ABBASÎLER DÖNEMİNDE YOL VE BERİD (11. YÜZYILA KADAR)

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 15 - 25, 30.06.2020

Yunus Arifoğlu

https://doi.org/10.37999/udekad.651133

Öz

Ortaçağ’ı anlamak biraz da yolların bilinmesiyle mümkündür.
Yol kavuşmanın ve farklı coğrafyalardaki insanlarla bir araya gelebilmenin
aracıdır. Aynı zamanda Ortaçağ zaman diliminde yol, öteki coğrafyalarla
iletişimin kurabilmenin temeliydi. Bu dönemde iletişimin sağlanmasında önemli
unsurlardan birisi yoldu. Bu sebeple yol yapmak, tamir etmek ve onu daima açık
tutmak çok önemliydi. İnsan ve onu taşıyan hayvan da iletişimde rol oynayan
diğer faktörleri oluşturmaktaydı. İslam öncesindeki yollar ve iletişim ağları
İslam devletlerine miras kaldı. Bu yolların tamirine Abbasîler döneminde de
devam edildi. Bunlara ek olarak yeni yollar açıldı. İslam coğrafyasında ve
öteki ülkelerle iletişimde geniş yol ağları kuruldu. İslâm dünyasında iletişim,
Berîd adlı posta teşkilatıyla
yapılırdı. Abbasîler zamanında da bu sistem kullanıldı. Bu çalışmada yol ve bu
eksende gelişmiş olan berid teşkilatı incelenmiştir. Öncelikle Abbasîlerdeki
geniş yol ağları ele alınmış ve bu yollardaki mesafelere değinilmiştir.
Ardından berid teşkilatı alt konularıyla birlikte inceleme konusu yapılmıştır.
Bu çalışma, Abbasîlerin başlangıcından 11. yüzyıla kadar olan bir aralığı
kapsamaktadır. Bu nedenle çalışma, bu yüzyıla kadar olan ana kaynaklarla
sınırlandırılmıştır. Bu yöntem aynı zamanda modern literatürden istifade
edilirken de takip edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Abbasîler, Yol, Berid, Haberleşme, İstihbarat

Kaynakça

• Atan, T. (1990). Türk Gümrük Tarihi / Başlangıçtan Osmanlı Devletine Kadar. Ankara: TTK Yayınları.
• Aykaç, M. (1997). Abbasiler Devletinin İlk Dönem İdari Teşkilatında Divanlar. Ankara: TTK Yayınları.
• Baipakov, K. (2000). “The Silk Route Across Central Asia” History of Civilation Cenral Asia, Unecso: Unesco Press.
• Bozkurt, N. (2004). (Mektup). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22, 369-370, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bozkurt, N. (2000). (İpek Yolu). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Cehşiyârî, (1980). Kitabu’l-Vüzera. thk. Mustafa es-Sekka, Kahire: Dâru’l-Meârif.
• Curtin, P. D. (2008). Kültürler arası Ticaret. çev. Şaban Bıyıklı, İstanbul: Kure Yayınları.
• Daniel, E. L. (1979). The Policial and Social History of Khurasan under Abbasid Rule 747-820. Chicago: The İran America Foundation.
• Durî, A. (1974). Tarihu’l-Iraki’l-İktisadi. Beyrut: Dâru Meşrık.
• Durî, A. (1991). “Bağdat”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi, 4: 441-442. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ebu Dülef, (2017). İran Seyahatnamesi. çev. S. Gündoğdu, İstanbul: Kronik Yayınları.
• Frye, R. N. (2009). Orta Asya Mirası. çev. Füsun Tayanç-Tunç Tayanç, Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Harekat, İ. (1992). “Berid”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi, 5: 498-501. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hudûdu’l-Âlem Mine’l-Meşrik ile’l-Mağrib. (2008). çev. A. Duman & M. Ağarı, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• İbn Havkal, (1939). Suretu’l-Arz. thk. E.J. Brill, Leiden: Leiden University Press.
• İbn Hurdazbih, (2008). Yollar ve Ülkeler. çev. Murat Ağarı, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• İbn Rüsteh, el-A’lâku’n-Nefîse (Dünya Coğrafyası). çev. Ali Fuat Eker, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Kazıcı. Z. (2015). İslam Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları.
• Kramers, J. H. (1934). İslam Medeniyeti Tarihinde Coğrafya ve Ticaret. çev. Ömer Rıza, İstanbul: Asarı İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı.
• Kudâme b. Cafer, (2018). Kitabü’l Haraç. çev. Ramazan Şeşen, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Lombart, M. (2002). İslam’ın Altın Çağı. çev. Nezih Uzel, İstanbul: Pınar Yayınları.
• Makdisî, (1992). Ahsenu’t-Tekâsîm fi Marifeti’l-Ekâlim. ed. Fuat Sezgin, Frankfurt: Tarihu’l-Ulumu’l-Arabiye.
• Marvazî, Sharaf al-Zaman Tâhir. (1942). China The Turk and India. thk. V. Minorsky, London: The Royal Asiatic Society.
• Mez, M. (2000). Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti. çev. Salih Şaban, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Miquel, A. (2003). Arap Coğrafyacılarının Gözünden 1000 Yılında İslam Dünyası ve Yabancı Diyarlar. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Mortan, K. & Ertan, Ö. K. (2010). Çarşı, Pazar, Ticaret ve Kapalı Çarşı. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Özaydın. A. (1996). “Hac”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 14, 399-400, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Posta ve Telgraf Teşkilatı, (2007). Geçmişten Günümüze Posta. Ankara: PTT Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Sarıçam, İ. & Erşahin, S. (2014). İslam Medeniyeti Tarihi. Ankara: TDV Yayınları.
• Selen, H. S. (1938). Ticaret Tarihi. İstanbul: Devlet Basımevi.
• Yıldırım, T. (2017). Abbasîlerde Bilgi Toplama Ve Haberleşme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1), 249-264.
• Uhlig, H. (2000). İpek Yolu, çev. Alev Kırım, İstanbul: Okyanus Yayınları.
• Yakûbî, (2002). El-Buldan, Beyrut: Darü’l-Kitabi’l-İlmiyye.
• Yıldız, H. D. (1988). “Abbasîler”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi, 1: 31-48. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Zeydan, C. (2004). İslam Uygarlıkları Tarihi I. çev. Necet Gök, İstanbul: İletişim Yayınları.