TO BE WITNESS THE SEALING OF THE INDIVIDUAL IN HALİT ZİYA’S STORY OF MÂİ YALI

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 28, 157 - 174, 01.12.2022

Özlem Öztok

Öz

Halit Ziya Uşaklıgil is an important item, who carries the sensitivities of the Servet-i Fünûn period, reveals the inner world and moods of the individual rather than social life. The author, who is known for his novelist identity; works in different genres such as stories, prose poems, and memoirs. In the stories he gives place to the heroes who face their own body, self-values and the outside world. He emphasizes the existence of the individual who wants to realize being himself. It is clear that the existence of the individual draw’s attention in his texts, self-seeking and self-return has been questioned as an ontological problem. In this context, the story of “Mâi Yalı” is remarkable. It gets the story of a ship captain confronting himself, who thinks his time is wasted for twenty years. This story, which deals with the return of the individual to himself with the form of existential questioning, is important in terms of revealing internal conflict. The aim of the article is to find out how Halit Ziya reveals the individual’s inner conflict in the story of “Mâi Yalı” and how he handles the return of the individual to himself.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, story, “Mâi Yalı”, seeking oneself, returning to oneself, individual’s inner conflict

HALİT ZİYA’NIN “MÂİ YALI” HİKÂYESİNDE BİREYİN KENDİNİ ARAYIŞINA TANIK OLMAK

Öz

Halit Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünûn döneminin hassasiyetlerini taşıyan, toplumsal hayattan ziyade bireyin iç dünyasını ve ruh hâllerini ortaya çıkaran önemli bir kalemdir. Daha çok romancı kimliğiyle bilinen yazar; hikâye, mensur şiir, anı gibi farklı türlerde de eserlere sahiptir. Hikâyelerinde kendi bedeni, kendilik değerleri ve dış dünya ile yüzleşen kahramanlara yer verir. Kendi olmayı gerçekleştirmeyi isteyen bireyin varlığını vurgular. Metinlerinde bireyin varlığının dikkat çektiği, kendini arayış ve kendine dönüşün ontolojik bir problem olarak sorgulanmaya başlandığı açıktır. Bu bağlamda “Mâi Yalı” hikâyesi dikkat çekicidir. Yirmi yıldır geçirdiği zamanın boşa olduğunu düşünen bir gemi kaptanının kendiyle yüzleşmesini ele alır. Varoluşsal sorgulama biçimiyle bireyin kendine dönüşünün ele alındığı bu hikâye, bireyin içsel çatışmasını ortaya koyması bakımından önemlidir. Makalede amaç Halit Ziya’nın “Mâi Yalı” hikâyesinde bireyin içsel çatışmasını nasıl ortaya koyduğunu ve bireyin kendine dönüşünü nasıl ele aldığını tespit etmektir. Öznenin, bireyin var olmasının ayrılmaz bir parçası olan kendine dönüş eylemini nasıl deneyimlediği irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, hikâye, “Mâi Yalı”, kendini arayış, kendine dönüş, bireyin içsel çatışması

Kaynakça

• Aslan, Hanifi. Halit Ziya Hikâyesine Tematik Bakış. Kurgan Edebiyat Yayınları, 2019.
• Çakmakcı, Selami. “Mai ve Siyah Romanında Başkişinin Kendini Gerçekleştirme Sorunu”; Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 8, s. 23, 2021, ss. 384-399.
• Çetişli, İsmail. Halit Ziya Uşaklıgil. Şule Yayınları, 2000.
• Dereli Saltık, Eylem. Halit Ziya Uşaklıgil’in Hikâyelerinde Kadın Figürler. Kriter Yayınları, 2019.
• Deveci, Mutlu. Halit Ziya Uşaklıgil’in Öykülerinde Yapı ve İzlek. Akçağ Yayınları, 2004.
• Frankl, Victor E. İnsanın Anlam Arayışı. Çeviren Özge Yılmaz, Okuyan Us Yayınları, 2022.
• Heidegger, Martin. Varlık ve Zaman. Çeviren Kaan Ökten, Alfa Yayınları, 2019.
• Huyugüzel, Ömer Faruk. Halit Ziya Uşaklıgil. Akçağ Yayınları, 2010.
• Jacobson, Edith. Kendilik ve Nesne Dünyası. Çeviren Selim Yazgan, Metis Yayınları, 2020.
• Jung, Carl Gustav. Keşfedilmemiş Benlik. Çeviren Barış İlhan, Canan Ener Sılay, Barış İlhan Yayınevi, 2013.
• Kerman, Zeynep ve Ömer Faruk Huyugüzel. “Halit Ziya Uşaklıgil Bibliyografyası”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Ocak, S. 529, 1996, ss. 164-248.
• Koçak, Orhan. “Kaptırılmış İdeal: Mai ve Siyah Üzerine Psikanalitik Bir Deneme”, Toplum ve Bilim, 70, 1996, ss. 94-152.
• Koşak, Ayşenur Sarı. Halit Ziya Hikâyelerini Temaşa Etmek: Manzaranın Keşfiyle Dışa Vurulan İçsellik, Bilkent Üniversitesi, Ankara, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Lakoff, George ve Johnson, Mark. Metaforlar / Hayat, Anlam ve Dil. Hazırlayan ve Çeviren Gökhan Yavuz Demir, Pradigma Yayınları, 2010.
• Nietzsche, F. Ecce Homo. Çeviren Can Alkor. Say Yayınları, 1996.
• Nietzsche, F. Şen Bilim. Çeviren Ahmet İnam, Say Yayınları, 2002.
• Özön, Mustafa Nihat. Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Maarif Matbaası, 1941.
• Pearson, Keith Ansell. Kusursuz Nihilist/ Politik Bir Düşünür Olarak Nietzsche’ye Giriş. Çeviren Cem Soydemir, Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Şahin, İbrahim. “Rüyâsız Edebiyat: Kalp Ağrısı ve Zeyno’nun Oğlu”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, cilt 19, sayı 19, 2018, ss. 171-184.
• Şahin, İbrahim. “Kiralık Konak yahut Eros’un Fenomenolojisi”, Huzursuz Bir Ruhun Panoraması Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Edebiyat ve Düşünce Dünyası. Derleyen Yalçın Çakmak, Özge Dikmen, İletişim Yayınları, 2022, ss. 69-90.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Edebiyat Dersleri. Hazırlayan Abdullah Uçman, Dergâh Yayınları, 2013.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Edebiyat Üzerine Makaleler. Hazırlayan Zeynep Kerman, Dergâh Yayınları, 2011.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Tanpınar’ın Mektupları. Hazırlayan Zeynep Kerman, Dergâh Yayınları, 2013.
• Tural, Sadık Kemal. “Kısa Hikayeciliğimiz Açısından Halit Ziya Uşaklıgil”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Ocak, S: 529, 1996, ss. 103-106.
• Uşaklıgil, Halit Ziya. Bir Yazın Tarihi. Yayına Hazırlayan Kübra Andı, Özgür Yayınları, 2005.
• Uşaklıgil, Halit Ziya. İhtiyar Dost. Yayına Hazırlayan Muhammet Gür.,Özgür Yayınları, 2008.
• Uysal, Zeynep. Metruk Ev, Halit Ziya Romanlarında Modern Osmanlı Bireyi. İletişim Yayınları, 2014.
• Yalçın, Hüseyin Cahit. Kavgalarım. Hazırlayan İsmail Alper Kumsar, Ötüken Yayınları, 2019.