Yulaf Genotiplerinin (Avena sativa L. ) Tane Verimi ve Bazı Kalite Özelliklerinin Kümeleme (Cluster) Analizine Göre Sınıflandırılması

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 51 - 63, 11.07.2024

Turhan Kahraman

Öz

Araştırma, yulaf ıslah çalışmaları sonucunda geliştirilen genotiplerin tane verimi ile bazı kalite özellikleri yönünden genetik yakınlık derecelerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Genetik olarak birbirinden uzak genotiplerin melezleme çalışmalarında kullanılması ıslah çalışmalarında başarı şansını artırmaktadır. Bununla birlikte, birbirine yakın yüksek verimli ve kaliteli genotiplerin belirlenmesi bölgede ekilen çeşitlere alternatif çeşit adayları olacaktır. Araştırmada, 4 çeşit (Kahraman, Kırklar, Yeniçeri ve Sebat ) ve 60 durulmuş hat kullanılmıştır. Deneme, 2016-2017 yetiştirme sezonunda Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü deneme alanında, ‘’Üçlü (triple) Latis Deneme Desenine’’ göre üç tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Genotiplerin tane verimi (TV); 747.5-984.7 (895.0) kg/da, bitki boyu (BB); 90.8-127.4 (107.0) cm, 1000 tane ağırlığı (BTA); 24.1-47.0 (33.6) g, hektolitre ağırlığı (HA); 53.5-62.6 (57.9) kg/hl, protein oranı (PO); % 10.6-15.6 (12.4) ve 2.2 mm elek üstü (>2.2mm); % 17.4-95.4 (70.9) arasında değişim göstermiştir. Araştırmada, genotipler TV, BB ile bazı kalite özellikleri (BTA, HA, PO ve >2.2 mm ) yönünden oniki kümeye ayrılmıştır. Genotiplerden 31 ile 56, 22 ile 23 ve 30 ile 35 nolu olanlar birbirine en yakın, 32 ile 21 ve 32 ile 13 nolu genotiplerin ise genetik olarak birbirine en uzak olduğu belirlenmiştir. İncelenen özelliklerden 1000 tane ağırlığı ile 2.2 mm elek üstü birbirine en yakın, tane verimi ile bitki boyu ise birbirine en uzak öğeler olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda, 1. 4. ve 6. küme genotipleri tane verimi, bitki boyu ve kalite yönünden bölge için alternatif çeşit adayları olarak öne çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yulaf (Avena sativa L.), Genotip, Kümeleme (Cluster), Tane Verimi, Kalite

Kaynakça

• Anonim, (1972). ICC Standart No: 116. Determination of The Sedimentation Value.
• Anonim, (1980). ICC Standart No: 105/1. Method for Determination of Crude Protein in Cereals and Cereals Products for Food and for Feed.
• Atlı, A., (1999). Buğday ve Ürünleri Kalitesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 8-11 Haziran 1999, Konya, 498-506.
• Demir, İ., Turgut, İ., (1999). Genel Bitki Islahı (III. Basım). Tarla Bitkileri Bölümü Ders Kitabı. Ege Üniversitesi Zir. Fak. Yayınları No: 496, E. Ü. Zir. Fak. Ofset Atelyesi Bornova/İZMİR.
• Anonim, (2024). Milli Çeşitler Listesi. Tescilli Çeşitler Listesi. http://www.ttsm.gov.tr ( Alıntı tarihi 10 Şubat 2024)
• Buerstmayr, H., Krenn, N., Stephan, U., Grausgruber, H., Zechner, E. (2007). Agronomic performance and quality of oat (Avena sativa L.) genotypes of worldwide origin produced under central european growing conditions. Field Crops Research 101(3), 341-351.
• Çiçek, N. (2019). Aydın ekolojik koşullarında farklı yulaf (Avena sativa L.) genotiplerinin verim ve kalite bakımından karşılaştırılması. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. 59 s. Aydın
• Demir, İ., Turgut, İ. (1999). Genel Bitki Islahı (III. Basım). Tarla Bitkileri Bölümü Ders Kitabı. Ege Üniversitesi Zir. Fak. Yayınları No: 496, E. Ü. Zir. Fak. Ofset Atelyesi Bornova/İZMİR.
• Demir, B., Şahin, M., Hamzaoğlu, S., Aydoğan, S., Akçacık, A.G., Sait, Ç., Gür, S. (2022). Kuru ve Sulu Koşullarda Yetiştirilen Yulaf Genotiplerinin Bazı Kalite Parametrelerinin İncelenmesi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi (GBAD), 11 (3), 19-29. ISSN: 2146-8168
• Dumlupınar, Z., Maral, H., Yıldırım, M., Gezginç, H., Dokuyucu, T., Akkaya, A. (2013). Bazı Ümitvar Yulaf Hatlarının Tarımsal Özellikler Bakımından Değerlendirilmesi. Türkiye 10. Tarla Bitkileri Kongresi 10-13 Eylül Selçuk Üni. Ziraat Fakültesi, Konya. Sayfa; 511-516.
• Elgün, A., Türker, S., Bilgiçli, N. (2001). Tahıl ve Ürünlerinde Analitik Kalite Kontrolü. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Gıda Mühendisliği. Konya Ticaret Borsası Yayın No:2 Konya
• Erbaş, D.Ö., & Mut, Z. (2013). Saf Hat Yulaf Genotiplerinin Tarımsal ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye 10. Tarla Bitkileri Kongresi 10-13 Eylül Selçuk Üni. Ziraat Fakültesi, Konya. Sayfa; 160-168.
• Hamzaoğlu, S., Şahin, M., Akçacık, A. G., Aydoğan, S., Demir, B., Güçbilmez, Ç. M., Gür, S., Çeri, S. (2023). Farklı Lokasyonlarda Yetiştirilen Yulaf (Avena sativa spp.) Genotiplerinde Kalite Özelliklerinin Karşılaştırılması. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi. Wheat Studies 12 (1): 15-24. e-ISSN: 2687-3753
• Kahraman, T., Dumlupınar, Z., Kurt, C. (2016). Evaluation of some oat ( Avene sativa L.) genotypes for yield and selected quality parameters grown under Trakya-Marmara region of Turkey. The 10th Anniversary International Oat Conference, July 11 – 15, 2016 St. Petersburg, Russia. p:119.
• Kahraman, T., Kurt, C., Subaşı, A.S., Özderen, T., Yıldız, Ö., Büyükkileci, C., Sanal, T. (2017). Trakya-Maramara Bölgesinde İnsan Beslenmesine Uygun Yulaf Genotiplerinin Belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi. Özel Sayı, 26: 105-111. E-ISSN: 2146-8176
• Kahraman, T., Subaşı, A. S., Yıldız, Ö., Büyükkileci, C., Sanal, T. (2019). Trakya-Marmara Bölgesinde Yulaf (Avene sativa L.) Genotiplerinin Tane Verimi ve Bazı Kalite Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesi. Türkiye 13. Ulusal, 1. Uluslararası Tarla Bitkileri Kongresi Kongre Özet Kitabı. 1-4 Kasım 2019, Antalya.
• Kahraman, T., Avcı, R., Yıldırım, M. (2021). Yulaf (Avena sativa L.) Genotiplerinin Tane Verimi. Verim Komponentleri ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi 24 (5),1003-1010. e-ISSN: 2619-9149
• Kalaycı, M. (2005). Örneklerle Jump Kullanımı ve Tarımsal Araştırma İçin Varyans Analiz Modelleri. Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Yayın No:21, Eskişehir.
• Kara, R., Dumlupınar, Z., Hışır, Y., Dokuyucu, T., Akkaya, A. (2007). Kahramanmaraş Koşullarında Yulaf Çeşitlerinin Tane Verimi ve Verim Unsurları Bakımından Değerlendirilmesi. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi. 25-27 Haziran 2007, Erzurum. S: 121-125.
• Kaya, Y., Evci, G., Durak, S., Pekcan, V., Gücer, T., Yılmaz, İ. M. (2007). Ayçiçeğinde Kümeleme (Cluster) Analizinden Yararlanarak Hibrit ve Hatların Sınıflandırılması. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-27 Haziran 2007, Erzurum.
• Mut, Z., Akay, H., Sezer, İ., Gülümser, A., Öner, F., Erbaşı, Ö.D. (2011). Farklı Orijinli Yulaf (Avena sativa l.) Genotiplerinin Samsun Ekolojik Koşullarında Tarımsal ve Bazı Kalite Özelliklerinin Tespiti. 9. Tarla Bitkileri Kongresi 12-15 Eylül 2011 Bursa. Tahıllar ve Yemeklik Tane Baklagiller Cilt I, Sayfa; 88-93.
• Naneli, İ., Sakin, M.A. (2017). Bazı Yulaf Çeşitlerinin (Avena sativa L.) Farklı Lokasyonlarda Verim ve Kalite Parametrelerinin Belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi Cilt: 26, Özel Sayı, s: 37-44. E-ISSN: 2146-8176.
• Peterson, C. J., Graybosch, R. A., Baenziger, P.S., Grombacher, A.W. (1992). Genotype and environment effects on quality characteristics of hard red winter wheat. Crop Sci., 32: 98-103
• Sarı, N., İmamoğlu, A., Yıldız, Ö. (2012). Menemen Ekolojik Koşullarında Bazı Ümitvar Yulaf Hatlarının Verim ve Kalite Özellikleri. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi Sayı 1,18-32.
• Sönmez, A. C., Karaduman, Y. (2020). Yerel Yulaf (Avena sativa L.) Genotiplerinin Eskişehir Koşullarında Tane Verimi ve Bazı Kalite Özellikleri. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 8(8): 1697-1704. ISSN: 2148-127X
• Şahin, M., Akçacık, A.G., Aydoğan, S., Hamzaoğlu, S., Çeri, S., Demir, B. (2017). Yulaf (Avena sativa spp.) Tanesinde Bazı Fiziksel Özellikler ve Besin Bileşenlerinin Tespiti. Bahri Dağdaş Hayvancılık Araştırma Dergisi. Journal of Bahri Dagdas Animal Research 6 (1):23-28.
• Şahin, M., Çeri, S., Akçacık, A.G., Aydoğan, S., Hamzaoğlu, S., Çeri, S., Demir, B. (2019). Kışlık yulaf (Avena sativa spp.) genotiplerinin verim ve teknolojik özellikleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi (Journal of Bahri Dagdas Crop Research) 8(1): 34-42.
• TMO, (2018). TMO Genel Müdürlüğü Kurum Verileri, Ankara.
• Topkara, A. 2019. Yulaf Çeşit Ve Genotiplerinin Ordu İli Ekolojik Koşullarında Verim, Verim Öğeleri ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 93s. Ordu
• TÜİK,(2018).İstatistikler-Tarım-İstatistikselTablolar.https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr. (Alıntı tarihi 24 Mart 2018)
• TÜİK,(2024).İstatistikler-Tarım-İstatistikselTablolar.https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr. (Alıntı tarihi 24 Mart 2024)
• Uluöz., M. (1965). Buğday Un ve Ekmek Analiz Metotları. Ege Üni. Zir. Fak. Yayınları Yayın No: 57, İZMİR.
• Yıldız, O., Sarı, N., Büyükkileci, C., İmamoğlu, A. (2012). Evaluation of advanced oat lines in Aegean Region in terms of constituents affecting biscuit quality. 23RD International Scientific-Experts Congress on Agriculture and Food Industry. September 27-29, 144.