Okullarda Etik İklim ve Okul Yöneticilerine Düşen Sorumluluklar

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 30 - 47, 31.05.2024

Gürhan Önder

Öz

Bu çalışmanın amacı, okullarda etik iklimin öneminin ve etik iklimin sağlanmasında okul yöneticilerine düşen sorumlulukların araştırılmasıdır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemiyle yapılmıştır. Doküman incelemesi, Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi’nin (ULAKBİM) Dergipark Akademik ve YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanları kullanılarak yapılmıştır. Doküman incelemesi için etik, etik iklim, okul yöneticisi, etik davranışlar anahtar kelimeler olarak seçilmiştir. Yapılan araştırmaların sonucunda, okulda etik iklimin oluşabilmesi için başta okul yöneticileri olmak üzere tüm paydaşların görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Etik bir iklimin var olduğu okulda adalet, eşitlik, doğruluk, dürüstlük, tarafsızlık, sorumluluk, sevgi, saygı ve hoşgörü gibi kavramlar var olmaktadır. Okullarda etik iklimin var olması için okul yöneticilerinin çalışanlarına değer vermesi, demokratik davranması, çalışanlarına örnek olması, ahlaki ve etik iklimi oluşturmak ve korumak için rehber görevini yerine getirmesi gerekir. Bu bağlamda okul yöneticileri; çalışanlarına ahlaki değerleri, görüşleri, etik ilkeleri sunmalı, öncelikle kendileri etik davranmayı ilke edinmeli ve etik iklimi okul kültürünün bir parçası haline getirmelidir.

Anahtar Kelimeler

Etik, Etik İklim, Okul Yöneticisi, Etik Davranışlar

Ethical Climate in Schools and Responsibilities of School Administrators

Öz

This study investigates the pivotal role of ethical climates within educational institutions, particularly emphasizing the responsibilities of school administrators in fostering such environments. Employing the document analysis method, a qualitative research approach, this study conducted a comprehensive review utilizing databases such as the National Academic Network and Information Center's Dergipark Academic and YÖK National Thesis Center, with keywords including ethics, ethical climate, school administrator, and ethical behaviors. Findings underscore the collective responsibility of stakeholders, with a particular focus on school administrators, in cultivating ethical climates within schools. Such climates are characterized by the presence of values such as justice, equality, truthfulness, honesty, impartiality, responsibility, love, respect, and tolerance. To establish and maintain such environments, school administrators are encouraged to prioritize the valuation of their staff, embrace democratic practices, serve as exemplary figures, and fulfill their guiding role in nurturing moral and ethical climates. Central to this endeavor is the active dissemination of moral values, opinions, and ethical principles to school personnel. School administrators are urged to embody ethical conduct themselves, thereby integrating the ethical climate into the broader school culture.

Anahtar Kelimeler

Ethics, Ethical Climate, School Administrator, Ethical Behaviors

Kaynakça

• Aksoy, S., Erdil, O. ve Ertürk, A. (2017). Etik iklim: Kavramsal gelişimi, bireysel ve örgütsel etkileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 18(2), 133-151.
• Aydın, İ. (2001). Yönetsel mesleki ve örgütsel etik. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Aydın, İ. (2003). Eğitim ve öğretimde etik. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Bahar, S. Ö. (2011). Okul müdürlerinin etik davranışları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Balcı, A. (1995). Etkili okul. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Baştuğ, İ. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Eko. Ana Bilim Dalı, Konya.
• Bilgen, A. ve Elçi, M. (2019). Etik Liderlik ve Etik İklim Algılamalarının Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Kamu ve Özel Sektör Karşılaştırmalı bir uygulama. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 238-253 .
• Bozkurt, Ö. ve Torun, M. K. (2014). Etik iklimin kuruma güven üzerindeki etkisi: devlet üniversitelerinde bir çalışma. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 82-105.
• Çelik, V. (2005). Liderlik, eğitim ve okul yöneticiliği el kitabı. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Demir, M. (2007). Resmi ve özel ortaöğretim kurumu yöneticilerinin karar verme süreçlerinin etik değerler ve ilkeler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Demir, S. ve Karakuş, M. (2015). Etik iklim ile öğretmen ve öğrencilerin güven ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 21(2), 183-212.
• Demirbağ, G. E. ve Ekmekçioğlu, E. B. (2015). Etik iklim ve etik liderliğin örgütsel bağlılık üzerine etkisi: Görgül bir araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 197-216.
• Erdem, A ve Şimşek, S. (2013). Öğretmenlik meslek etiğinin irdelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(15), 185-203.
• Erdem, A. R. (2015). Eğitim yönetimi etiği ve eğitim yönetiminde etik liderliğin kritiği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 1-15.
• Erdoğan, Ç. (2012). İlköğretim okulu müdürlerinin davranışlarının etik ilkelere uygunluğu, Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 503-518.
• Ergüden, A. (2003). Uygulamalı Etik Ne Tür Bilgi İçerir? Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Eser, Gül. (2007), Etik iklim ve yöneticiye güvenin örgüte bağlılığa etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gözütok, F. D. (1999). Öğretmenlerin etik davranışları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32(1), 83-99.
• Gül, İ. (2013). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Samsun: Ceylan Ofset.
• Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetim Dergisi, 28, 531-548.
• Gürses, M. E. (2023). Öğretmenlerin görüşlerine göre kadın yöneticilerin etik liderlik özellikleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Kastamonu.
• Haynes, F.(2014). Eğitimde Etik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Helvacı, M. A. ve Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60.
• İlğan, A. (2020). Eğitimde ahlak ve etik. Ankara: Pegem Akademi.
• Kılıç, M. Y. (2019). Okullarda yöneticinin sağladığı etik iklimin, örgütsel bağlılık ve öğretmen performansına etkisi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(3), 807-836.
• Kubilay, F. (2022). Okuldaki Etik Sorumluluklar ve Etkili Liderlik. Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 31-51.
• Küçükkaraduman, E. (2006). İlköğretim okul müdürlerinin etik davranışlarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Mahmutoğlu, A. (2009). Etik ve ahlak, benzerlikler, farklılıklar ve ilişkiler. Türk İdare Dergisi, 81, (463-464), 225-249.
• Önder, G. (2023). Okul yöneticilerinin etik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel bağlılığına etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Felsefi, Sosyal ve Tarihi Temelleri Bilim Dalı, Samsun.
• Özan, M. B., Polat, H., Gündüzalp, S., ve Yaraş, Z. (2017). Etik kodlara ilişkin okul yöneticilerinin görüşleri ve etik kod önerileri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1), 43-52.
• Özdemir, S. (2010). İlköğretim okul öğrencilerinin okul iklimine ilişkin algılarını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(38), 213-224.
• Öztürk, A.B. (2009). Sosyal hizmet etiğinde farklı yaklaşımlar. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 20(1), 105-116.
• Özyer, K. (2010). Etik iklim ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide örgütsel bağlılık ve iş tatmininin düzenleyici rolü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Bölümü Yönetim ve Organizasyon Ana Bilim Dalı Örgütsel Davranış Bilim Dalı, Ankara.
• Pehlivan, İ.(1999), Eğitim yöneticilerinin etik davranışları üzerine bir aştırma (Ankara İl Örneği), 4. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiriler, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Sevilir, F. Ç. (2023). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları ve örgütsel bağlılık düzeyinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Erzincan.
• Sezgin, F. ve Er, E. (2016). Eğitim yönetiminde etik, değerler ve liderlik. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Şenel, T. ve Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. TÜBAV Bilim Dergisi, 9(4), 1-12.
• Şişman, M. ve Turan, S. (2005). Eğitim ve okul yöneticiliği el kitabı. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Topuzoğlu, A.P. (2009). Demografik özellikler açısından okul yöneticisinin etik liderlik özellikleri: İstanbul ili Anadolu Yakası örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Ana Bilim Dalı Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı, İstanbul.
• Yılmaz, E. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin okul yöneticilerinin etik liderlik özellikleri ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Konya.
• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2013). Örgütsel iklim ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-11.