TRANSLATIONS’TA DİLSEL VE KÜLTÜREL AÇIDAN ESKİ-YENİ ÇATIŞMASINA BİÇEMBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 26 - 51, 30.06.2020

Yasemin Şanal

https://doi.org/10.37999/udekad.648533

Öz

Oyunları
dünya çapında ses getiren İrlandalı yazar Brian Friel’in Translations (1980) isimli oyunu 19. Yüzyıl başlarında İrlanda’nın
İngiltere tarafından kolonileştirilme çabalarını konu edinmekte ve İrlanda
dilinin yok oluşuna duyulan hüznü anlatmaktadır. İngiliz ordusu kendisine
manevra ve kontrol kolaylığı sağlayabilmek amacıyla bir yandan İrlanda
topraklarının haritasını çıkarırken bir yandan da geçtikleri yerlerin
isimlerini İngilizce isimlerle değiştirmekte, bunun sonucunda da İngilizce
İrlanda diline karşı üstünlük kazanmaktadır. Bu sırada İrlanda sadece diller
arası değil kültürler arası bir çatışmaya da sahne olmaktadır. Nitekim dil ve
kültür çatışması eninde sonunda bir güç ve hakimiyet çatışmasına dönüşmektedir.
Eskiyle yeninin çatışmasını ve kültürler arası üstün gelme mücadelesini sahneye
taşıyan oyun, biçembilimsel bir yaklaşımla incelendiğinde yazarın bu meseleyi
ele alırken aslında neyi anlatmak veya eleştirmek istediği daha iyi
anlaşılmaktadır. Tarihi bir olayı güncel bir meseleye ışık tutmak için kullanan
Friel, oyunda kültürel kimliğin en önemli temsilcisi ve taşıyıcısı olan
dillerine sahip çıkamayarak İngilizlerin etkisi altına girmeyi kabul eden
İrlandalıları hicvederken, sabit fikirlerinden taviz vermeyen oyun kişilerinin
görüşlerinin geçirdiği değişimi ironik bir biçimde ele almakta, eleştirilerini
de bu karakterlerin birbirleriyle konuşurken başvurdukları olumlu ve olumsuz
nezaketsizlik stratejileri, iletişimde işbirliğine yanaşmayarak konuşma
kurallarını ihlal etmeleri, kullandıkları emredici söz edimleri ve içinde
bulundukları güç mücadelesi üzerinden gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

Eski-Yeni Çatışması, Dil ve Kültür, İrlanda Milliyetçiliği, Hiciv, Biçembilim

Kaynakça

• “An Irishman’s Diary.” The Irish Times, 10 Temmuz 2018, www.irishtimes.com/opinion/an-irishman-s-diary-1.1136289.
• Austin, John L. Söylemek ve Yapmak: Harvard Üniversitesi 1955 William James Dersleri. Çev. R. Levent Aysever, Metis, 2009.
• Aytür, Ünal. “Humour & Satire in English Literature.” Çankaya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Journal of Arts and Sciences, Sayı. 3, Mayıs 2005, 35-42. www.jas.cankaya.edu.tr/gecmisYayinlar/yayinlar/05may/04.pdf.
• Bertha, Csilla. “Brian Friel as Postcolonial Playwright.” The Cambridge Companion to Brian Friel. Ed. Anthony Roche, Cambridge UP, 2006, 154-165.
• Brannigan, John ve Tony Corbett. Translations: Advanced York Notes. York Press, 2009.
• Büyükkantarcıoğlu, S. Nalan. Toplumsal Gerçeklik ve Dil. Multilingual, 2006.
• Culpeper, Jonathan, “(Im)politeness in Dramatic Dialogue.” Exploring the Language of Drama From text to Context. Ed. Jonathan Culpeper, Mick Short ve Peter Verdonk, Routledge, 1998, 83-95.
• Culpeper, Jonathan, Mick Short ve Peter Verdonk, eds. Exploring the Language of Drama From text to Context. Routledge, 1998.
• Çakır, Abdülhamit. Söylem Analizi: Ne Demek İstiyorsun?. Palet Yayınları, 2014.
• Çelik, Yavuz. “John Millington Synge’in “Babayiğit” Adlı Oyununda Kendini Gerçekleştirme Aracı Olarak Dil.” Dil Araştırmaları, Sayı: 11, Güz 2012, 131-146.
• Friel, Brian. “Translations.” Modern and Contemporary Irish Drama ( A Norton Critical Edition), ed. John P. Harrington, W.W. Norton, 2009, 255-308.
• Grene, Nicholas. “Brian Friel.” The Methuen Drama Guide to Contemporary Irish Playwrights. Ed. Martin Middeke ve Peter Paul Schnierer, Methuen Drama, 2010, 89-111.
• Grice, Herbert P. “Logic and Conversation.” Syntax and Semantics, Vol. 3, Speech Acts, Ed. Peter Cole ve Jerry L. Morgan, Academic Press, 1975, 41–58.
• Herman, Vimala. “Turn Management in Drama.” Exploring the Language of Drama From text to Context. Ed. Jonathan Culpeper, Mick Short ve Peter Verdonk, Routledge, 1998, 19-33.
• Hyde, Douglas. “The Necessity for De-Anglicising Ireland.” 27 Şubat 2016, www.spinnet.humanities.uva.nl/images/2014-05/hydenecessity.pdf.
• Kılıç, Zülküf. “Türk Edebiyatinda Birbirine Yakin Üç Kelime: Hiciv, Medih Ve Hezel.” Turkish Studies - International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Sayı: 7/3, Yaz 2012, 1741-1750.
• Kiberd, Declan. Inventing Ireland: The Literature of the Modern Nation. Vintage, 1985.
• Knight, Charles. The Literature of Satire. Cambridge UP, 2004.
• Krause, David. The Profane Book of Irish Comedy. Cornell UP, 1982.
• Murray, Christopher. Twentieth-Century Irish Drama: Mirror Up to Nation. Syracuse University Press, 1997.
• Nørgaard, Nina, Beatrix Busse ve Rocío Montoro. Key Terms in Stylistics. Continuum, 2010.
• Özünlü, Ünsal. Başlangıçtan Bugüne Deyişbilim: Uygulamalar, İncelemeler, Önerilerwww.academia.edu/5748613/Ba%C5%9Flang%C4%B1%C3%A7tan_Bug%C3%BCne_Deyi%C5%9Fbilim.
• ---. Gülmecenin Dilleri. Doruk, 1999.
• Pelletier, Martine. “Translations and the Field Day Debate.” The Cambridge Companion to Brian Friel. Ed. Anthony Roche, Cambridge UP, 2006, 66-77.
• Pilkington, Lionel. “Language and Politics in Brian Friel's ‘Translations.’” Irish University Review, vol. 20, no. 2, 1990, pp. 282–298. JSTOR, www.jstor.org/stable/25484364.
• Sayın, Gülşen. Martin McDonagh Tiyatrosu. Nobel, 2009.
• Searle, John R. “What is a Speech Act?.” Pragmatics, Discourse Analysis and Socio Linguistics. Ed. Ian Hutchby, SAGE, 2008, 1-16.
• Simpson, Paul. Language Through Literature: An Introduction. Routledge, 1997.
• Smith, Bobby L. “O’Casey’s Satiric Vision.” James Joyce Quarterly, Vol. 8, No. 1, O'Casey Sayısı, Güz 1970, 13-28.
• Sternlicht, Sanford. Modern Irish Drama: W.B. Yeats to Marina Carr. Syracuse UP, 2010.
• Tutaş, Nazan. Pinteresque Dialogues: A Stylistic Analysis. Kül Sanat Yayıncılık, 2008.
• Ülsever, R. Şeyda. “Biçembilim: Bir Uygulama.” Dilbilim Araştırmaları, 1990, 95-100.
• Verdonk, Peter. Stylistics. Oxford UP, 2002.
• Zeyrek, Deniz. “Söylem ve Toplum.” Söylem Üzerine. Ed. Ahmet Kocaman, ODTÜ Yayıncılık, 2003, 27-47.