KUTADGU BİLİG FROM THE PERSPECTIVE OF MORAL EDUCATION

Yıl 2025, Sayı: 25, 54 - 72, 17.06.2025

Mustafa Çoban

Öz

Throughout their lives, human beings have sought to make sense of existence through various references, often maintaining a principled stance. The life trajectory inspired by these references has at times been purely worldly, focused solely on material concerns, and at other times has privileged the soul and the spiritual realm, guided by higher values and moral constraints. The studies composed within the framework of religion, morality, and values, which constitute the foundation of our ancient civilization, have made significant contributions to our individual efforts to understand life through accurate and valuable guidance. Rumi’s Mesnevi, Hacı Bektaş Veli’s Makalât, Yunus Emre’s Risaletu’n-Nushiyye, Kāshgarlı Mahmud’s Dīwānü Lughātit-Turk, Mehmet Akif’s Safahat, and similar works stand as fundamental cornerstones of both our culture and our literature. In addition, Yusuf Has Hâcib’s Kutadgu Bilig is an important work, composed in couplets, that offers advice on all aspects of life, addressing the individual, society, and governance. Although encyclopedia entries, books, and articles centered on Kutadgu Bilig have emerged in various academic fields, it is assessed that there remains an insufficiency of studies specifically within the field of religious education. In recent years, moral- and value-oriented initiatives have come to the fore, especially in the educational institutions affiliated with the Presidency of Religious Affairs and the Ministry of National Education. In this context, the present study was conducted with the conviction that bringing the recommendations concerning religion, morality, and values found in Kutadgu Bilig into contemporary discourse is essential. To this end, a literature-review and data-evaluation methodology was employed. It is anticipated that the data obtained at the conclusion of this study will contribute meaningfully to the field of moral education, which is a branch of behavioral education.

Anahtar Kelimeler

Yûsuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig, Morality, Value, Advice

Proje Numarası

--

AHLAK EĞİTİMİ PERSPEKTİFİNDEN KUTADGU BİLİG

Öz

İnsan, hayatı boyunca farklı referanslarla yaşamını anlamlandırmaya çalışmış, çoğu kez ilkesel bir duruşla hayatını devam ettirmiştir. Bu referanslardan esinlenen yaşam çizgisi bazen çok anlamlı olmayıp sadece dünya ve dünyaya yönelik, bazen de daha üst düzey, değerler ve ahlaki sınırlandırmalarla ruha ve manevi alanı önceleyen şekilde olmuştur. Kadim medeniyetimizin temelini oluşturan din, ahlak ve değer ekseninde yazılan eserler birey olarak doğru ve değerli referanslarla hayatı anlamlandırma çabamıza ciddi katkılar sağlamıştır. Hz. Mevlânâ’nın Mesnevisi, Hacı Bektaş Veli’nin Makalâtı, Yunus Emre’nin Risaletu’n-Nushiyye’si, Kâşgarlı Mahmud’un Dîvânü Lugāti’t-Türk’ü, M. Akif’in Safahatı vb. eserler hem kültürümüzün hem de edebiyatımızın temel yapı taşlarıdır. Bunlara ek olarak Yûsuf Has Hâcib tarafından yazılan Kutadgu Bilig de beyitler hâlinde hayatın tamamına yönelik birey, toplum ve yönetim alanında nasihatlerden oluşan önemli bir eserdir. Farklı bilimsel alanlarda Kutadgu Bilig merkezli ansiklopedi maddesi, kitap ve makale vb. bilimsel yayınlar ortaya konulmuş olsa da din eğitimi alanında yeterli eserin kaleme alınmadığı değerlendirilmektedir. Son yıllarda ahlak ve değer öncelikli çalışmaları özellikle Diyanet İşleri Başkanlığı ve Millî Eğitim Bakanlığı bağlı eğitim kurumlarında öne çıkarmıştır. Bu bağlamda günümüzde Kutadgu Bilig’de din, ahlak ve değere ilişkin tavsiyelerin hayatımızda görünür kılınması amacıyla gündeme taşınmasının önemli olduğu düşüncesiyle yapılan çalışmada literatür taranması ve verilerin değerlendirilmesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın sonunda elde edilen verilerin bir davranış eğitimi olan Ahlak eğitimi alanına katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yûsuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig, Ahlak, Değer, Nasihat

Etik Beyan

--

Destekleyen Kurum

--

Proje Numarası

--

Teşekkür

--

Kaynakça

• Ağca, Ferruh (2014). “Türkistanlı Bir Bilge: Yusuf Has Hacip”. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. (26-28 Mayıs 2014). Eskişehir: Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı, 79-88.
• Ateş, Süleyman (2000). İhlâs. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 21, 535-537. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aydın, Mehmet Zeki (2015). Ailede Ahlak Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Cengil, Muammer (2006). "Mevlânâ'nın Yedi Öğüdünün Fert ve Sosyal İlişkiler Açısından Önemi". Uluslararası Düşünce ve Sanatta Mevlânâ Sempozyum Bildirileri. (25-28 Mayıs 2006). Çanakkale, 29-39.
• Cilacı, Osman (1999). Dua. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 9, 536-539. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa (1989). Ahlak. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 2, 10-14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa (1993). Cömertlik. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 8, 72-73. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa (2006). Nasihat. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 32, 408-409. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa (2008). Sabır. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 35, 337-339. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa (2009). Sıdk. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 37, 98-100. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa (2010). Şükür. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 39, 259-261. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa (2011). Tevazu. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 40, 583-585. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa (2013). Yalan. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 43, 297-300. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çoban, Mustafa (2016). “Değerler Eğitiminin Referansları Bağlamında Hacı Bektaş-ı Veli’nin Makalatı”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (13): 1-22.
• Değerler Eğitimi Öğretim Programlarında Yer Alan Kök Değerler Temalı Etkinli Kitabı (2012). Ankara: Devlet Kitapları.
• Doğan, Recai ve Ege, Remziye (2012). Din Eğitimi El Kitabı. Ankara. Grafiker Yayınları.
• Gürkan, Salime Leyla (2007). Ölüm. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 34, 95-98. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hacak, Hasan (2013). Veznî. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 43, 95-98. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hökelekli, Hayati (2009). İslam Psikolojisi Yazıları. İstanbul: Dem Yayınları.
• Hökelekli, Hayati (2013). Değerler Psikolojisi ve Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kazıcı, Ziya ve Ayhan, Halis (2010). Tâlim ve Terbiye. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 39, 545-548. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kutluer, İlhan (2020). Muhabbet. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 30, 386-388. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Oral, Rıfat (2020). Kur’an’ın Temel Kavramları. Ankara: DİB Yayınları.
• Rifat, Ahmet (t.y.). Tasviri Ahlak. İstanbul. Kervan Kitapçılık.
• Sinanoğlu, Mustafa (1999). İbadet. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 19, 248-252. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şahin, Kamil (2011). “Kültürel Yozlaşmaya Neden Olan Bir Unsur Olarak Televizyon”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 243-277.
• Taylan, Necip (19929). Bilgi. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 6, 157-161. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Topaloğlu, Bekir (2009). Selam. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 36, 341-342. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Türcan, Talip (2010). Şura. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 39, 230-235. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (1994). Edep. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 10, 414-415. . İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yavuz, Yunus Şevki (2010). Şer. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 38, 545-547. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yurdagür, Metin (1988). Ahid. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde. C. 1, 534-535. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İnternet Kaynakları: URL-1: https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 03.02.2025).
• Yûsuf Has Hâcib (2019). Kutadgu Bilig. (çev.: Muzaffer Tunçel). Ankara: Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları.