A SOSYO-DEMOGRAPHIC PROFILE ANALYSIS OF THE PARLIAMENTARY DEPUTIES OF MİLLİ GÖRÜŞ

Yıl 2025, Sayı: 49, 405 - 428, 29.10.2025

Umut Turgut Yıldırım

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1742278

Öz

The purpose of this study is to empirically analyze the evolution of the parliamentary elite profile of the parties representing the Milli Görüş, one of Türkiye’s established political traditions, over its fifty-year parliamentary history from 1973 to 2023. The study employs a longitudinal design based on the spatial analysis technique. Quantitative data compiled from the official records of the Turkish Grand National Assembly were analyzed across ten key variables, including gender, education, profession, and political experience etc. The primary limitation of the study is that recent parties entered elections via alliance lists. The findings demonstrate that the movement’s parliamentary profile evolved from a structure dominated by engineers and bureaucrats during the National Salvation Party era to a mass party elite that included entrepreneurs and various professional groups with the rise of the Welfare Party. Furthermore, a shift in elite recruitment sources was identified in 2023, with the “civilian politician” identity from non-bureaucratic backgrounds becoming predominant. In conclusion, the findings indicate that the ideological claims and strategic ruptures within the Milli Görüş tradition have progressed in parallel with the transformations in the socio-demographic composition of the cadres it brought to the parliament.

Anahtar Kelimeler

Milli Görüş , Political Parties , Deputies , Demographic Analysis

MİLLİ GÖRÜŞ’ÜN MİLLETVEKİLLERİNİN SOSYO-DEMOGRAFİKPROFİLİNİN ANALİZİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türk siyasal hayatının köklü geleneklerinden olan Milli Görüş’ü temsil eden partilerin 1973’ten 2023’e uzanan elli yıllık parlamento tarihindeki milletvekili profilinin evrimini ampirik verilerle ortaya koymaktır. Çalışmanın yöntemi, konumsal analiz tekniğine dayanan boylamsal bir desendir. Türkiye Büyük Millet Meclisi resmi kayıtlarından derlenen nicel veriler; cinsiyet, eğitim, meslek ve siyasi deneyim gibi on temel değişken üzerinden analiz edilmiştir. Çalışmanın temel kısıtını ise son dönem partilerinin ittifak listelerinden seçime girmiş olmaları oluşturmaktadır. Çalışmanın bulguları, hareketin parlamenter profilinin Milli Selamet Partisi dönemindeki mühendis ve bürokrat ağırlıklı yapıdan, Refah Partisi’nin yükselişiyle birlikte müteşebbis ve farklı meslek gruplarının dahil olduğu bir kitle partisi elitine dönüştüğünü göstermektedir. 2023’te ise bürokrasi dışından gelen “sivil siyasetçi” kimliğinin baskın hale gelmesiyle elit devşirme kaynaklarında bir değişim yaşandığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, bulgular Milli Görüş geleneği içindeki ideolojik iddialar ve stratejik kırılmalar ile hareketin parlamentoya taşıdığı kadroların sosyo-demografik kompozisyonundaki dönüşümlerin paralel seyrettiğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Milli Görüş , Siyasi Partiler , Milletvekilleri , Demografik Analiz

Kaynakça

• Açıkel, F. (2009). TBMM Milletvekili Veritabanı Oluşturulması ve Siyasal Seçkin/ Milletvekilleri Profili Çalışması. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri, Ankara.
• Ahmad, F. (1993). The Making of Modern Turkey. London and New York: Routledge.
• Ahmad, F. (2010). Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980). İstanbul: Hil Yayın.
• Akyol, E., Arı, M. ve Göz, M. M. (2023). Tarihsel Süreçte Adalet ve Kalkınma Partisi Milletvekillerinin Demografik Profilleri. Journal of History School (Tarih Okulu Dergisi), 16(62), 530-559.
• Altan, C. (2017). 1960-1980 Dönemi Parlamenterlerin Sosyolojik Özellikleri. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 90-99.
• Anayasa Mahkemesi. (1971). 20.05.1971 Tarih ve E.1971/1 ve K.1971/1 Sayılı Karar (Parti Kapatılması). Erişim Adresi https://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/kararlar_dergisi/kd_09 .pdf
• Arpacı, I. (2017). Türk Siyasetinde Erbakan. İstanbul: Kopernik Kitap.
• Arslan, D. A. (2001). Cumhuriyet Dönemi (1920-1995) Türk Siyasi Elitlerinin Toplumsal Profili. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 5-16.
• Arslan, D. A. (2005). Tek ve Çok Partili Dönemlerde Türk Siyasi Elitlerinin Toplumsal Profillerinin Karşılaştırmalı Analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 1(2), 53-66.
• Arslan, D. A. (2007). AKP İktidarının Sosyal Anatomisi: Adalet ve Kalkınma Partisi Milletvekillerinin Sosyolojik Analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi (International Journal of Human Sciences), 4(2), 1-24
• Arslan, D. A. ve Çağrıcı, A. (2017). Elit Teorisi Perspektifinden Demokrat Parti Milletvekillerinin Sosyolojik Analizi. Journal of Human Sciences, 14(1), 914-949.
• Baykal, Ö. (2017). Türk Siyasetinde Refah Partisi Hanımlar Komisyonu Deneyimi. Yönetim, Ekonomi, Edebiyat, İslami ve Politik Bilimler Dergisi (JOMELIPS - Journal of Management Economics Literature Islamic and Political Sciences), 2(2), 117-125.
• Best, H. ve Higley, J. (2018). The Palgrave Handbook of Political Elites. London: Palgrave Macmillan.
• Best, H., Cromwell, V., Hausmann, C. ve Rush, M. (2001). The Transformation of Legislative Elites: The Cases of Britain and Germany since the 1860s. Journal of Legislative Studies, 7(3), 65-91.
• Botasheva, A. K. (2021). Problems of the Elite Conflict in Karachayevo-Circassia. Russia and the Moslem World, 3 (313) 46-55.
• Bölükbaşı, M. (2012). Milli Görüş’ten Muhafazakâr Demokrasiye: Türkiye’de 28 Şubat Süreci Sonrası İslami Elitlerin Dönüşümü. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(2), 166-187.
• Çaha, Ö. (2008). Türkiye’de Seçmen Davranışı ve Siyasi Partiler. Ankara: Orion Kitapevi.
• Çakır, R. (2005). Milli Görüş Hareketi. Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslamcılık içinde (544-575). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demir, O. ve Kıvrak, E. (2024). Yeniden Refah Partisi: Kuramsal Bir Değerlendirme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,(2), 468-481.
• Demir, Ş. ve Sesli, M. (2021). Türkiye’de Parlamenterlerin Sosyal Profillerinin İncelenmesi (1960- 1980). 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 254-287.
• Demirel, A. (2013). Tek Partinin İktidarı: Türkiye’de Seçimler ve Siyaset (1923-1946). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ertem, Ö. (2010). Tanzimat’tan Günümüze Türkiye’de Parlamentonun Sosyal Profili. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Fazilet Partisi. (t.y.). “Öncü Türkiye için Elele”- Demokrasi, İnsan Hakları ve Özgürlükleri, Barış, Adalet ve Öncü Bir Türkiye için Kalkınma Programı. Erişim Adresi: https://acikerisim. tbmm.gov.tr/items/9abe243c-425b-4ca3-8cbf-1dfa6de6b976
• Frey, F. W. (1965). The Turkish Political Elite. Cambridge: The M.I.T. Press.
• Gerlich, M. (2021) How Elite Configurations Explain Shifts from Democracy to Authoritarian or Totalitarian Regimes: Turkey as a Case Study. Open Journal of Political Science, 11 (2), 273-300.
• Gökçe, A. F. (2011). Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki Siyasal Seçkinlerin Sosyal Yapılarının İncelenmesi: 23. Dönem Milletvekilleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7), 69-84.
• Gülalp, H. (2001). Globalization and Political Islam: The Social Bases of Turkey’s Welfare Party. International Journal of Middle East Studies, 33(3), 433-448.
• Gümüştekin, G. E. ve Arslan, D. A. (2005). The Turkish Power Elite. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 141-152.
• Hürriyet. (1999). İlk Türbanlıya Meclis Yolu. Erişim Adresi: https://www.hurriyet.com.tr/ gundem/ilk-turbanliya-meclis-yolu-39064936
• Jaraisy, I. ve Agbaria, A. (2025). Educational Influence on Political Culture: Insights from Israil’s Arab Political Elite. Middle East Critique, 1-22.
• Karakoç, R. ve Çakır, M. (2025). Türkiye’de Siyasal Elitlerin Temsili: 28. Dönem Milletvekilleri Üzerinden Bir Değerlendirme. Akademik Hassasiyetler, 12(27), 29-51.
• Kışlalı, A. T. (1976). Parlamentonun Yapısal Evriminde Eğitim, Yaş ve Cinsiyet Boyutları. Siyasi İlimler Türk Derneği (Ed.), Türk Parlamentoculuğunun İlk Yüzyılı (1876-1976) içinde (163-186). Ankara: Ajans-Türk Gazetecilik ve Matbaacılık Sanayii.
• Kiraz, H. (2008). 1939-1946 Arası TBMM’nin Sınıfsal Yapısı ve Seçkinci Siyaset Anlayışı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Kountouri, F. (2018). Patterns of Renewal and Continuity in Parliamentary Elites: The Greek Mps From 1996 to 2015. The Journal of Legislative Studies, 24(4), 568-586.
• Landau, J. M. (1976). The National Salvation Party in Turkey. Asian and African Studies, 11(1), 1-57.
• Lasswell, H. D., Lerner, D. ve Rothwell, C. E. (1952). The Comparative Study of Elites. Standord: Stanford University Press.
• Mardin, Ş. (1973). Center-Periphery Relations: A Key to Turkish Politics? Daedalus, 102(1), 169-190.
• Marin, R. (2015). The Profile of Local Political Elite and Strategy Prioritisation at the Local Level in ECE Countries: Case Studies: Tecuci (Romania), Českà Lípa (The Czech Republic), Oleśnica (Poland) and Gyula (Hungary). Federal Governance, 12(1), 60-88.
• Maruf, M. ve Yalanız, Y. (Ed.) (2021). Milli Görüş'ün Öncüleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Matland, R. E. ve Studlar, D. T. (2004). Determinants of Legislative Turnover: A Cross-National Analysis. British Journal of Political Science, 34(1), 87-108.
• Mert, N. (2005). Türkiye İslamcılığına Bir Bakış. Y. Aktay (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslamcılık içinde (411-419). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Milli Nizam Partisi. (t.y.). Program ve Tüzük. Erişim Adresi: https://acikerisim.tbmm.gov.tr /items/d209e032-2ab6-464a-bf42-388e4a07a128
• Milli Selamet Partisi. (t.y.). Program ve Tüzük. Erişim Adresi: https://acikerisim.tbmm.gov.tr /items/804a89d9-5d65-401e-881e-ca2c06d7c3a7
• Nergiz, B. (2020). Türkiye’de Çok Partili Döneme Geçiş Sonrası Doğu’da Genel Seçimler ve Milletvekillerinin Demografik Özellikleri (1945-1960). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 473-501.
• Pakulski, J. ve Tranter, B. (2015). The Decline of Political Leadership in Australia?-Changing Recruitment and Careers of Federal Politicians-. New York: Palgrave Pivot.
• Ponzo, M. (2024) Municipal Political Elites: Sociodemographic Profiles and Career Paths in Umbria. Regional Studies and Local Development, 5(1), 125-148.
• Poyraz, F. (2010). Milli Nizam Partisinden AK Parti’ye “İslami Hareketin Partileri ve Değişim”. T. Uzun (Ed.), İttihat ve Terakki’den Günümüze Siyasal Partiler içinde (311-338). Ankara: Orion Kitabevi.
• Putnam, R. D. (1976). The Comparative Study of Political Elites. Englewood Cliffs: Prentice-Hall.
• Ross, R. G. (1952). Elites and the Methodology of Politics. The Public Opinion Quarterly, 16(1), 27-32.
• Sarıbay, A. Y. (1985). Türkiye’de Modernleşme Din ve Parti Politikası “MSP Örnek Olayı”. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Sesli, M. ve Demir, Ş. (2010). Türk Siyasi Elitlerin Toplumsal Kökeni (1920-1950). Akademik Bakış Dergisi, 21, 1-30.
• Şaylan, G. (1976). Parlamentonun Mesleki Açıdan Kuruluş Biçimi. Siyasi İlimler Türk Derneği (Ed.), Türk Parlamentoculuğunun İlk Yüzyılı (1876-1976) içinde (133-162). Ankara: Ajans-Türk Gazetecilik ve Matbaacılık Sanayii.
• Özbudun, E. (2013). Party Politics and Social Cleavages in Turkey. USA/CO: Lynne Rienner Publishers
• Özdemir, H. (2015). 28 Şubat Süreci Arifesinde ve Ertesinde İki Milli Görüş Partisi: Refah Partisi (RP)- Fazilet Partisi (FP) (Karşılaştırmalı Bir Analiz). Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 165-193.
• Türk, R. (2015). Türkiye’de Siyasal İslam’ın Örgütlenme Faaliyetleri. Akademik Hassasiyetler Dergisi, 2(3), 99-129.
• Tuğrul, T. (2017). Milli Görüş Hareketi’nin Temel Karakterleri. Mezhep Araştırmaları Dergisi, 10(2), 617-657.
• Tuncel, G. ve Gündoğmuş, B. (2012). Türkiye Siyasetinde Merkez-Çevrenin Dönüşümü ve Geleneksel Merkezin Konumlanma Sorunu. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 137-158.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM). (2025). Milletvekilleri Albümü. Erişim Adresi: https://www.tbmm.gov.tr/yayinlar-milletvekilleri-albumu
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (2012). Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
• Ugur-Cinar, M., Acikgoz, A. ve Esen, B. (2023). Party Change and Cleavage Shifting in the Global South: The Case of Ecevit’s CHP in Turkey. Southeast European and Black Sea Studies, 24(4), 837-857.
• Wesolowski, W. (2004). Political Elite in Transformation: Unexpected Dimensions of Formation and Activity. International Journal of Sociology, 34(3), 15-34.
• Yaş, S. Z. (2022). Türkiye’de Milletvekili Seçilme Yeterliliklerine Dair Karşılaştırmalı Bir Çözümleme: 24’üncü, 26’ncı ve 27’nci Yasama Dönemleri Örnekleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 77(4), 731-755.
• Yavuz, M. H. (1997). Political Islam and the Welfare Party in Turkey. Comparative Politics, 30(1), 63-82.
• Yavuz, M. H. (2005a). Modernleşen Müslümanlar. A. Yıldız (Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Yavuz, M. H. (2005b). Milli Görüş Hareketi: Muhalif ve Modernist Gelenek. B. Tanıl ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslamcılık içinde (591-603). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yeniden Refah Partisi. (2025). Yeniden Refah Partisi. Erişim Adresi https://yenidenrefahpartisi .org.tr/page/parti-programi/14
• Yıldız, A. (2003). Politico-Religious Discourse of Political Islam in Turkey: The Parties of National Outlook. The Muslim World, 93(2), 187-209.
• Yıldız, D. ve Koç, İ. (2008). Türkiye’de Milletvekillerinin Çocuk Sayısı ve Değişimi: Genel Nüfus ile Karşılaştırmalı Bir Analiz. Nüfusbilim Dergisi, 30-31, 3-12.
• Yılmaz, A. (2021). 1980 Öncesi Giresun’da Milli Görüş Hareketinin Panoraması. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 13(24), 322-341.
• Yücekök, A. N. (1983). Siyaset Sosyolojisi Açısından Türkiye’de Parlamento’nun Evrimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Basın Yayın Yüksek Okulu Basımevi.
• Yüksek Seçim Kurulu (YSK). (2018a). 2018/952 Sayılı Kararı. Erişim Adresi https://www.ysk.gov.tr /doc/karar/dosya/77779/2018-952.pdf
• YSK. (2018b). 2018/953 Sayılı Kararı. Erişim Adresi https://www.ysk.gov.tr/doc/karar/dosya /77781/2018-953.pdf
• YSK. (2023). 2023/1255 Sayılı Kararı. Erişim Adresi https://www.ysk.gov.tr/doc/karar/dosya/ 45639002/2023-1255.pdf
• Zürcher, E. J. (2015). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Y. Saner (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.