The Folklore Studies in Soviet Turkmenistan: Tale of Example

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 282 - 290, 29.11.2022

Tahir Aşirov

Öz

Folklore, which became widespread as “folklore” in Turkmenistan in the 19th century, had a special importance in the field of Turkmen literature. In this context, fairy tale has started to be considered as a separate field of study in Turkmen folk literature studies. The term “erteki” (tale) is used in Turkmen against the word “masal” (tale), which comes from Arabic origin to the Turkish language. With the establishment of Soviet Turkmenistan, compilation works in the field of folklore began to appear. A clear example of this is the compilation of the Turkmen intellectuals, Muhammet Geldiev, named “Makal ve Matallar Yıgındısı (Babalar Sözi)”, published in Ashgabat in 1925. Likewise, tales seen in periodicals began to appear in compilation works in this period. Aliev, who compiles in this field, started to publish fairy tale works under the name of "Turkmen Ertekileri" (Turkmen Tales) in Ashgabat in 1926. During the Soviet Turkmenistan period, Aliyev's works are included as the first important work on Turkmen tales. In this period, tales from other languages were enriched by translation. In this context, the tales “Bikäniŋ Duyşı”, “Çalışma”, “Köke” “Tilki bile Tavşan” ve “Garga ve Erleŋeç [Leŋŋeç]” in Russian sources were translated into Turkmen by Garabeg. The tales translated into Turkmen by Garabeg have added a different dimension to the studies of folklore. Especially in this process, the works published by compiling materials in the field of Turkmen folk literature also formed the basis of today's studies.

Anahtar Kelimeler

Turkmen, Folklore, Geldiev, Aliev, Tale

Sovyet Türkmenistanı’nın İlk Yıllarında Halk Bilimi Çalışmaları: Masal Örneği

Öz

XX. yüzyılda Türkmenistan’da “folklor” olarak yaygınlık kazanan halkbilim, Türkmen edebiyatı alanında ayrı bir öneme sahip olmuştur. Bu bağlamda Türkmen halk edebiyatı araştırmalarında masal ayrı bir çalışma alanı olarak ele alınmaya başlanmıştır. Türk diline Arapça kökenden gelen “masal” kelimesine karşılık Türkmencede “erteki” kavramın kullanılmaktadır. Sovyet Türkmenistanı’nın kurulmasıyla birlikte halkbilim alanında derleme eserler ortaya çıkmaya başlamıştır. Türkmen aydınlarından Muhammet Geldiyev’in 1925 yılında Aşkabat’ta yayımladığı “Makal ve Matallar Yıgındısı (Babalar Sözi)” adlı derlemesi, bunun bariz örneğidir. Aynı şekilde süreli yayınlarda görülen masallar, bu dönemde derleme eserlerde ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu alanda derleme yapan Aliyev, 1926 yılında Aşkabat’ta “Türkmen Ertekileri” (Türkmen Masalları) adıyla masal eserleri yayımlamaya başlamıştır. Sovyet Türkmenistanı döneminde Türkmen masallarını ilk önemli eser olarak Aliyev’in çalışmaları yer almaktadır. Bu dönemde diğer dillerden de masallar tercüme yapılarak zenginleştirilmiştir. Bu kapsamda Rusça kaynaklarda geçen “Bikäniŋ Duyşı”, “Çalışma”, “Köke” “Tilki bile Tavşan” ve “Garga ve Erleŋeç [Leŋŋeç]” adlı masallar, Garabeg tarafından Türkmenceye aktarılmıştır. Garabeg’in Türkmenceye tercüme ettiği masallar, halkbilimi çalışmalarına ayrı bir boyut kazandırmıştır. Özellikle bu süreçte Türkmen halk edebiyatı alanında materyaller derleyerek yayımlanan eserler, günümüzdeki çalışmaların temelini de oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkmen, Halkbilim, Geldiyev, Aliyev, Masal

Kaynakça

• Aşirov, Tahir. (2019). “Ependi (haz. Y. Nasırlı) Türkmendövletneşr, Aşgabat – 1941. s. 172.”. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2 (2): 162-169.
• Aşirov, Tahir. (2021). “Türkmen Ertekileri, Hazırlayan: A. Aliyev”. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 4 (7): 270-273.
• Bikäniŋ Duyşı, (1927). Mamin-Sibiryak. çev. P. Garabeg, Aşkabat: Türkmenistan Devlet Neşriyatı.
• Çalşırma, (1927). çev. Garabeg. 2. Baskı, Aşkabat: Türkmenistan Devlet Neşriyatı.
• Köke, (1927). çev. P. Garabeg, Aşkabat: Türkmenistan Devlet Neşriyatı.
• Tilki bile Tavşan / Garga ve Erleŋeç, (1927). çev. P. Garabeg, Aşkabat: Türkmenistan Devlet Neşriyatı.