Sağlıkta Dönüşüm Programının Sağlık Hizmeti Kullanımına Etkisi: Ekonometrik Bir Analiz

Yıl 2024, , 299 - 311, 28.02.2024

Merve Nur Alpaslan , Ümit Çıraklı

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1272828

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de 2003 yılında başlayan ve sağlık sistemi için önemli bir gelişim olan Sağlıkta Dönüşüm Programının sağlık hizmetleri kullanımına etkisini ölçmektir. Bu çalışmada Türk sağlık kurumlarındaki 1975- 2019 yıllarını kapsayan; sağlık hizmetlerine olan başvuru sayıları, milli gelir, hekim sayısı, sağlık personeli sayısı, nüfus, sağlık kurumlarındaki toplam yatak sayısı ve yataklı kurum sayısı verileri kullanılmıştır. Veriler, ARDL sınır testi (Autoregressive Distributed Lag – Otoregresif Dağıtılmış Gecikme) yaklaşımı kullanılarak analiz edilmiştir. Analizler Eviews 9.5 programı yardımıyla gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada bağımlı değişken olan başvuru sayısı ile bağımsız değişken olan milli gelir, hekim sayısı, toplam yatak sayısı ve yataklı kurum sayısı arasında uzun dönemde anlamlı ilişki bulunmuştur. Sağlık personeli sayısı ve nüfusun ise bağımlı değişkenler üzerine azaltıcı etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda ise Sağlıkta Dönüşüm Programının uzun dönemde sağlık hizmetleri kullanımına etkisi olduğuna ulaşılmıştır. Sağlıkta Dönüşüm Programı ile sağlık hizmetleri kullanımının arttığı ve programın sağlık hizmetine erişimi artırdığı söylenilebilir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Hizmetleri, Sağlıkta Dönüşüm Programı, Sağlık Hizmeti Kullanımı, ARDL Sınır Testi

The Effect of the Health Transformation Program on Healthcare Use: An Econometric Analysis

Öz

The aim of the study is to measure the impact of the Health Transformation Program, which started in 2003 and is an important development for the health system, on the use of health services. In the study, covering the years 1975-2019 in Turkish health institutions; data on the number of applications to health services, national income, the number of physicians, the number of health personnel, the population, the total number of beds in health institutions, and the number of inpatient institutions are used. Data are analyzed using the ARDL bounds test (Autoregressive Distributed Lag) approach. Analyzes are carried out thorugh Eviews 9.5 program. In the study, a significant long-term relationship is determined between the number of applications, which is the dependent variable, and the independent variables, national income, the number of physicians, the total number of beds, and the number of inpatient institutions. It is concluded that the number of health personnel and the population have reducing effects on the dependent variable. As a result of the research, it is found that the Health Transformation Program has an impact on the use of health services in the long term. It can be said that the use of health services increased with the Health Transformation Program and the program increased access to health services.

Anahtar Kelimeler

Health Service, Health Transformation Program, Health Services Use, ARDL Bounds Testing

Kaynakça

• Akdaǧ, R. (2015). Lessons from health transformation in Turkey: Leadership and challenges. Health Systems & Reform, 1(1), 3-8.
• Akdağ, R. (2007). Nereden nereye Türkiye sağlıkta dönüşüm programı Kasım 2002-Haziran 2007. T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 713.
• Akdağ, R. (2008). İlerleme raporu Türkiye sağlıkta dönüşüm programı. T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 749.
• Akdağ, R. (2010). Sağlıkta Dönüşüm Programı. T.C. Sağlık Bakanlığı.
• Akdağ, R. (2021). Türkiye sağlıkta dönüşüm programı ilerleme raporu, 2008. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/turkiyeSDP.pdf adresinden 26 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Akman, M. (2014). Türkiye’de birinci basamağın gücü. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 18(2), 70-78.
• Ankara, H. G. ve Zeybek, D. Ö. (2021). Sağlıkta Dönüşüm sonrası sağlık harcamaları ve sağlık enflasyonu: Zaman serisi analizleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(32), 1078-1093. https://doi.org/10.21076/vizyoner.808283
• Atun, R., Aydın, S., Chakraborty, S., Sümer, S., Aran, M., Gürol, I. ve Akdağ, R. (2013). Universal health coverage in Turkey: Enhancement of equity. The Lancet, 382(9886), 65–99. https://doi.org/10.1016/s0140-6736(13)61051-x
• Bahçe, S., Köktas, A. M. ve Abukan, D. (2013). Sağlık Hizmetleri Reformu ve hane halkı refahı: Türkiye’de Sağlıkta Dönüşüm Programı. International Conference On Eurasian Economies, 3(15), 299-307.
• Başol, E. ve Işık, A. (2014). Türkiye’de sağlık politikalarında güncel gelişmeler: sağlıkta dönüşüm programından günümüze bazı değerlendirme ve öneriler. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 2(2), 1-26.
• Bıyık, E. ve Tekin, K. (2015). Sağlıkta Dönüşüm Programı’na ilişkin sağlık personelinin görüşlerinin karşılaştırılması. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 2(2), 103-110.
• Bump, J., Sparkes, S., Tatar, M. ve Çelik, Y. (2014). Turkey on the way of universal health coverage through the health transformation program (2003-2013). The World Bank.
• Caner, A. ve Cilasun, S. M. (2019). Sağlık hizmetleri ve yaşlılar: Türkiye sağlıkta dönüşüm programı sonrasında kullanım ve memnuniyet. Gerontoloji ve Geriatrik Tıp, 5, 2333721418822868. 1-15.
• Çavmak, Ş. ve Çavmak, D. (2017). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin tarihsel gelişimi ve sağlıkta dönüşüm programı. Sağlık Yönetimi Dergisi, 1(1), 48-57.
• Çelikay, F. ve Gümüş, E. (2011). Sağlıkta Dönüşümün ampirik analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(03), 55-92. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002216
• Çıraklı, Ü. (2019). Türkiye’de ekonomik göstergeler ile intihar hızı arasındaki ilişkinin incelenmesi: Ekonometrik bir analiz. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 3(6), 218-227.
• Çiftçi, F., ve Bostan, S. (2016). Sağlıkta dönüşüm programı uygulamalarının hastane hizmetleri üzerindeki değişim etkisi: Sağlık çalışanlarının görüşleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 1-8.
• Gürsoy, K. (2015). An overview of Turkish healthcare system after health transformation program: Main successes, performance assessment, further challenges, and policy options. Sosyal Güvence, 0(7), 83-112.
• Hamzaoğlu, O. (2013). Dünyada sağlık reformu Türkiye’de Sağlıkta Dönüşüm: Gerçekler ve belgeleri. Toplum ve Hekim Dergisi, 28(3),172-180.
• Keskin, H. (2018). Türkiye'de Sağlıkta Dönüşüm Programı ve kamu hastanelerinin etkinliği. Akdeniz İİBF Dergisi, 18(38), 124-150.
• Keskin, H. İ. (2020). Türkiye’de aile hekimliğine geçiş sürecinde birinci basamak sağlık kuruluşlarının verimliliği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 21(1), 133-152.
• Keskin, H. İ., ve Unsal, A. (2017). Sağlıkta dönüşüm programı altında, Türkiye’deki sağlık kurumlarının etkinliğinin değerlendirilmesi [Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Leblebici, Ö. ve Mutlu, S. (2014). Türkiye'de kamu sağlık çalışanlarının iş doyumlarının Sağlıkta Dönüşüm Programı bağlamında incelenmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 16(3), 48-63.
• OECD. (2009). OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri: Turkiye (Reviews of Health Systems - Turkey, in English). OECD and the International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank.
• OECD. (2019). Health statistics. https://data.oecd.org/ adresinden 26 Aralık 2019 tarihinde alınmıştır.
• Ökem, Z. G. ve Çakar, M. (2015). What have health care reforms achieved in Turkey? An appraisal of the “Health Transformation Programme”. Healt Policy Journal, 119(9), 1153-1163.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Sağlık Bakanlığı. (2003). Sağlıkta Dönüşüm Programı. Sağlık Bakanlığı.
• Sağlık Bakanlığı. (2012). Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı değerlendirme raporu (2003-2011). Sağlık Bakanlığı.
• Sağlık Bakanlığı. (2018). Sağlık istatistiği yıllığı 2018 haber bülteni. Sağlık Bakanlığı.
• Saltman, R. B. ve Von Otter, C. (1995). Introduction. R. B. Saltman ve C. von Otter (Ed.) Implemented planned markets in health care (1th ed.). Open University Press.
• San, S. (2020). Türkiye'de Sağlıkta Dönüşüm Programı ve hasta memnuniyeti üzerine etkileri. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 55-66.
• Seçti̇m, H. (2019). Sağlıkta Dönüşüm Programı üzerine bir değerlendirme. Management and Political Sciences Review, 1(1), 117-133.
• Soysal, A. ve Yağar, F. (2015). Sağlıkta Dönüşüm Programı: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Araştırma ve Uygulama hastanesinde bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 313-344.
• Suits, D. B. (1984). Dummy variables: Mechanics V. interpretation. The Review of Economics and Statistics, 66(1), 177–180. https://doi.org/10.2307/1924713
• Tanrıverdi, F. (2019). Sağlıkta Dönüşüm Programının hasta memnuniyetine etkisi. Kesit Akademi Dergisi, (20), 181-224.
• Tatar, M., Mollahaliloğlu, S., Sahin, B., Aydin, S. ve Maresso, A. (2011). Hernández-Quevedo C. Turkey. Health System Review, 13(6), 1-186.
• TurkStat. (2014). Health expenditure statistics 2013. Press release no 16161.
• TÜİK. (2020). TÜİK veri portalı 2018. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=saglik-ve-sosyal-koruma-101&dil=1 adresinden 26.Aralık 2020 tarihinde alınmıştır.
• Uğur, Z. ve Tirgil, A. (2018). Sağlıkta Dönüşüm Programı ve kamunun sağlık hizmetlerinden memnuniyeti. Ombudsman Akademik, (2018 Yılı Özel Sayı/Kamu Hizmetlerinde İyi Yönetim İlkeleri), 295-327.
• WHO. (2013). WHO Vaccine-preventable diseases: Monitoring system 2012 global summary. Turkey reported immunization coverage. Last update October, 2012. http://Apps.Who.İnt/İmmunization_Monimtoring/En/Globalsummary/Timeseries/Tscoveragebycountry. Cfm?C=TUR adresinden 30 Nisan 2013 tarihinde alınmöıştır.
• Yılmaz, F., Tosun, B. ve Çolak, M. Y. (2016). Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın özel hastaneler ve sağlık sistemi üzerine etkileri. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 63-79.
• Yılmaztürk, A. (2013). Türkiye’de sağlık reformlarının tarihsel gelişimi ve Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın küresel niteliğinin değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8(1),176-188.