Serbest Çeviri Ağında Dönüştürüm Süreci: Aktör-Ağ Kuramı Penceresinden Bir Bakış

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 144 - 171, 31.12.2023

Gamze Gürleyen , Arsun Uras

https://doi.org/10.58306/wollt.1333011

Öz

Günden güne gelişimini sürdüren teknoloji ile birlikte serbest çeviri sektörü de çeviri teknolojileri açısından zengin hale gelmekte, farklı talep ve ihtiyaçlara hitap etmeyi sürdürmektedir. Bununla birlikte, serbest çeviri ağı olarak nitelendirilebilecek sektöre farklı aktörler dahil olarak birbirleri ile etkileşim içine girmektedir. Ağdaki etkileşimi incelemek ve bağlantıların izin sürmek üzere bu çalışmada, Bruno Latour’un (1996) geliştirdiği Aktör-Ağ Kuramı çerçevesinde, zincirleme yapıya sahip serbest çeviri ağı ‘çeviri öncesi süreç’ ve ‘çeviri süreci’ olarak ele alınmıştır. Her iki süreçte ağa katılım sağlayan aktörleri ve etkileşimleri yorumlamak üzere, fenomenoloji nitel araştırma deseni kullanılarak çevirmen bakış açısına başvurulmuş, böylece serbest çeviri faaliyetinde dönüştürüm sürecine ışık tutmak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, yarı yapılandırılmış görüşmeler aracılığıyla katılımcı çevirmenlerin kaynak seçimleri ve süreç yönetimleri sorgulanarak serbest çeviri ağındaki konumları ile karar yetkileri değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda, zorunlu geçiş noktası olarak belirlenen çevirmenlerin, bilgisayar destekli çeviri araçları, çevrimiçi sözlük ve yapay zekâ gibi aktörleri ağa dahil ettiği; kaynak seçimini güç ilişkileri doğrultusunda işveren tercihi ile kolay ve ücretsiz bilgisayar destekli çeviri araçlarına göre şekillendirdiği ve kısmen serbest dolaşımlı aktörler olduğu belirlenmiştir. Böylece, serbestlik sınırları kapsamında aktörlerin, çıkarları ile eylemlerine göre ağa farklı aktörleri dahil edebildiği ortaya konmuştur. Serbest çeviri ağının, Aktör-Ağ Kuramı çerçevesinde iki aşamalı şekilde incelenmesinin, süreç öncesi ve süreç ağları arasındaki devingen yapıyı anlamaya ve çevirmen ile sektör ihtiyaçlarını açığa çıkarmaya katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Serbest çeviri, Çeviri teknolojileri, Çeviri ağı, Aktör-ağ kuramı, Bruno Latour

Etik Beyan

Araştırma verileri toplanmadan önce, İstanbul Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu’ndan 05.06.2023 tarihli ve 2023/194 dosya numaralı etik onay alınmıştır.

‘Translation’ Process in the Freelance Translation Network: A Perspective from Actor-Network Theory

Öz

While technology continues to evolve day by day, the freelance translation sector is getting richer in terms of translation technologies and maintains to address different demands and needs. Additionally, different actors are involved and interact with each other in the sector which can be described as a freelance translation network. In order to examine the interaction in the network and to trace the connections, this study examines the freelance translation network with a chain structure as 'pre-translation process' and 'translation process' within the framework of the Actor-Network Theory developed by Bruno Latour (1996). Phenomenological qualitative research design was used and the perspectives of the translators were applied in the study to interpret the actors participating within the network, besides their interactions in both processes, thus shedding light on the transformation process in the freelance translation activity. Therefore, the participating translators' source preferences and process management were questioned and their position in the freelance translation network as well as their decision-making authority were evaluated through semi-structured interviews. As a result of the findings, it was determined that translators who were identified as obligatory passage points included actors such as computer-aided translation tools, online dictionaries and artificial intelligence in the network; shaped their source preferences according to the employer’s choice as well as easy-to-use and free computer-aided translation tools based on power relations; and turned into semi-free circulating actors. Thus, it was revealed that actors could include different actors in the network according to their interests and actions within the boundaries of freedom. A two-stage analysis of the freelance translation network within the scope of Actor-Network Theory is believed to contribute to understanding the dynamic structure between ‘pre-translation process’ and ‘translation process’ networks and to reveal the needs of translators and the industry.

Anahtar Kelimeler

Freelance translation, Translation technologies, Translation network, Actor-network theory, Bruno Latour

Kaynakça

• Abdallah, K. (2011). Quality problems in AVT production networks: Reconstructing an actor-network in the subtitling industry. A. Serban, A. Matamala & J. M. Lavaur (Ed.), Audiovisual translation in close-up: Practical and theoretical approaches. ss. 173-186. Bern: Peter Lang. 10.3726/978-3-0351-0209-3.
• Aral Duvan, M. (2021). Türkiye’de toplum çevirmenliği bağlamında mültecilere verilen tercüman bilirkişilik hizmetleri: Ağ kuramı ışığında bir değerlendirme [Yayınlanmış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Austermühl, F. (2014). Electronic tools for translators. Routledge.
• Buzelin, H. (2005). Unexpected allies. The Translator, 11(2), 193–218. https://doi.org/10.1080/13556509.2005.10799198
• Callon, M. (1984). Some elements of a sociology of translation: Domestication of the scallops and the fishermen of St Brieuc Bay. The Sociological Review, 32(1), 196–233. https://doi.org/10.1111/j.1467-954x.1984.tb00113.x
• Devaux, J. (2016). When the role of the court interpreter intersects and interacts with new technologies. CTIS Occasional Papers. 7. 4-21.
• Duraner, J. E. (2015). Mapping network in legal translation market in Turkey: Analysis of actors from sociological perspective [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Kung S. W. C. (2010). Network and cooperation in translating Taiwanese into English. A. Fawcett A, K. L Guadarrama García, & R. Hyde Parker (Ed.), Translation: Theory and practice in dialogue, ss. 164–180. Londra: Continuum.
• Latour, B. (1996). On actor-network theory: A few clarifications. Soziale Welt, 47(4), 369-381.
• Latour, B. (2005). Reassembling the social: An introduction to Actor-Network-Theory. Oxford University Press.
• Lester, S. (1999). An introduction to phenomenological research. Stan Lester Developments.
• McDonough, J. (2007). How do language professionals organize themselves? An overview of translation networks. Meta: Translators’ Journal, 52(4), 793–815. https://doi.org/10.7202/017697ar
• Moustakas, C. (1994). Phenomenological Research Methods. SAGE Publications, Inc. National Association of Judiciary Interpreters & Translators. (2002). Code of ethics and professional responsibilities. https://najit.org/wp-content/uploads/2016/09/NAJITCodeofEthicsFINAL.pdf
• van Rooyen, M. (2019). Tracing the translation of community radio news in South Africa: An actor-network approach. [Yayınlanmış Doktora Tezi]. KU Leuven.