Romanların Sorunları: Roman Strateji Eylem Belgesi (2023-2030) Üzerine Bir Analiz

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 2, 147 - 163, 27.10.2025

Yasin Akyıldız

Öz

Romanlar, tarihsel süreçte gerek dünya genelinde gerekse Türkiye’de ayrımcılık, yoksulluk ve toplumsal dışlanma gibi çok boyutlu sorunlarla karşı karşıya kalmış topluluklardan biridir. Eğitimde fırsat eşitsizliği, düşük iş gücü katılımı, yüksek işsizlik oranları, yoksulluk, yetersiz konut koşulları, sağlık hizmetlerine sınırlı erişim ve yaygın ayrımcılık, Romanların toplumsal entegrasyonunu engelleyen temel sorun alanları olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışma, Roman vatandaşların karşılaştıkları sosyal sorunları incelemek ve 2023–2030 Roman Strateji Eylem Belgesi’nin bu sorunlara yönelik yeterliliklerini ve geliştirilebilir yönlerini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak literatür taraması ve belge incelemesi kullanılmış; veriler, Roman topluluklarına ilişkin akademik çalışmalar ile T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yayımlanan Roman Strateji Eylem Belgesi’nden elde edilmiştir. Veriler, literatürde belirlenen temalar doğrultusunda betimsel analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Bulgular, strateji belgesinin eğitim, istihdam, barınma, sağlık ve ayrımcılıkla mücadele alanlarında önemli hedefler içerdiğini; ancak uygulama süreçlerinde sürdürülebilir, bütüncül ve çok düzeyli (mikro, mezzo, makro) sosyal politikalara ihtiyaç olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışma, Romanların yaşam koşullarının iyileştirilmesi için kısa, orta ve uzun vadeli politika önerileri sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk , Sosyal Dışlanma , Dezavantajlı Grup , İşsizlik , Romanlar , Roman Strateji Eylem Belgesi

Etik Beyan

Etik Kurallara uyulmuştur. Çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Problems of Roma: An Analysis of the Roma Strategy Action Plan (2023-2030)

Öz

Roma communities have historically faced multidimensional issues such as discrimination, poverty, and social exclusion both globally and in Turkey. Key challenges hindering the social integration of Roma people include unequal opportunities in education, low labor force participation, high unemployment rates, poverty, inadequate housing conditions, limited access to healthcare services, and widespread discrimination. This study aims to examine the social problems faced by Roma citizens and to evaluate the adequacy and areas for improvement of the 2023–2030 Roma Strategy Action Plan in addressing these issues. A literature review and document analysis were employed as data collection methods. The data were obtained from academic studies related to Roma communities and the Roma Strategy Action Plan published by the Republic of Türkiye Ministry of Family and Social Services. The data were analyzed using a descriptive analysis method based on themes identified in the literature. The findings reveal that the strategy document includes significant objectives in the areas of education, employment, housing, health, and combating discrimination; however, sustainable, holistic, and multi-level (micro, mezzo, macro) social policies are needed during the implementation processes. The study offers short-, medium-, and long-term policy recommendations for improving the living conditions of Roma communities.

Anahtar Kelimeler

Poverty , Social Exclusion , Disadvantaged Group , Unemployment , Roma , Roma Strategy Action Plan

Kaynakça

• Adıgüzel, S. (2020). Türkiye’de yaşayan Romanların eğitim hakkının Avrupa Birliği ve sosyal politika açısından değerlendirilmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 11(21), 1-20.
• Akgül, A. (2006). Mimarlıkta mobilite kavramı: Göçebe Çingeneler ve sirk yaşamı üzerine bir inceleme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Alp, S., Taştan, N. (2010). Türkiye’de Irk veya Etnik Köken Temelinde Ayrımcılığın İzlenmesi Raporu. https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/02/24/Irk_veya_Etnik_Koken_Izleme_Raporu.pdf (17.11.2024).
• Altınöz, İ. (2005). Osmanlı toplumunda Çingeneler (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, İstanbul.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Arayıcı, A. (2008). Avrupa’nın vatansızları: Çingeneler. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• ASHB (2024). Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi 2023-2030 I. Aşama Eylem Planı 2023-2025. https://www.aile.gov.tr/media/127013/yeni-roman-strateji-belgesi-_20221222_v19.pdf (30.10.2024).
• Balcı, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma. Ankara: Pegem Akademi.
• Balkız, Ö. İ. ve Göktepe, T. (2014). Romanlar ve sosyo-ekonomik yaşam koşulları: Aydın ili örneğinde bir alan araştırması. Sosyoloji Dergisi, 30, 1–39.
• Bedir, Z. ve Armağan, A. (2022). İstanbul Romanlarının çalışma hayatındaki kayıt dışı istihdamı üzerine bir alan araştırması. Çekmece Sosyal Bilimler Dergisi, 10(20), 38-51.
• Bozkurt, T. (2006). Poşalar örneğinde etnisite ve toplumsal cinsiyet ilişkisi, Anadolu’dan Etnik Manzaralar Artakalanlar, içinde (ss. 283-350). Ç., C., Suvari, (Ed.), İstanbul: E Yayınları.
• Çetin, B. İ. (2017). Kimlikleriyle Romanlar: Türkiye’deki Roman vatandaşlara yönelik sosyal içerme ulusal strateji belgesi ve birinci aşama eylem planının değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(1), 85-112. https://doi.org/10.11611/yead.278435
• Demirel, N. (2012). Romanların sosyal dışlanma problemlerinin Romanlar ve toplum düzeyinde karşılaştırmalı araştırılması (Kocaeli örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova.
• Diktaş, A., Deniz, A. Ç. ve Balcıoğlu, M. (2016). Uşak’ta yaşayan Romanların eğitim sistemi içerisinde yaşadıkları problemler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(4), 1121–1142. https://doi.org/10.15869/itobiad.52207
• Dirimeşe, E. ve Gök, B. (2023). İşverenlerin gözünden Romanların istihdam edilmesinde karşılaşılan problemler. Öneri Dergisi, 18(59), 87–109. https://doi.org/10.14783/maruoneri.1187102
• Dişli, Ö. S. (2016). “Çingene” mi, “Roman” mı? Bir inşa süreci. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, 31, 97-117.
• Fırat, M. ve Açıkgöz, R. (2020). Elazığ’da yaşayan Çingenelerin değişen/dönüşen meslekleri üzerine nitel bir araştırma. Journal of Economy Culture and Society, Special Issue 1, 229–248. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0058
• Genç Arslan, B. ve Tuncay, T. (2024). Romanların eğitim yaşamlarının sosyal hizmet çalışanları tarafından değerlendirilmesi: Sorunlar ve çözüm önerileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 24(64), 575-613. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1533006
• Gökce, D. ve Cengiz, M. (2016). Kentsel dönüşümde mekânsal ayrışmayı azaltmanın bir aracı olarak mahalle eylem planı: Konya-Doğanlar Mahallesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 20(2). https://doi.org/10.19113/sdufbed.94975 Güçlü, İ. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Nika Yayınevi.
• Güler, M. ve Parlıyan, B. M. (2020). Roman toplumunun kentlileş(e)memesi kapsamında suç ve kent ilişkisi: Edirne örneği. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 2(2), 40–73. https://doi.org/10.48118/yykentcevre.829448
• Gümüş, İ. (2020). Kırklareli Romanlarının emek piyasasına erişimi ve sosyal içerme politikaları üzerine bir araştırma. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 139-152.
• İlhan, S. ve Fırat, M. (2017). Bir inşa süreci olarak çingenelik: Kuramsal bir çözümleme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2), 265-276. https://doi.org/10.18069/firatsbed.346534
• Karlsson, I. (2006). Avrupa’nın üvey evlatları (Çev. T. Kayaoğlu). İstanbul: Homer Kitabevi.
• Kolukırık, S. (2004). Aramızdaki yabancı çingeneler. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Köktaş, S. M. ve Ceylan, H. (2024). Lisansüstü tezler üzerinden Türkiye’de Romanları (Gypsy) konu edinen akademik çalışmalara ait bibliyografik bir inceleme. Munzur 6th International Conference on Social Sciences, 24-26 Ekim 2024, Tunceli.
• Marsh, A. (2008a). Eşitsiz vatandaşlık: Türkiye Çingenelerinin karşılaştığı hak ihlalleri. E. Uzpeder, S. Danova-Roussinova, S. Özçelik ve S. Gökçen (Haz.), Biz buradayız! Türkiye’de Romanlar, ayrımcı uygulamalar ve hak mücadelesi içinde (ss. 53-107). İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Marushiakova, E. ve Popov, V. (2006). Osmanlı İmparatorluğu’nda Çingeneler. (Çev. B. Tırnakçı). İstanbul: Homer Kitabevi.
• Özver, Z. (2015). Trakya yöresi Tekirdağ ili Çingenelerinin kültürlerinin, müziklerinin, müzik kültürlerinin müzikal öğretme ve öğrenme süreçlerinin araştırılması ve geliştirilmesi önerileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Saban Artan, E. (2015). Kocaeli’de yaşayan Roman vatandaşların istihdam edilmesinin önündeki engellerin kaldırılması projesi araştırma raporu. [Rapor]. https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/assets/upload/dosyalar/kocaelide_yasayan_roman_vatandaslarin_istihdam_edilmesinin_onundeki_engellerin_kaldirilmasi_arastirma_raporu_dfd2015.pdf (10.11.2024).
• Sarıtaş, S. ve Çoban, U. (2022). Roman çocuklarının eğitimlerinin sürdürülebilirliği üzerine: Balıkesir ili örneği. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 6(2), 128–142. https://doi.org/10.55109/tushad.1188517
• Şahin, M. (2023). Türkiye’deki Roman çocukların eğitimleri ile ilgili yapılan lisansüstü tez çalışmalarının incelenmesi. Roman Dili ve Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4(1), 37-58. https://doi.org/10.59250/raedergisi.1229240
• Şencan, F. (2025). İstanbul’un tarihi hamamlarında çalışan Roman natırlar: Mesleklerine yönelik kaygılar ve sorunlar. Roman Dili ve Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6(1), 103–124.
• Şimşek, S., Ukuş, K. ve Öner, G. (2020). Türkiye’de Romanların yaşadıkları problemlere Romanlar, yerel idareciler ve yöneticiler perspektifinden bir bakış. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 164-185. https://doi.org/10.48070/erusosbilder.705640
• Uçan Çubukçu, S. (2011). Mekânın izdüşümünde toplumsal cinsiyet: Sulukule Mahallesi ve Romanlar. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (44), 83-103.
• Usta, G. (2020). Mekân ve yer kavramlarının anlamsal açıdan irdelenmesi. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 10(1), 25-30. https://doi.org/10.7456/11001100/003 Ustabaşı Gündüz, D., Yıldız, F. G. ve Arık, A. (2024). Roman topluluklarının sosyal sorunları: Dergipark üzerinden kapsam derlemesi. Roman Dili ve Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 5(1), 95-130. https://doi.org/10.59250/raedergisi