CİNUÇEN TANRIKORUR’UN “NİKRİZ KÂRÇE” İSİMLİ ESERİNİN MÜZİKAL UNSURLAR AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 314 - 334, 28.12.2021

Ahmet Hakan Baş

https://doi.org/10.51576/yegah.1029575

Öz

Ud üstadı ve besteci Cinuçen Tanrıkorur Tük müziğinde yirminci yüzyılın önemli isimlerinden biri olarak bilinmektedir. Bu araştırmanın amacı bestecinin “Nikriz Kârçe” isimli eserini farklı müzikal açılardan inceleyip, ortaya çıkan bulgular yardımıyla bestecinin bu formu işleyiş şeklini ortaya çıkarmaktır. Bu kapsamda ud virtüözlüğünün yanında, Türk müziğine kazandırmış olduğu yüzlerce eserle tanınan Cinuçen Tanrıkorur’un, kâr’lardan daha kısa olarak bestelenen bir form olan Kârçe formunda bestelemiş olduğu Nikriz Kârçe isimli eseri farklı müzikal unsurlar açısından 6 farklı açıdan değerlendirilerek incelenmiştir. Çalışmada betimsel tarama yönteminden, eser incelemesi için ise Gülçin Yahya Kaçar Eser Tahlili Yönteminden faydalanılmıştır. Ayrıca bestecinin araştırma örneklemine dahil olan eseri amaçlı olarak seçilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre; Nikriz Kârçe isimli eserin 6 bölüm ve 12 cümleden oluştuğu, bestecinin eserinde kullanmış olduğu ezgilerle güfteyi makama uygun anlamlı bir şekilde işlediği, klasik uslûbu ön planda tuttuğu, makamın seyir özellikleri dikkate alarak özgün bir eser ortaya çıkardığı görülmüştür. Bundan sonra yapılacak olan araştırmalarda bu eser ve bestecinin diğer eserlerinin farklı yöntemler kullanılarak incelenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk müziği, Cinuçen Tanrıkorur, Makam, Kârçe, Eser Tahlili

AN INVESTIGATION OF CINUÇEN TANRIKORUR'S WORK OF ART “NIKRIZ KARÇE” IN TERMS OF MUSICAL ELEMENTS

Öz

Oud master and composer Cinuçen Tanrıkorur is known as one of the important names in Turkish music of the twentieth century. The aim of this research is to examine the composer's work "Nikriz Karçe" from different musical perspectives and to reveal the way the composer works this form with the help of the findings. In this context, the work Nikriz Karçe, which was composed in the form of Karçe, which is a shorter form than kar, by Cinuçen Tanrıkorur, who is known for his hundreds of works that he has brought to Turkish music, in addition to his oud virtuosity, has been evaluated from 6 different perspectives in terms of different musical elements. Descriptive scanning method was used in the study, and Gülçin Yahya Kaçar Artifact Analysis Method was used for work analysis. In addition, the composer's work, which is included in the research sample, has been chosen purposefully. According to the results of the research; It has been seen that the work named Nikriz Karçe consists of 6 parts and 12 sentences, the composer uses the melodies in his work and the lyrics in a meaningful way in accordance with the makam, keeps the classical style in the foreground, and creates an original piece by taking into account the musical characteristics of the makam. It is suggested that this work and other works of the composer should be examined using different methods in future research.

Anahtar Kelimeler

Turkısh music, Cinuçen Tanrıkorur, Maqam, Kârçe, Artifact analysis

Kaynakça

• Ak, A. Ş. (2018). Türk Mûsikîsi Tarihi. Ankara: Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş.
• Akgün, E. (2011). Alâeddin Yavaşça’ya ait trt repertuvarında yer alan kürdîlihicazkâr makamındaki sözlü eserlerin makamsal analizi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Bilimleri Anasanat Dalı, Erzurum.
• Akdeniz, A. (2018). Cinuçen Tanrıkorur'a ait bayâtî-araban âyîn-î şerîfi'nin ilk peşrev, son peşrev ve son yürük semâî'sinin makâm ve geçki bakımından incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 13 (10), 737-748.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Gariboğlu, K. (1979), Edebiyat Bilgileri (Batı’da ve Bizde Edebi Akımlar), İstanbul: Ser Ofset Basımevi, 8. Baskı.
• Geboloğlu, B. (2018). Mesud Cemil Bey’in saz eserlerinin makamsal analizi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13 (2), 305-315.
• Gülmez, K. (2020). Yorgo Bacanos’ un Taş Plaklardaki Gazel Eşliklerinin Teknik ve Makamsal Analizi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Performans Anasanat Dalı, İstanbul.
• Kaçar, G. Y. (2009). Türk mûsikîsi rehberi. Ankara.: Maya Akademi.
• Kaçar, G. Y. (2020). Türk Mûsikîsinde Eser ve İcrâ Tahlîli Yöntemleri, Ankara: Gece Kitaplığı.
• Kaçar, G. Y., Destegül, A. (2020). Cinuçen Tanrıkorur’a âit “kârçe-i nüh felek” eserinin biçim özellikleri açısından tahlîli. İstem, (36), 253-282.
• Karaduman, İ. (2010). Muallim İsmail Hakkı bey’in bestecilik yönü ve ferahfeza peşrevinin incelenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14 (1), 345-354.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Köroğlu, G. N., Karaman, S. (2020). Zekâî Dede’nin lenk fahte usûlündeki nakış bestesinin usûl-arûz vezni ilişkisi açısından incelenmesi ve makamsal analizi. Fine Arts, 15 (1), 32-43.
• Levendoğlu, N. O. (2020). Geleneğe bağlı yenilikçi tavrın kült bestecisi Çinuçen Tanrıkorur ve bir temsili eser. Erdem, (78), 151-188.
• Oter, S. T. (2012). Usul, biçim, makam ve güfte yönleriyle ıtri'nin nühüft ağır semaisi'nin tahlili. İstem, (20), 165-178.
• Özakalın, M. U. (2019). Cinuçen Tanrıkorur'un Bestelediği Mevlevi Âyinlerinin Makam, Usûl ve Ezgisel Yönden İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Türk Din Mûsikîsi Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Özalp, M. N. (1986). Türk Musikisi Tarihi, Derleme I-II. Cilt, TRT Müzik Dairesi Başkanlığı Yayın, (34).
• Özdemir, A. T., & Öner, N. O. L. (2011). Ud icra geleneğinde Cinuçen Tanrıkorur ekolünün uzzal taksim üzerinden yansımaları. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 1 (3), 325-337.
• Özkan, İ. H. (1984). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri. İstanbul: Ötüken.
• Öztuna, Y. (2006). Türk Mûsikîsi Akademik Klasik Türk San’at Mûsikîsi’nin Ansiklopedik Sözlüğü. Cılt, I. Ankara: Orient Yayınları.
• Sönmez, C. (2001). Alaeddin Yavaşça'nın çeşitli formlardaki eserlerinden birer örneğin müzikal analizi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tuluk, K., Karataş, Ö. (2020). Zeki Ârif Ataergin’in kürdîlihicazkâr makamındaki eserlerinin makamsal incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (69), 678-694.
• Ulusoy, N. (2017). Avni Anıl bestelerinin mûsıki unsurları açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk Müzikleri Anasanat Dalı, Ankara.
• Yurdacan, B. (2019). Türk Musikisi Tarihi ve Bestekârları. Ankara: Akademisyen Kitabevi A.Ş.
• Yücel, H., Taşçeşme, H. (2020). Zekâi Dede'nin dilkeş-hâverân makamında ağır semai ve yürük semai formunda bestelediği 2 eserin makamsal açıdan incelenmesi.
• Turan-Sam Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 12 (46), 177-184.