CONFRONTING SOCIAL TRAUMA: PRISONS AS POLITICAL SPACE IN LITERATURE AND CINEMA

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 1141 - 1160, 31.12.2024

Sevinç Yıldız

https://doi.org/10.37999/udekad.1571227

Öz

In literature and cinema, it is possible to see every issue that belongs to humans and almost every place that forms the basis for this issue. One of these places is prisons. Prisons are frequently encountered in Turkish literature and cinema. Especially in period novels and films, prisons and the characters in them become mirrors held up to the period. These works provide the healing of social traumas through expression. In this study, works that have intertextual/interfilm connections among the novels and films of this genre that deal with similar subjects were selected and examined in order to show the role of art in the healing of social traumas and in the context of historical reality. The following results were reached as a result of the study: In the novels and films subject to the study, it is possible to see the interrogation and prison days of the heroes and the traumatic effects of those days on them even years later. The prisons where these events took place were depicted as dirty, old, and dark places; it can be said that prisons turned into a serious area of identity struggle between administrators and prisoners. In addition, it was seen that it was not possible to remain neutral while narrating the events witnessed in the works, and sometimes even experienced; the themes of the works were given through prisons that contained social traumas.

Anahtar Kelimeler

Social Trauma, Memory, Space in Art, Prison, Film Language

Etik Beyan

There is not.

Destekleyen Kurum

There is not.

Teşekkür

There is not.

TOPLUMSAL TRAVMALARLA YÜZLEŞMEK: EDEBİYATTA VE SİNEMADA POLİTİK BİR MEKÂN OLARAK HAPİSHANELER

Öz

Edebiyat ve sinemada insana ait olan her meseleyi ve bu meseleye zemin oluşturan hemen her mekânı görmek mümkündür. Bu mekânlardan biri hapishanelerdir. Türk edebiyatında ve sinemasında hapishaneler sıkça karşımıza çıkar. Bilhassa dönem romanları ve filmlerinde hapishaneler ve içindeki tipler döneme tutulan ayna olur. Bu eserler toplumsal travmaların dışavurumla sağaltılmasını sağlar. Bu çalışmada benzer konuları ele alan bu türdeki roman ve filmler arasından metinlerarası/filmlerarası bağları da olan eserler seçilerek toplumsal travmaların sağaltılmasında ve tarihsel gerçeklik bağlamında sanatın rolünü göstermek amacıyla incelenmiştir. Çalışma neticesinde şu sonuçlara ulaşılmıştır: İncelemeye konu olan roman ve filmlerde kahramanların sorgu ve hapishane günlerini, o günlerin yıllar sonrasında bile üzerlerinde kalan travmatik etkilerini görmek mümkündür. Bu olayların yaşandığı hapishaneler kirli, eski ve karanlık yerler olarak tasvir edilmiştir; hapishanelerin yöneticilerle mahkûmlar arasında ciddi bir kimlik mücadelesi alanına dönüştüğü söylenebilir. Ayrıca eserlerde tanıklık edilen, hatta bazen bizatihi yaşanan olaylar anlatılırken tarafsız kalınamadığı; eserlerin temalarının toplumsal travmaları barındıran hapishaneler üzerinden verildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Travma, Bellek, Sanatta Mekân, Hapishane, Film Dili

Etik Beyan

Yoktur

Destekleyen Kurum

Yoktur

Teşekkür

Yoktur

Kaynakça

• Açba, Z. (2016). Mamak zulüm kalesi. Bilgeoğuz Yayınları.
• Aktulum, K. (2018). Sinemada metinlerarasılık-filmlerarası etkileşimler ve aktarımlar. Çizgi Kitabevi.
• Alper, Ö. (Yönetmen). (2008). Sonbahar [Film]. Kuzey Film.
• Andaç, F. (2011). Romanda ve öyküde gerçeklik arayışları-edebiyatımızın yol haritası. Varlık Yayınları.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik (çev. A. Tekin). Ayrıntı Yayınları.
• Ayalı, Ş. (2012) Hapishane romanları (1950-1980) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Çayır, R. (1991). Kelepçemin türküsü. Günalp Yayınları.
• Deleuze, G. (2022). Sinema I Hareket-İmge. Norgunk Yayınları.
• Eren, M. (2012). “İyileştirme” kavramı ışığında kimlik mücadelesinin sürdüğü alan olarak hapishaneler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Foucault, M. (2015). Büyük kapatılma seçme yazılar 3. Ayrıntı Yayınları
• Füruzan (2015). Kırk yedi'liler. Yapı Kredi Yayınları.
• Herder, M. (2011). Zeki'li yıllar darbe ve işkence. Cinius Yayınları.
• Jung, C. G. (2022). Dışa bakan rüya görür içe bakan uyanır (Hzl. Ö. Küskü). Destek Yayınları.
• Kırçiçek, A. (2018). 1940-1960 Toplumcu gerçekçi şairlerin hapishane temalı şiirleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi
• Konuk, A. K. (1998). Çözülme. Belge Yayınları.
• Korkmaz, R. (2021). Romanda mekânın poetiği. R. Korkmaz ve V. Şahin (Ed.), Romanda mekân-romanda mekân poetiği ve çözümler içinde (s. 9-26). Akçağ Yayınları.
• Mevlana (1991). Mesnevi, C. I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Nora, P. (2022). Hafıza mekânları (çev. M. E. Özcan). Doğu Batı Yayınları.
• Öz, E. (2017). Yaralısın. Can Yayınları.
• Öztürk, S. (2012). Mekân ve iktidar-filmlerle iletişim mekânlarının altpolitikası. Phoenix Yayınevi.
• Öztürk, S. (2018). Sinema felsefesine giriş-film-yapımı felsefe. Ütopya Yayınevi
• Pennebaker, J. W. ve Gonzales, A. L. (2021). Tarih yazmak: Kolektif belleğin altında yatan sosyal ve psikolojik süreçler. P. Boyer-J. Wertsch (Ed.), Zihinde ve kültürde bellek içinde (s. 217-246). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sağlık, Ş. (2018). Modern Türk edebiyatında bir değişim-dönüşüm mekânı olarak hapishaneler. G. Naskali ve H.O. Aytun (Ed.), Hapishane kitabı içinde (s. 474-502). Kitabevi Yayınları.
• Soysal, S. (2014). Şafak. İletişim Yayınları.
• Sönmez, S. (2015). Filmlerle hatırlamak- toplumsal travmaların sinemada temsil edilişi. Metis Yayınları.
• Şehitoğlu, B.O. (2022). Göç-hafıza-mekân. Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Şenel, Ş. A. (2017). Secdeden sehpaya elma ve bıçak. Kamer Yayınları.
• Şener, R. (2024). Türk romanında hapishane [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Şimşek, G. (2015). Siyasi olayların Türk sinemasına yansımaları. N. Mazıcı (Ed.), Türk sinemasının 100. yılına armağan içinde (s. 111-117). Marmara Üniversitesi Yayınevi.
• Uğur, Ö. (Yönetmen). (2006). Eve dönüş [Film]. Limon Yapım.
• Ün, M. (Yönetmen). (1990). Bütün kapılar kapalıydı [Film]. Uğur Film.
• Winter, J. (2021) Tarihçiler ve bellek mekânları. P. Boyer ve J. Wertsch (Ed.), Zihinde ve kültürde bellek içinde (s. 321-344). İş Bankası Kültür Yayınları.