Hamdullah Hamdi'nin Yusuf U Züleyha Mesnevisi Bağlamında Züleyha'nın Femme Fatale Kişiliği

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 39 - 55, 30.06.2022

Damla Nur Korkakçı

Öz

Kadının toplum içerisinde daha fazla yer almaya başlamasıyla birlikte literatürde sıkça
karşımıza çıkan “femme fatale” tabiri genel bir tanımla; ilişkiye girildiği takdirde felaket getiren kadın
olarak tanımlanmaktadır. Kökü mitik ve dini anlatılara kadar uzanan bu kavramın doğu
edebiyatlarındaki en dikkate değer örneklerinden biri Züleyha’dır. Kutsal kitaplarda kendisi hakkında
ayrıntılı bir bilgiye yer verilmeyen Züleyha, mesnevi yazarları tarafından eserlerde geniş bir şekilde
anlatılmıştır. Yusuf’a olan aşkı neticesinde kendisiyle ve etrafındaki karakterlerle olan çatışması, onun
femme fatale kimliğini göz önüne koymaktadır. Bu makalede femme fatale tipinin özelliklerine
değinilerek, İbrani toplumu başta olmak üzere kadın algısını şekillendiren bazı toplumsal bakış açıları
ortaya koyulacaktır. Züleyha’nın Tevrat ve Kuran’daki konumu ele alınacak ve ardından Hamdullah
Hamdi’nin mesnevisi bağlamında Züleyha’nın fatale kimliği tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Femme fatale, Züleyha, Mesnevi, Hamdullah Hamdi

Züleyha's Femme Fatale Personality in the Context of Yusuf u Züleyha by Hamdullah Hamdi

Öz

As women began to take more part in society, the term "femme fatale", which we frequently encountered in the literature, was defined in general; She is defined as the woman who brings disaster if the relationship is entered. One of the most remarkable examples of this concept in Eastern literatures, which has its roots in mythical and religious narratives, is Zuleyha. Zuleyha, about whom there is no detailed information about herself in the holy books, was widely described in the works by the masnavi writers. His love for Yusuf and his conflict with himself and the characters around him reveals his femme fatale identity. In this article, the characteristics of the femme fatale type will be mentioned and some social perspectives that shape the perception of women, especially in Hebrew society, will be revealed. Zuleyha's position in the Torah and the Qur'an will be discussed by referring to the perception of women in Divan literature, and then Zuleyha's fatale identity will be discussed in the context of Hamdullah Hamdi's masnavi.

Anahtar Kelimeler

femme fatale, Zuleyha, masnavi, Hamdullah Hamdi

Kaynakça

• Aksoy, R. (2021). İslam Öncesi Toplumlarda ve İslam’da Kadının Statüsü. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, (15), 20-39.
• Andrews, W. G. & Kalpaklı, M. (2020). Sevgililer Çağı; Erken Modern Osmanlı-Avrupa Kültürü ve Toplumunda Aşk ve Sevgili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Arpacı, M. (2019). Cinsiyet, Kötülük ve Beden: Femme Fatale İmgesinin Kültürel İnşası. Fe Dergisi, 11(1), 140-154.
• Campbell, J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Çınar, A. (2018). Lilith: Yahudi Mitolojisinde Ana Tanrıçanın Düşüş ve Şeytana Dönüşüm Serüveni. Bilimname, (35), 363-395.
• Halıcı, M. (2013). Türk Edebiyatındaki Yusuf u Züleyha Mesnevilerinde Anlatılan Konuların Kaynakları (Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir Üniversitesi, Nevşehir.
• Jung, C. G. (2005). Dört Arketip. İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, C. G. (2017). Ruh; İnsan, Sanat, Edebiyat. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Karaca, Ş. (2019). Kötücül Kadın; Türk Edebiyatında Kötücül Kadın İmgesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kelleci, Y. (2019). 1860-1950 Arası Türk Romanında ‘Ölümcül Kadın (Femme Fatale)’ İmgesi. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Özdinç, T. (2019). The One You Seek For, To Your Death: Representation Of Femme Fatale In Lady Audley’s Secret And The Crimson Petal And The White. (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Öztürk, Z. (1997). Hamdullah Hamdi. TDV İslam Ansiklopedisi, (15), 452-454.
• Settari, C. (2014). Züleyha’nın Aşk Derdi. İstanbul: Şule Yayınları.
• Tezcan, N. (2016). Osmanlı-Türk Edebiyatında Aşk Mesnevilerini Şövalye Aşkı Bağlamında Okumak, (içinde) Divan Edebiyatına Yeniden Bakış. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Topcan, Ö. (2010). Yahudilik ve Hristiyanlık Din Geleneklerinde Toplumsal Cinsiyet. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Türkdoğan, M. G. (2011). Klasik Türk Edebiyatında Yusuf u Züleyha Mesnevileri Üzerine Mukayeseli Bir Çalışma (e-kitap). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ünal, A. (2017). Yahudi Geleneğinde Kadının Yaratılışı ve Lilit Efsanesi. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (2), 103-115.
• Ünlü, K. Ş. (2015). Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an’da Yusuf Kıssası. (Yüksek Lisans Tezi). Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Üstün, M. C. (2014). Hamdullah Hamdî’nin Yusûf u Zelîhâ Mesnevisi. (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum