Kefeli Hüseyin Efendi ve Bustân-efrûz-ı Cinân der-Şerh-i Gülistân İsimli Eseri

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 76 - 90, 30.06.2021

Gözde Özcanar Sel

Öz

İranlı meşhur şair Saʻdî-i Şirazî’nin 13. yüzyılda yazdığı Farsça eseri Gülistân’a yazıldığı devirden itibaren çok sayıda tercüme ve şerh kaleme alınmış, Klasik Türk Edebiyatı’nın şairlerine ilham olan bu esere Türk dilinde de çok sayıda şerh yazılmıştır. Bu şerhler, Osmanlı medreselerinde, Fars dili ve edebiyatı öğretiminin başlıca kaynakları olarak okutulmuşlardır. Çalışmamızın konusunu da Gülistân’a yazılmış Türkçe şerhlerden biri olan Bustân-Efrûz-ı Cinân Der-Şerh-i Gülistân isimli eser oluşturmaktadır. Eser, Kefeli Hüseyin Efendi tarafından kaleme alınmıştır. 16. yüzyılın âlim şahsiyetlerinden biri olan Kefeli Hüseyin Efendi, Arapça ve Farsçayı edebiyatlarıyla öğrenmiş; hadis, tefsir, fıkıh ve diğer dinî ilimlerle birlikte matematik, astronomi ve musikîye de vakıf olmuştur. Kefeli Hüseyin Efendi’nin çok yönlü kişiliğini ve îlmi birikimini yansıtan Bustân-Efrûz-ı Cinân Der-Şerh-i Gülistân, kendisinden önce yazılmış şerhlerin eksikliklerini tamamlamak gayesiyle yazılmıştır. Klasik Türk Edebiyatı’nın geleneksel şerh anlayışına bağlı kalınarak yazılan şerhte, metnin Türkçeye tercümesi verildikten sonra ele alınan eserin gramer özellikleri, sahip olduğu söz varlığı ve içerdiği edebî bilgiler üzerinde durulmuştur. Çalışmamızın amacı, Kefeli Hüseyin Efendi’nin hayatı ve eserlerine değinerek Bustân-Efrûz-ı Cinân Der-Şerh-i Gülistân’ı tanıtmak ve şerhin yazımında izlenen şerh tekniklerini genel hatlarıyla ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Şerh, Kefeli Hüseyin, Saʻdî, Gülistân, 16. Yüzyıl.

Kefeli Hüseyin Efendi and His Work “Bustân-Efrûz-i Cinân Der-şerh-i Gülistân

Öz

A great number translations and sharhs have been made on Persian work named Gülistân since the time it was written by famous Persian poet Saʻdî-i Şirazî in the 13th century. Also, numerous Turkish sharhs have been written on this work which inspired Classical Turkish Literature poets. These sharhs, which were the main sources of Persian language and literatüre were taught in the Ottoman madrasas. The subject of our study is Bustan-Efruzı Cinan Der-Şerh-i Gulistan, which was one of the Turkish sharhs. The work was written by Kefeli Hüseyin Efendi. One of the scholar figures of the 16th century, Kefeli Hüseyin Efendi learned Arabic and Persian with their literatures; he also was very competent on hadith, tafsir, fiqh and other religious sciences alongside mathematics, astronomy and music. Bustân-Efrûz-ı Cinân Der-Şerh-i Gülistân, which reflects the sophisticated personality and knowledge of Kefeli Hüseyin Efendi, was written aiming to complete the deficiencies of the previous sharhs. Grammatical features, vocabulary and literary information of the work were emphasized on this sharh which was written by sticking to the traditional sharh concept of Classical Turkish Literature, after giving its Turkish translation. The aim of our study is to introduce Bustan-Efruz-ı Cinan Der-Şerh-i Gulistan and to reveal the sharh techniques in general terms, by referring to the life and the works of Kefeli Hüseyin Efendi.

Anahtar Kelimeler

Sharh, Kefeli Hüseyin, Saʻdî, Gulistân, 16. century

Kaynakça

• Aksoyak, İ. H. (2004). Kefeli Hüseyin Râz-nâme, Sources of Oriental Languages and Literatures 62, Harvard: The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University.
• Atay, H., Atay, İ. ve Atay, M. (1968). Arapça-Türkçe Büyük Lûgat: Cilt 2. Ankara: Hilal Matbaası.
• Çavuşoğlu, M. (2006). Divanlar Arasında. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Dağlar, A. (2007). Klâsik Türk Edebiyatı Şerh Geleneği ve Hacı İbrâhim Efendi’nin Şerh-i Belâgat’ına Dâir. Turkish Studies, 2(2) (Osman Nedim Tuna Armağanı), 161-178.
• Kartal, A. (2001). Saʻdî-i Şîrâzî’nin Gülistân İsimli Eseri’nin Türkçe Tercümeleri. Bilig, 16, Kazakistan: Hoca Ahmed Yesevî Üniversitesi, Kış, 99-125.
• Kortantamer, T. (1994). Teori Zemîninde Metin Şerhi Meselesi. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, VIII, 1-10.
• Kökrek, M. (2016). Kefevî Hüseyin Efendi’nin Vefât Yeri, Tarihi ve Şâhidesi Hakkında. Türk Dünyası Tarihi Kültür Dergisi, Nisan, 25-28.
• Kâtip Çelebi. (1971). Keşfü’z-Zünûn, C. II, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Nev’îzâde Atâyî. (2017). Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-şakâ’ik (Hazırlayan: Dr. Suat Donuk), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Okuyucu, C. (1994). Cinânî Hayatı, Eserleri, Divanının Tenkitli Metni. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yazıcı, T. (1993). “Saʻdî” mad. İslâm Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 36-40.
• Yılmaz, O. (2012). Gülistân Şerhi-Sûdî-i Bosnevî. İstanbul: Çamlıca basın-yayın.