan’ın da faaliyet süreci yeniden başlamıştır. Bu dönemde Mamuretülaziz Vilayeti;

Merkez, Malatya ve Dersim seçim bölgelerinden oluşmuştur. İkinci Meşrutiyet döneminde ise

Meclis-i Mebusan’a Merkez Sancağı’nı temsilen 10 mebus katılmıştır. Bu çalışmada, Meclis-i

Mebusan’daki Mamuratülaziz Vilayeti Merkez Sancağı’nı (Elazığ) temsil eden mebusların

özgeçmişleri ve Meclisteki faaliyetleri arşiv ve meclis zabıt kayıtları esas alınarak ayrıntılı

olarak sunulmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Meşrutiyet, Mamuretülaziz, Meclis, Mebus.

Kaynakça

• RESMİ YAYINLAR: Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi I, Cilt I, TBMM Basımevi, Ankara 1982. Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi I, Cilt II, TBMM Basımevi, Ankara 1982. Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi III, Cilt III, TBMM Basımevi, Ankara 1986. Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi III, Cilt VII, TBMM Basımevi, Ankara 1991. Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre II, İçtima Senesi I, Cilt I, TBMM Basımevi, Ankara 1991. Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre I, İçtima Senesi I, Cilt IV, TBMM Basımevi, Ankara Tarihsiz. Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre II, İçtima Senesi I, Cilt I, TBMM Basımevi, Ankara 1991, Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre III, İçtima Senesi IV, Cilt II, TBMM Basımevi, Ankara 1991. Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre III, İçtima Senesi IV, Cilt III, TBMM Basımevi, Ankara 1991. Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre III, İçtima Senesi I, Cilt I, TBMM Basımevi, Ankara 1991. GAZETELER: Mamuretülaziz Gazetesi, 4 Mart 1341(1925). KİTAPLAR, MAKALELER VE TEZLER: ALKAN, Mehmet Ö., “Türkiye’de Seçim Sistemi Tercihinin Misyon Boyutu ve Demokratik Gelişime Etkileri (Siyaset Bilimi ve Siyaset Sosyolojisi Yaklaşımıyla)”, Anayasa Yargısı, Sayı 23, Ankara 2006. CAVLAK, Tuncer, Cumhuriyet Döneminde İdari Taksimat ve Mülki Teşkilat(1923-1950), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 1990. ÇOKER, Fahri, Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923, Cilt III, TBMM Vakfı Yay., Ankara 1994. EZHERLİ, İhsan, Türkiye Büyük Millet Meclisi (1920-1998) ve Osmanlı Meclisi Mebusanı (1877-1920), Ankara 1998. GAZEL, Ahmet Ali, “Birinci Meşrutiyet Parlamentosunda Parlamenter Denetim: İstizah(Gensoru, Meclis Araştırması, Meclis Soruşturması, Genel Görüşme”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 17, Konya 2005. GEZGİN, Hazım, A., Şimşek Mehmet v.d., Her Yönüyle Kemaliye(Eğin), Kemaliye Kaymakamlığı Yayınları, İstanbul 1996. GÜNEŞ, İhsan, Türk Parlamento Tarihi Meşrutiyete Geçiş Süreci I. ve II. Meşrutiyet, Cilt I, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1997. KANSU, Aykut, 1908 Devrimi, İletişim yayınları, İstanbul 1995. KIZILTAN, Yılmaz, “I. Meşrutiyetin İlanı ve İlk Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C.26, Sayı I, Ankara 2006. KUZU, Burhan, Türk Anayasa Metinleri ve İlgili Mevzuat, Filiz Kitabevi, İstanbul 1988. MÜJDECİ, Mustafa, “II. Meşrutiyet Dönemi Mebusan Meclisinde Yozgat Mebusları ve Faaliyetleri(1908-1912)”, I. Uluslararası Bozok Sempozyumu Bildiri Kitabı, Cilt II, , s.s.83-101, Yozgat 2016. OLGUN, Kenan "Türkiye'de Cumhuriyetin İlanından 1950'ye Genel Seçim Uygulamaları", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XXVII, (79), Mart 2011, Ankara 2011. ÖZTÜRK, Kazım, Türk Parlamento Tarihi TBMM II. Dönem (1923-1927), Cilt III, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1993. SERTEL, Savaş, “Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Genel Nüfus Sayımına Göre Dersim Bölgesinde Demografik Yapı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 24, Sayı 1, Elazığ 2014. SERTEL, Savaş “1927 Nüfus Sayım Sonuçlarına Göre Elazığ Nüfusu”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, s.s.303-315, Elazığ 2015, s.305. SUNGUROĞLU, İshak, Harput Yollarında, Cilt II, Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları, İstanbul 1959. TUNAYA, Tarık Z., Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, Yedigün Matbaası, İstanbul 1960. US, Hakkı Tarık, Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi(1293-1877), Cilt I, Vakit Gazete-Matbaa- Kütüphane, İstanbul 1939. US, Hakkı Tarık, Meclis-i Mebusan, Cilt II, Vakit Gazete-Matbaa-Kütüphane, İstanbul 1954. YURDAL, Demirel, Pulutlu Halil Efendi Hayatı ve Hatıraları, Manas Yayınevi, Elazığ 2006. YURDAL, Demirel, Tarık Tahiroğlu’nun Hatıralarıyla Elaziz’den Elazığ’a, Manas Yayınevi, Elazığ 2007. YÜCEKÖK, Ahmet N., Siyaset Sosyolojisi Açısından Türkiye’de Parlamentonun Evrimi, AÜSBF Yay., Ankara 1983.