Tarihçilerin Bakış Açılarıyla Sözlü Tarih

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: Vakanüvis 10. Yıl Özel Sayısı, 301 - 336, 31.10.2025

Hülya Çelik , Ayça Orhan

https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1669885

Öz

Sözlü tarih, geçmişte yaşanmış olayların, bu olaylara tanıklık eden bireylerle yapılan görüşmeler yoluyla kaydedilmesi ve yorumlanması sürecini ifade eden bir araştırma yöntemidir. Tarih yazımında resmi belgelerin ve yazılı kaynakların ötesine geçerek bireysel deneyimlere odaklanan sözlü tarih, tarihsel bilgiye alternatif bir bakış açısı sunar. Bu araştırma, tarihçilerin sözlü tarihe yönelik bakış açılarını incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden temel nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışma kapsamında, farklı üniversitelerde görev yapan 15 tarihçi akademisyen ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler, içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Bulgular, akademisyenlerin sözlü tarihin tarih yazımındaki yeri, güvenilirlik tartışmaları, sözlü tarihin öğrencilere kazandırdığı beceriler, sözlü tarih yönteminin avantaj ve sınırlılıkları hakkındaki düşüncelerini ortaya koymaktadır. Ayrıca, katılımcıların çoğu, sözlü tarihin akademik kabul görme sürecinde çeşitli zorluklar yaşadığını belirtmiştir. Araştırma, tarih disiplininde sözlü tarihin kabul görmesi için öneriler sunmakta ve bu yöntemin tarihsel bilgi üretimine katkılarını tartışmaktadır. Bu çalışma, tarih yazımında farklı yöntemlere olan ihtiyaç ve sözlü tarihin potansiyelleri konusundaki tartışmalara katkı sağlamayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Sözlü tarih , tarihçi , tarih

Oral History from the Perspectives of Historians

Öz

Oral history is a research method that refers to the process of recording and interpreting past events through interviews with individuals who witnessed these events. Oral history, which goes beyond official documents and written sources in historiography and focuses on individual experiences, offers an alternative perspective to historical knowledge. This research aims to analyse historians' perspectives on oral history. Basic qualitative research method, one of the qualitative research methods, was used in the study. Within the scope of the study, semi-structured interviews were conducted with 15 historians in different universities. The data obtained were analysed by content analysis method. The findings reveal the opinions of academics about the place of oral history in historiography, reliability debates, the skills that oral history provides students, the advantages and limitations of the oral history method. In addition, most of the participants stated that oral history has experienced various difficulties in the process of academic acceptance. The study offers suggestions for the acceptance of oral history in the discipline of history and discusses the contributions of this method to the production of historical knowledge.

Anahtar Kelimeler

Oral history , historian , history

Kaynakça

• Avcı Akçalı, Aslı; Aslan, Erdal, “Tarih Öğretiminin İyileştirilmesi Yolunda Alternatif Bir Yöntem: Sözlü Tarih”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 20/2 (2012), s. 669-688.
• Balay, Berrin; Ocak, Ersan, “Sözlü Tarih Çalışmalarında Video Teknolojisinin Kullanılması”, (ed. Aynur İlyasoğlu, Gülay Kayacan), Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı, (2006), s.263-272.
• Caunce, Stephen, Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi, (çev. Bilmez Bülent Can, Alper Yalçınkaya), İstanbul 2008.
• Çelik, Hülya - Prospective Social Studies Teachers’ Evaluations of Their Own Oral History Experiences Related to Turkey’s Recent History - Journal of Education and Training Studies - Vol.6(10) - pp.123 – 2018.
• Danacıoğlu, Esra, Geçmişin İzleri, Yanı Başımızdaki Tarih İçin Bir Kılavuz, İstanbul 2001.
• Demirci, Tuba, “Geçmişi Kayda Geçirmek, Belleği Çözümlemek: Hemşinli Kadınların Yaşam Anlatıları ve Düşündürdükleri” ”, (ed. Aynur İlyasoğlu, Gülay Kayacan), Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı, (2006), s. 117-126.
• Demircioğlu, İsmail Hakkı, “Sözlü tarihin bir öğretim yaklaşımı olarak tarih derslerinde kullanımı ”, II. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi, (2005), s. 310-315
• Demircioğlu, İsmail Hakkı, “Tarih Öğretmenlerinin Tarihsel Düşünme Becerilerine Yönelik Görüşleri”, Milli Eğitim Dergisi, 39/184 (2009), s. 228-239.
• Dere, İlker, “Sözlü Tarihin Kaynakları: Bir Bibliyografya Çalışması”, Tarih Yazımı Journal Of Historiography, 1/1 (2019), s. 79-122.
• Dere, İlker; Dinç, Erkan, “Sözlü Tarihin Geçerliliği ve Güvenilirliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21/2 (2020), s. 275-289.
• Dursun, Mehmet Tahir; Aydın, Çağdaş, “Sosyal Bilim Araştırmalarında Sözlü Tarih Yöntemi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22/ Özel Sayı 2 (2022), s. 1-18.
• Erdilek, Neşe, “Türkiye’de Göç Araştırmalarında Sözlü Tarih Metodu”, (ed. Aynur İlyasoğlu, Gülay Kayacan), Kuşaklar deneyimler tanıklıklar. Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı, 26-27 Eylül (2003), s.79-85.
• Fidan, Süleyman, “Sözlü kültür–sözlü tarih ilişkisi bağlamında Niş türküleri”. Turkish Studies, 6/4, s. 139-148.
• Güçlü, Mustafa, “Eğitim Tarihi Araştırmalarında Sözlü Tarih Uygulaması”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11/1 (2013), s. 100-113
• Güler, Ahmet; Hacıoğlu, Mustafa Bülent; Taşğın, Serkan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara 2013.
• Küpüç, Esra, Sözlü Tarih Kavramı ve Sözlü Tarihin Tarih Öğretimindeki Rolü, Yüksek Lisans Tezi, Van 2014.
• Merriam, Sharan B., Nitel Araştırma Desen Ve Uygulama İçin Bir Rehber, (çev. Selahattin Turan), Ankara 2013.
• Metin, Celal, “Sözlü Tarih ve Türkiye’deki Gelişimi”, Türk Kültürü, 469 (2002), s.288-298.
• Özbaş, Ayşenur; Öztaş, Sezai, “Sözlü Tarih ve Tarih Yazımındaki Değişim”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 25 (2021), s. 154-168.
• Öztürkmen, Arzu, “ Yeni Bir Displin Olarak Sözlü Tarih”, Toplum ve Bilim, 91 (2002), s. 115 –121.
• Öztürkmen, Arzu; Yılmaz, Hakan, “Yerellik, Kurumsallık ve Aile Ekseninde Cumhuriyet Dönemi Sözlü Tarih Projesi”, (2010), s. 1-95.
• Paykoç, Fersun, Tarih Öğretimi, Eskişehir 1991.
• Sarı, İbrahim, “Akademik Tarih ve Tarih Öğretiminde Sözlü Tarihin Yeri ve Önemi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (2006), s. 109-128.
• Sarı, İbrahim, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sözlü Tarih Etkinliklerinin Öğrenci Başarı, Beceri ve Tutumlarına Etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2007.
• Sığrı, Ünsal, Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara 2021.
• Şahin, Özlem, “Geçmiş, Tarih ve Sözlü Tarih”, Mülkiye Dergisi, 28/244 (2004), s. 11-126.
• Thompson, Paul, Geçmişin Sesi, (çev. Şehnaz Layıkel), İstanbul 1999.
• Tosh, John, Tarihin Peşinde, (çev. Özden Arıkan), İstanbul 1997.
• Yıldırım, Ali; Şimşek, Hasan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara 2021.