Cinânî ve Azmî-i Gedüsî’nin Hikâyelerindeki Kadın İmajı

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 218 - 233, 30.12.2022

Damla Nur Korkakçı

https://doi.org/10.58306/wollt.1213831

Öz

Birçok toplumun yazılı ve sözlü geleneğinde olumsuz bir tip olarak karşımıza çıkan kadın imajı, kadının anasoylu dönemden kaynaklanan gücüne dayanmaktadır. Erkeğin bilinçaltına kazınan ve sanatsal-yaratıcı faaliyetlerle açığa çıkan kötü kadın imgesi, ikili ilişkilerin ön plana çıktığı hikâyelerde daha belirgin bir şekilde karşımıza çıkmaktadır. Cinânî’nin Bedâyi’ü’l-Âsâr ve Azmî’nin Kitâb-ı Hiyel adlı eserlerinden seçilmiş iki farklı hikâye çizdikleri farklı kadın imajlarıyla hem toplumun değer yargılarını hem de yazarların bu duruma yaklaşımını görmek açısından önemlidir. Bu makalede toplumsal kadın algısının ortaya çıkış nedenleri, dönüşümü ve bunun Osmanlı edebiyatındaki etkileri incelenecektir. Cinânî’nin Bedâyi’ü’l Âsâr ve Azmî’nin Kitâb-ı Hiyel adlı mensur hikâye türü eserlerinden seçilen iki hikâye örneği bağlamında eserlerdeki kadın profili ortaya koyulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hikâye, Cinânî, Kadın, Hile, Cinsellik, Azmi

The Image of Women in the Stories by Cinânî and Azmî

Öz

Image of the woman, who appears as a negative type in the written and oral traditions of many societies, is based on her power stemming from the matrilineal period. The image of the bad woman, which is engraved in the subconscious of the man and revealed through artistic-creative activities, appears more prominently in the stories in which bilateral relations come to the fore. Two different stories, selected from Cinani's Bedayi'ü'l-Asar and Azmi’s Kitab-ı Hiyel, are important in terms of seeing both the society's value judgments and the author's approach to this situation with the different images of women they draw. In this article, the reasons for the emergence of social women's perception, its transformation and its effects on Ottoman literature will be examined. The profile of women in this texts will be revealed through two examples of stories selected from Cinani's Bedayi'ü'l Asar and Azmi’s Kitab-ı Hiyel.

Anahtar Kelimeler

story, Azmi, Cinani, woman, cheating, sexuality

Kaynakça

• Aksoy, R. (2021). İslam Öncesi Toplumlarda ve İslam’da Kadının Statüsü. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, (15), 20-39.
• Andrews, W. G. & Kalpaklı, M. (2020). Sevgililer Çağı; Erken Modern Osmanlı-Avrupa Kültürü ve Toplumunda Aşk ve Sevgili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Arpacı, M. (2019). Cinsiyet, Kötülük ve Beden: Femme Fatale İmgesinin Kültürel İnşası. Fe Dergisi, 11(1), 140-154.
• Beauvoir, S. (2021). İkinci Cinsiyet Cilt I. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Berktay, F. (2021). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çetinkaya, Ü. (2008). Divan Edebiyatında Kadına Genel Bakış. Turkish Studies. Volume 3/4, s. 279-334.
• Çınar, A. (2018). Lilith: Yahudi Mitolojisinde Ana Tanrıçanın Düşüş ve Şeytana Dönüşüm Serüveni. Bilimname, (35), 363-395.
• Duman, M. (2019). Türk Halk Anlatmalarındaki Karakterlerin Cinsiyetleri ve Olumsuz Kadın Karakterler Hakkında Tespitler. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri Türk Halk Edebiyatı, s.153-167. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Frazer, J. (2018). Adonis, Attis, Osiris: Doğu Dinleri Tarihi Araştırmaları II. İstanbul: Pinhan Yayıncılık. Holland, J. (2019). Mizojini: Dünyanın En Eski Önyargısı- Kadından Nefretin Evrensel Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Jung, C. G. (2005). Dört Arketip. İstanbul: Metis Yayınları.
• Karaca, Ş. (2019). Kötücül Kadın; Türk Edebiyatında Kötücül Kadın İmgesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kavruk, H. (2016). Eski Türk Edebiyatında Mensur Hikâyeler. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Maden, S. (2021). Gılgamış Destanı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özdinç, T. (2019). The One You Seek For, To Your Death: Representation Of Femme Fatale In Lady Audley’s Secret And The Crimson Petal And The White (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Sayers, D. S. (2005). Tıflî Hikâyelerinin Türsel Gelişimi (Yüksek Lisans Tezi). Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Tezcan, N. (2016). Divan Edebiyatında Aşk, Kadın Kahramanlar ve Kıyafet Değiştirme Motifi. Divan Edebiyatına Yeniden Bakış, s. 39-51. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Topcan, Ö. (2010). Yahudilik ve Hristiyanlık Din Geleneklerinde Toplumsal Cinsiyet (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Turan, F. (2013). Elyazması Mecmualarda Gündelik Hayat, Güncel Sorunlar ve Günlük Dil: 18. Yüzyıl Osmanlı Edebiyatında Mahallileşmenin Kapsamı. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (2), s. 343-365.
• Ünal, A. (2017). Yahudi Geleneğinde Kadının Yaratılışı ve Lilit Efsanesi. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (2), 103-115.
• Ünlü, Osman. (2017). Klasik Türk Edebiyatımızda Hilekâr Kadın Tipi: Delle-i Muhtâle. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (41), s.31-42.
• Ünlü, O. (2019). Kitâb-ı Hiyel. Ankara: Hermes Tanıtım.
• Yıldız, N. (2009). Cinânî’nin Bedâyi’ü’l Âsar’ı (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.