ZÜHEYR B. EBÎ SÜLMÂ’NIN ŞİİRİNDE ATLÂL SEMBOLÜ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 300 - 313, 28.03.2025

Mustafa İbiş

https://doi.org/10.37999/udekad.1625899

Öz

Cahiliye dönemindeki Arap şiirleri, sonraki nesillere örnek teşkil eden önemli bir geleneği yansıtır. Özellikle atlâl teması, şairlerin terk edilen yerlere ve harabelere duyduğu özlemi dile getirir. Züheyr b. Ebî Sülmâ, bu geleneğin önde gelen isimlerinden biridir ve şiirinde çok sayıda sembol kullanarak, duygularını ve düşüncelerini etkili bir şekilde ifade etmiştir. Şair için atlâl, hem geçmişin kederini hem de geleceğin umudunu simgeler. Bu üslup sayesinde, yokluğun yarattığı acı ile varlığın getirdiği sevinç bir arada işlenir. Arap şairleri, geçmişte yaşadıkları yerleri ziyaret ettiklerinde, sevdiklerine olan özlemlerini şiirlerinde dile getirirlerdi. Bu gelenekler, İslam öncesi dönem şiirinin özünü oluşturur ve toplumun sosyal yapısını, inançlarını ve bireylerin ilişkilerini etkili bir şekilde yansıtır. Cahiliye şiirlerinde sembolizm, Batılıların anladığı biçimde değildir; daha çok, duyguları somutlaştırarak, şairin ruhundaki derin hisleri ifade eden bir yapıdadır. Semboller, duygusal ve sosyo-kültürel unsurları içerir ve bu bağlamda, dönemin bireylerinin ve toplumunun özelliklerini yansıtır. Cahiliye döneminin en önemli şairlerinden Züheyr’in şiirinde yer alan atlâl sembolü, özellikle kısa ve dolaylı ifadelerle zenginleştirilmiş olup, Arap yaşamının ve zihniyetinin yansıması olarak öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Şiir, Züheyr, Sembol, Atlâl.

THE SYMBOL OF ATLÂL IN THE POETRY OF ZUHAYR B. ABÎ SULMÂ

Öz

The poetry of the pre-Islamic Arab period reflects an important tradition that serves as an example for future generations. The theme of atlâl, in particular, expresses the poets' longing for abandoned places and ruins. Zuhayr bin Abi Sulma is one of the prominent figures of this tradition, effectively expressing his emotions and thoughts through a multitude of symbols in his poetry. For the poet, atlâl symbolizes both the sorrow of the past and the hope of the future. This style allows for the intertwining of the pain caused by absence and the joy brought by existence. When Arab poets visited the places where they once lived, they articulated their longings for their loved ones in their poetry. These traditions form the essence of pre-Islamic poetry and reflect the social structure, beliefs, and relationships of individuals in society. Symbolism in pre-Islamic poetry is not understood in the same way by Westerners; rather, it solidifies emotions, embodying the deep feelings within the poet's soul. Symbols encompass emotional and socio-cultural elements, reflecting the characteristics of individuals and society during that period. The symbol of "atlâl" found in the poetry of Zuhair, one of the most important poets of the Pre-Islamic period, is enriched with particularly short and indirect expressions, standing out as a reflection of Arab life and mentality.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Poetry, Zuhayr, Symbol, Atlâl.

Kaynakça

• Abdulvâhid, S. A. (2007). Binyetü’l-ḳaṣîdeti’l-Câhiliyye. [Yüksek Lisans Tezi]. Ummu Dermân el-İslâmiyye.
• Abdutâhâ, Y. Z. (2011). Ramziyyetü’ṭ-ṭalal ve’l-mer’a fi’l-ḳaṣîdeti’l-’Arabiyye ḳable’l-İslâm. Külliyetü’t-Terbiyye el-Esâsiyye Dergisi, 70, 47-61.
• Atvân, H. (1970). Muḳaddimetü’l-ḳaṣîdeti’l-’Arabiyye fi’ş-şi’ri’l-Câhilî. Dârü’l-Ma’ârif.
• Câdir, M. A. (1980). Ḥavle medlûlâti rumûzi’l-mer’a fî muḳaddimeti’l-kaṣîdeti’l-Arabiyye. el-Mecmau’l-İlmiyyu’l-Irâkî Dergisi, 4, 270-306.
• Cumahî, E. A. M. b. S. (t.y.). Ṭabaḳātü fuḥûli’ş-şuʿarâʾ (M. M. Şâkir, thk.; C. 1). Dârü’l-Medenî.
• Ebû Süveylim, E. (1407). el-Maṭaru fî’ş-şi’ri’l-Câhilî. Dâru Ammâr.
• Ebü’l-Abbâs eş-Şeybânî, A. b. Y. (1363). Şerḥu Dîvânu Züheyr b. Ebî Sülmâ. Dârü’l-Kutübi’l-Mısriyye.
• Ferâhîdî, H. b. A. (t.y.). Kitâbü’l-ʿAyn (M. el-Mahzûmî & İ. es-Sâmerrâî, thk.; C. 3). Dâru Mektebeti’l-Hilâl.
• Göçemen, Y. (2016). Züheyr b. Ebî Sülmâ'nın Hayatı ve Dönemi Çerçevesinde Muallakasında Hikmet. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(5), 67-105.
• Hamdî el-Harbî, M. R. (2018). el-Kitâbetü’ṭ-ṭalaliyye fi’ş-şi’ri’l-Câhilî. Havliyyetu Külliyyeti’l-lugati’l-’Arabiyye Dergisi, 3(22), 2818-2842. https://doi.org/10.21608/bfag.2018.23627
• Hasan, İ. (1388). Şi’rü’l-vuḳûf ‘ala’l-aṭlâl mine’l-Câhiliyye ilâ nihâyeti’l-ḳarni’s̱âlis̱. Matba’atü’t-Tarakkî.
• İbiş, M. (2021). ATLÂL: Şiirde, Sevgilinin Geride Bıraktığı Mekân ve Harabelerine Duyulan Özlem. Sonçağ Yayıncılık.
• İbn Ebî Sülmâ, Z. (1407). Dîvânu Züheyr b. Ebî Sülmâ (A. Fâ’ûr Hasan, thk.). Dârü’l-Kutübi’l-ʿİlmiyye.
• İbn Ebî Sülmâ, Z. (1426). Dîvânu Züheyr b. Ebî Sülmâ (H. Tummâs, thk.). Dârü’l-Ma’rife.
• İbn Hücr el-Kindî, İ. (2004). Dîvânu İmriilḳays (A. el-Mustâvî, thk.). Dârü’l-Ma’rife.
• İbn Kuteybe, E. M. A. b. M. (1423). Eş-Şiʿr ve’ş-şuʿarâʾ (C. 1). Dârü’l-Hadîs.
• İbn Manzûr, E.-F. C. M. b. M. (1993). Lisânü’l-ʿArab (C. 11). Dâru Sadr.
• İkbâlî, M., & Şeyhî Sûmâr, B. (2021). er-Ramziyyetu ve tecelliyâtuhâ fî şi’ri Züheyr b. Ebî Sülmâ. Mecelletu Âdâbi’l-Kûfe Dergisi, 1 (49), 408-436.
• Kayrevânî, E. A. el-H. İ. R. (1981). el-ʿUmde fî meḥâsini’ş-şiʿr ve âdâbih (M. M. Abdulhamîd, thk.; C. 1). Dâru’l-Cîl.
• Mahmûd Süleymân, İ. (2020). el-Mekân fî’l-Muḳaddimâti’ṭ-ṭalaliyye fî şi’ri’l-Mu’allaḳât (Dirâse Naḳdiyye). el-Bahsü’l-İlmiyyu fî’l-Âdâb (el-Lugât ve Âdâbuh) Dergisi, 21 (1), 201-220.
• Matlûb, A. (2007). Mu’cemü’l-muṣṭalaḥâti’l-belâğiyye ve taṭavvuruhâ. Mektebetü Lübnân.
• Mes‘ûd, Cübrân. (1992). Er-Râid. Dârü’l-‘İlm li’l-Melâyîn.
• Muhammed Taştûş, A. (2012). el-Mekân fî şi’i Züheyr b. Ebî Sülmâ. Havliyyâtu Adâb Aynu’ş-şems Dergisi, 40 (2), 137-168.
• Parlak, C. (2004). Bir Şair Olarak Ahmed el-Ceda‘ ve ‘el-Hurûc min cuhri’d-dabb’ Şiir Divanı. Mizanü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi, 18 (Haziran 2024), 223-258). https://doi.org/10.47502/mizan.1435889
• Yûsûf, Y. (1983). Maḳâlât fi’ş-şi’ri’l-câhilî. Dârü’l-Hakâik.
• Zebîdî, M. M. (1418). Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Ḳāmûs (A. el-Hulû, thk.; C. 29). Tab‘atu Kuveyt.